Morgunblaðið - 02.10.1983, Blaðsíða 31

MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 2. OKTÓBER 1983
79
ur óskyld fyrirtæki. Fyrirtækin
hafa neitað að verða við dóms-
kröfu um þúsundir skjala sem
sýna viðskipti þeirra. Marc Rich
greiðir daglega sekt sem nemur
50.000 dollurum fyrir það. Allar
eigur hans í Bandaríkjunum hafa
verið frystar, þar á meðal 50%
hlutur hans í kvikmyndafyrirtæk-
inu 20th Century Fox, en fyrir-
tækið Marc Rich International var
„selt“ mjög skyndilega og með
mikilli leynd í sumar. Það heitir
nú Clarendon Ltd. Svo vill til að
höfuðstöðvar þess eru í sama húsi
og Marc Rich AG í Zug og engar
breytingar hafa verið gerðar á
rekstri fyrirtækisins síðan „nýju“
eigendurnir tóku við.
Bandarísk dómsvöld telja einnig
að Marc Rich AG hafi átt viðskipti
við Khomeini og hans fylgifiska í
íran þegar íranskir stúdentar
höfðu bandaríska sendiráðsmenn í
haldi árið 1980. Þau grunar að
Fyrirtæki eins og Marc Rich AG
eru oft milliliðir aðila sem þykjast
ekkert vilja hvor með hinn hafa.
Ekki er ólíklegt að Marc Rich selji
t.d. svörnum óvinum Suður-
Afríku málma þaðan og hjálpi
Suður-Afríku um eitthvað sem
hún á erfitt með að útvega sér.
Vegna „þjónustu" sem þessarar er
leynd mjög mikilvæg fyrir þessi
stóru vöruviðskiptafyrirtæki og
þau vilja frið við sitt starf og
samningagerð. Og Sviss er tilvalið
land fyrir þessi fyrirtæki.
Zug er ekki nema 20.000 manna
bær. Hann er hálftíma keyrslu frá
flugvellinum í Zurich og þar eru
hagstæð skattalög í gildi. Bærinn
og kantónan hafa grætt mikið á
milljarðafyrirtækjum sem hafa
kosið að setjast þar að og yfirleitt
skiptir fólk sér lítið af viðskipta-
furstunum. Varla nokkur virðist
t.d. þekkja Marc Rich og þeir sem
gera það vilja ekkert um manninn
á ágóða fyrirtækja, en þau greiða
ekki nema um 1 til 1 Vz% í skatt.
Tillagan var felld með % hluta at-
kvæða. Ráðamönnum í bænum
kemur yfirleitt vel saman við eig-
endur og starfsmenn fyrirtækj-
anna og eiga margir sæti í stjórn
nokkurra þeirra.
Allt gefur þetta stórfyrirtækj-
um öryggistilfinningu og afstaða
svissneskra yfirvalda í máli Marc
Rich nú eykur þá tilfinningu. En
spurningar vakna hvort það sé
rétt fyrir svissneska ríkið að halda
verndarhendi yfir fyrirtæki sem
er grunað um lagabrot og meiri
háttar skattsvik í öðru landi.
Þingmaður frá Zug svaraði því á
þá leið að ein ástæðan fyrir því að
svissnesku kantónurnar tengdust
og stofnuðu sjálfstætt ríki hafi
verið til þess að setja sinn eiginn
lagabókstaf og koma í veg fyrir að
önnur ríki gætu sagt þeim og
þegnum þeirra fyrir verkum.
Marc Rich International hafi
keypt og selt þessa olíu en það
væri brot á banni sem Jimmy
Carter setti við öllum viðskiptum
við íran á þessum tíma. Marc Rich
neitar að hafa brotið bandarísk
lög en einn starfsmaður fyrirtæk-
isins í Zug viðurkennir að þeim
hafi orðið á í messunni. Sérstak-
lega þegar fyrirtækið reyndi að
smygla tveimur stórum ferðakist-
um fullum af skjölum frá New
York til Sviss á hlýrri sumarnóttu
í ágúst. Einhver lak þessum
áformum í yfirvöld og öryggislög-
reglan greip kisturnar glóðvolgar
á Kennedy-flugvelli.
„Til þess var
Sviss stofnað“
Þegar hér var komið sögu hófu
svissnesk yfirvöld afskipti af mál-
inu. Svissneska ríkisstjómin fjall-
aði um það og komst að þeirri
niðurstöðu að engin ástæða væri
fyrir svissneskt fyrirtæki að verða
við kröfu bandarískra dómsvalda
og afhenda þeim sín skjöl. Bent
var á svissneskan lagabókstaf um
leynd og viðskiptanjósnir og Marc
Rich AG bannað að afhenda
Bandaríkjamönnum skjölin.
