Morgunblaðið - 06.10.1983, Page 34

Morgunblaðið - 06.10.1983, Page 34
34 MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 6. OKTÓBER 1983 Agnar Bogason In memoriam: Menn voru snemma á fótum vestur á Sólvallagötu þegar Bogi Ólafsson bjó á númer 15 en Árni frá Múla á 12. Húsbændur ekki gefnir fyrir að dorma frameftir, — trúðu á morgunstund og sóttust ritstörf og hverskonar hugverk best fyrir rismál. Agnar Bogason fór á fætur með föður sínum og sat á rúmstokknum hjá mér þegar ég vaknaði, var stundum búinn að bíða lengi eftir að komast út að leika sér. Þetta var árið 1927. Agnar var sami morgunhaninn þegar við hittumst aftur í fjórða bekk Menntaskólans tíu árum síð- ar. Ekki reif hann sig þó að jafn- aði upp fyrir allar aldir til að lesa meiri latínu undir fyrsta tíma eða kúra í öðrum fögum Lærða skól- ans, — ekki svo nojið með það, — enda mörgu mikilsverðara að sinna eins og títt er með æsku- mönnum. Eftir skóla þurfti t.d. að spila mikið á grammófón því að Agnar var músíkalskur og átti snemma stafla af Armstrong og Fats Waller og þeim frændum. Hann fór meira að segja einu sinni að læra að spila á píanó, og þykir víst mörgum sem bara kynntust hrjúfu hversdags-við- móti Agnars skrítið að frétta af honum við slaghörpuna heima 1 Tjarnargötu 39, að telja einn og tvo og einn og tvo í taktinn í fingraæfingum eða stautandi gegnum 45 sónatínur. Bogi Ólafsson hafði reist sér og sínum stórhýsi á horni Skothús- vegar og Tjarnargötu, og þar voru skólabræður Agnars boðnir og velkomnir í kaffi og kræsingar, með ómældum fortölum og ávítum húsbóndans þegar honum þótti allnokkuð skorta á námsafrek og iðni bekkjarbræðranna. En það var eins með hið hrjúfa viðmót yf- irkennarans og sonar hans, það var bara á yfirborðinu, — þetta var þeirra fas. Undir var hlýja og húmor, og oft hífandi stemmning við kvöldborðið þegar frú Gunn- hildur bauð öllum viðstöddum í mat. Þar ríkti málfrelsi og marg- vísleg hugðarefni reifuð. Einu sinni var fjallað um nýjasta áhugamál Ágnars: reiðhesta. Ræddu þeir feðgar málið ákaflega, — sannaði Agnar nauðsyn þess að hafa gæðinga til taks í Tjarnar- götu 39 til þess að eiga hægar með að sækja Menntaskólann við Lækjargötu í illviðrum á vetrum, en þeysa svo með glæsibrag í góð- viðrum um stræti og torg og beita hrossunum á Austurvelli meðan maður skryppi á Borgina. Bogi andmælti kröftuglega og fór ekki að hlæja fyrr en riddarinn tilvon- andi sló út síðasta trompinu: — ef allt um þryti mætti sem best hafa fákana í matinn. Ekki varð af hrossakaupum í það skipti, en seinna eignaðist Agnar reiðhesta. Og hvað sem mönnum annars finnst um hestamennsku í þunga- vigt, sat ekki nokkur maður gæð- inga sína betur en Agnar Bogason, og sópaði að honum teinréttum í söðli. Úr Tjarnargötu 39 var stutt í miðbæinn, í bíóin tvö og aðra sam- komustaði höfuðborgarinnar á fyrri hluta aldarinnar, en ennþá styttra niður á Tjörn. Agnar gat spennt á sig skautana heima á tröppum, og varð einhver flottasti skautahlaupari bæjarins, — hár og grannur á fleygiferð fram úr öllum, eða lipur dansari í áttunni og keðjunni og öllum krúsídúllun- um á svellinu. Allskonar kúnstir, sem vöfðust fyrir flestum mönnum virtist Agnar kunna af sjálfum sér, því manninum var margt til lista lagt. Hann var til dæmis afbragðs teiknari, dró upp á augabragði smáportrett og kar- íkatúra af vinum og kunningjum, og skrípamyndir af athyglisverð- um fyrirbrigðum lífsins, en datt aldrei í hug að sinna slíku i alvöru, hvað þá að læra neitt í listinni. Auðvitað tók Agnar Bogason jafnmörg núll og hver annar í harðvítugri setningafræði og myrkri hljóðgliðnunarspeki ís- lenskukennara, þótt hann væri fæddur og uppalinn við móður- málið klárt og kjarngott eins og það var talað í Tjarnargötu 39 og kynni það af sjálfum sér. Hann hafði líka gaman af að slá um sig í fornsagnastíl, og hugðu margir að karlinn faðir hans