Skjölin hafa ekki aðeins upplýs-
ingar um viðskipti Marc Rich AG
og Marc Rich International heldur
einnig um þriðju og fjórðu aðila
sem eru máli Marc Rich óviðkom-
andi og gætu komið bandarískum
yfirvöldum inn á nýtt spor.
segja. Hann leyfir ekki að láta
taka mynd af sér og hefur aðeins
einu sinni gefið viðtal í fjölmiðl-
um.
Hann talaði við þýskumælandi
útvarpsstöðina í Sviss og sagði að
sér og fjölskyldu sinni líkaði vel í
Zug. Hann vildi ekkert um dóms-
málið segja en leit víst út eins og
fólk er flest og var viðkunnanleg-
ur. Hann talar ensku, frönsku,
þýsku og spænsku og heyrst hefur
að hann muni jafnvel sækja um
ríkisborgararétt á Spáni ef hann
getur ekki snúið aftur til Banda-
ríkjanna. Hann hefur ekki endan-
lega ákveðið hvort hann mun fara
og vera viðstaddur réttarhöldin en
einn frægasti lögfræðingur
Bandaríkjanna, Edward Bennett
Williams, sem varði John Conn-
ally í mjólkurskandalnum á sínum
tíma, fer með mál hans.
Höfuðstöðvar Marc Rich AG
eru í heldur ljótri blárri kassa-
byggingu, sem kölluð er „Dallas-
húsið“, í leiðinlegri hluta Zug.
Nokkur tré standa þar fyrir utan,
þau voru víst keypt sérstaklega
frá Noregi fyrir um 20.000 sv.
franka stykkið, óvinir Marc Rich
segja að það hafi verið gert til að
telja fólki trú um að hann hafi
áhuga á umhverfinu og velferð
fólks. Vinstrisinnar í Zug hafa að
sjálfsögðu mesta ímugust á fyrir-
tæki Marc Rich og hans likum.
Fyrir nokkrum árum fór fram
undirskriftasöfnun í kantónunni
og kosning um að hækka skattana
Og þar við situr. Mál Marc Rich
verður næst tekið fyrir í Banda-
ríkjunum 3. október.
Flóttamaðurinn
Marc Rich fær
spænskan
ríkisborgararétt
Marc Rich og Pincus Green voru
ekki vióstaddir þegar sakargiftir á
hendur þeim voru lesnar fyrir rétti í
New York á fimmtudag. Lögfræó-
ingur þeirra var heldur ekki mættur
í réttinum. Þeir eru þar meö orðnir
eftirlýstir flóttamenn og bandarísk
yfirvöld geta hafist handa viö aö
reyna aö fá þá framselda.
En Marc Rich flækti málið enn
nú í vikunni. Hann geröist spænskur
ríkisborgari og bandarísk stjórnvöld
veröa því að fást vió spænsk yfirvöld
til aö fá hann framseldan. Spænsk
yfirvöld þurfa ekki að framselja
hann frekar en þau vilja, samkvæmt
gömlum samningi milli þeirra og
Bandarfkjamanna um framsal
flóttamanna.
Marc Rich mun því væntanlega
flytjast búferlum frá Sviss til Spánar
innan skamms, þótt fyrirtækiö veröi
áfram í Zug. Svissnesk lög, sem
tóku gildi um síðustu áramót, gátu
flýtt fyrir flutningunum. Þar er
svissneskum stjórnvöldum heimilað
aó handtaka flóttamenn og ha'
þeim föstum á meóan ósk a’ ^P.s
lands um framsal er athuguö.
Vestur-þýskt
litsjónvarpstæki
20 tommu til sölu. Nokkra mánaöa gam-
alt, alveg ónotað. Verö kr. 22.000. Uppl. í
síma 27557.
ÞRETTÁN
13 hljómplötu- og kasettuverslanir
á höfuðborgarsvæðinu.
EURQCARD
TIL DAGLEGRA NOTA
HAUSTTILBOÐ
Viö bjóöum eitt þúsund króna afslátt af
12 mynda myndatöku og einni stórri
stækkun í stæröinni 30 X 40 cm.
Verö meö afslætti er kr. 2.600.-
Ath. Tilboð þetta stendur aðeins til 15. október.
Pantiö því tíma strax.
oarna&fjölsk/ldu-
Ijósmyndir
Austurstrœti 6, sími 12644.