hefði troðið í hann íslendingasögunum með harðri hendi. En svo var ekki, — Agnar lá í sögunum frá barnæsku, fyrst í bardögum og vígaferlum eins og aðrir strákar, en seinna tungutaki forfeðranna — og þótti honum víst síðan fátt um aðra höfunda. Á skólaárum var Agnar Boga- son á síld á sumrin með aflakóng- um á Allíansi-togurum, — útgerð- in var í ættinni, og faðir hans gamall togarajaxl. Bogi Ólafsson var fullorðinn maður þegar hann ákvað að ganga menntaveginn og kominn á fertugsaldur þegar hann lauk stúdentsprófi. Agnar var ekki orðinn 19 ára þegar við urðum stúdentar vorið 1940, og varla von að hann væri búinn að planleggja framtíðina. Hann sagði gjarnan þegar Gunnhildi móður hans þóttu undarlegir ungir menn sem ekki vissu hvað þeir ætluðu sér í lífinu: Þú verður að gæta þess móðir sæl að heimsstyrjöldin hef- ur komið róti á hugi okkar æsku- manna. En með stríðinu komst Ameríka á dagskrá, og Agnar var einn fjölmargra sem sigldu vestur til náms. Hann innritaðist í læknadeild suður í Texas með tannlækningar í sigti, en festi ekki hugann við það. Kom heim og sigldi aftur og kom heim á ný og er gömlum vinum hans nokkrum ógleymanleg jazzvaka sem hann bauð til heima í Tjarnargötu eitt kvöld. Hún hófst í Cottontail og lauk á Koko, en þar á milli önnur helstu snilldarverk Ellingtons á gullöld meistarans um 1940. Agn- ar hafði keypt þetta í New York fyrir sinn síðasta eyri og flutti með sér heim fínasta jazzplötu- safn í Evrópu. Svo sigldi Agnar einu sinni enn og nú í blaðamennskunám. Að því búnu kom hann heim og var á Morgunblaðinu um skeið, — kenndi jafnframt ensku í Mennta- skólanum, en 1947 kom Mánudags- blaðið. Þá kom sér vel að ritstjórinn kunni að vakna á morgnana, og nú var hann stundum kominn á rúm- stokkinn hjá manni fyrir allar aldir eins og forðum tíð á Sólvalla- götu, með fangið fullt af nýbökuð- um vinarbrauðum og stundum eitthvað kraftmeira út í kaffið á leið í prentsmiðjuna með handrit og prófarkir. Aldrei virtist honum liggja neitt á og margir héldu að hann gerði aldrei nokkurn skapað- an hlut. Hann sat löngum á kaffi- húsum með vinum og kunningum, blandaði geði við hvurn mann á opinberum skemmtistöðum, var hvarvetna hrókur alls fagnaðar og aldrei að sjá að honum yrði neitt meint af samkvæmislífi borgar- innar. Og honum tókst það sem reynst hefur öðrum og liðfleiri ofraun, — að gefa út vikublað reglulega í áratugi án þess að hafa annað aðstoðarfólk en sína nán- ustu. Og nú kom sér vel að kunna málið, ekki hafa aðrir ritstjórar skrifað betur blöðin sín á síðustu áratugum, og heiðarlegri leiklist- argagnrýni buðu ekki önnur blöð og tímarit. En ritstjórinn ungi stóð ekki einn í Mánudagsútgáf- unni, — öðru nær. Árið 1949 giftu þau sig Jóhanna Pálsdóttir og Agnar Bogason. Hanna var manni sinum samhent, og samvinna hjónana varð enn nánari þegar strákarnir þeirra þrír komust á legg og meiri tími aflögu til að vinna saman að út- gáfu og auglýsingum og öðru stússi sem fylgir blaðamennsku. Einnig grunar mann að Sigurður, yngri bróðir Agnars, hafi lagt margt gott til blaðsins, og ekki hafi þá Gunnhildur móðir þeirra látið sitt eftir liggja meðan henni entist þrek og heilsa. Fyrir tæpum tíu árum veiktist Agnar hastarlega og lamaðist þá illa. Hann reis þó upp ódeigur inn- an skamms og virtist ætla að hrista þetta af sér, — og lærði að skrifa upp á nýtt með vinstri hendi. En þá tók að herja á hann annar sjúkdómur og ekki betri, þótt ekki væri það að merkja á sjúklingnum lengi vel, — hann var jafnan hress í bragði og svalur eins og á morgnana forðum tíð. En svo fór að hann varð að leggjast tvisvar, þrisvar í viku í gervinýra uppi á Landspítala, og þar lést hann nýorðinn 62ja ára. Ég þykist mega mæla fyrir munn okkar gömlu bekkjarsystkinanna í Menntaskólanum og fleiri vina Agnars Bogasonar þegar ég sendi samúðarkveðjur Jóhönnu Páls- dóttur og sonum þeirra, Boga, Páli og Sturlu, Sigurði Bogasyni, og frú Gunnhildi Jónsdóttur heima í Tjarnargötu 39. Jón Múli Árnason Agnar Bogason, ritstjóri, dó langt fyrir aldur fram, samkvæmt þeim almenna skilningi, að lang- lífi sé eftirsóknarvert. Hann hafði þó lokið göngu sinnar starfsævi keikur og hress. Af heilsufars- ástæðum lá það fyrir, að hann gat ekki notið ellinnar. Hvíldin er þreyttum og þjáðum líkn. Þess vegna kveð ég tryggan vin með eftirsjá en hryggðarlaust. Á sviði íslenzkrar blaða- mennsku ruddi Agnar með Mánu- dagsblaðinu nýjar brautir. Hann markaði þannig spor, sem lengi mun gæta. Enda þótt fleiri en Agnar rituðu í blað hans, var Mánudagsblaðið fyrst og fremst Agnar Bogason. Hver sá, sem ætl- ar sér að segja bæði kost og löst á litlu samfélagi, mun ævinlega fremur gjalda þess síðarnefnda en njóta hins. Ekki fór Agnar var- hluta af því, og vitanlega var hann ekki óskeikull fremur en aðrir menn. Nokkrir greinarhöfundar Mánu- dagsblaðsins urðu um langt skeið næstum lifandi persónur utan manntals vegna dulnefna. Þeir voru almennt umræðuefni og get- um leitt að mönnum að baki skrif- anna. Þagmælska Agnars um þau efni var sjálfsagt nauðsynleg en hann brást ekki trausti, sem hon- um var sýnt. Agnar Bogason var mikill gleði- maður. Hann var mikill hesta- maður og jafnan vel hestfær. Lífslánið var þó ef til vill mest f góðri konu og myndarlegum drengjum. Agnar var mikill gæfu- maður. Guð veitti honum hvíld, þegar heilsunni hrakaði til mikilla muna. Fjölskylda mín og ég vottum Hönnu og drengjunum, sem og Gunnhildi móður Agnars og Sig- ríði bróður hans, samúð við fráfall þessa trygga vinar. Bragi Sigurðsson 0 jerum, jerum, jerum, o quae mutatio rerum. Það fækkar hægt og bítandi í stúdentahópnum, sem útskrifaðist úr gamla menntaskólanum í Reykjavík hernámsárið 1940. Nú síðast kvaddi Agnar Bogason, rit- stjóri. Mér er það ljúft að minnast hans, því við lásum allmikið sam- an árin okkar í Menntaskóla, ásamt þriðja félaga okkar, Skúla heitnum Hansen, tannlækni. Seinna fórum við allir til Banda- ríkjanna, Agnar til náms við Chicago-háskóla, en við Skúli við ríkisháskólann í Iowa. Þó vega- lengdir séu langar í Bandaríkjun- um, þá var tiltölulega skammt á milli okkar og við hittumst oft. Þannig vorum við Agnar saman í Chicago lýðveldissumarið 1944. Var þá oft glatt á hjalla, enda Agnar skemmtilegur félagi, vel gefinn og orðheppinn, bæði í mæltu og rituðu máli. Eftir að heim kom og önn hversdagslífsins tók við, skildust leiðir nokkuð. Við hittumst þó alltaf annað veifið, rifjuðum upp gamlar minningar, eða ræddum atburði líðandi stundar. Ég veit að orð þessi eru fátæk- legri en ég hefði óskað, en það er erfitt að skrifa um genginn vin, án þess að hlaða hann oflofi, og það veit ég að væri Agnari síst að skapi. Að endingu sendi ég eftirlifandi Sinur siálfvirkninnar SILVER-R Einkarádnfafi ritarans Með Silver Reed EX 55 hefur sjálfvirknin verið kórónuð á skrif- stofunni. Hraðari prentun, villulaus og áferðarfalleg verður leikur einn með • sjálfvirku línuminni • sjálfvirkri leiðréttingu á tveimur línum í fullri lengd sjálfvirkri endurprentun á leiðréttum línum sjálfvirkri línufterslu sjálfvirkri undirstrikun og síritun • sjálfvirkum miðjuleitara og • sjálfvirkum dálkastilli Yfirburðimir eru síðan undirstrikaðir með hljóðlátri prentun, mörgum tegundum leturhjóla og hönnun sem hæfir nútímalegustu skrifstofum. SKRIFSTOFUVELAR H.F. Hverfisgötu 33 — Sími 20560 — Pósthölf 377

x

Morgunblaðið

Direct Links

If you want to link to this newspaper/magazine, please use these links:

Link to this newspaper/magazine: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Link to this issue:

Link to this page:

Link to this article:

Please do not link directly to images or PDFs on Timarit.is as such URLs may change without warning. Please use the URLs provided above for linking to the website.