Morgunblaðið - 02.11.1983, Blaðsíða 22

22
MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 2. NÓVEMBER 1983

Hefði ég átt að láta börn, blaðamennsku og ketti lönd og leið?
Listilega raðad í tunnu.
Saltað af offorsi í
Eyjum í 2 daga
SÍLDIN hefur löngum átt alveg sérstök ítök í íslenzkum
hjörtum. Okkur er brýn nauðsyn ad veiða þorsk, ýsu, karfa,
að ógleymdri loðnunni. En samt hafa þessar fisktegundir
aldrei orðið ámóta yfirstéttarfiskur og sfldin. Við lítum öðrum
augum á sfldina og samtíma því að fiskvinna hefur svo sem
aldrei verið talin nein hefðarvinna né heldur eftirsóknarverð.
Af tilfinningalegum ástæðum, hefur alltaf verið beðið með
smátitringi í hjarta eftir að sfldin léti svo lítið að koma við og
láta veiöa sig, skera sig á háls og salta í tunnu. Skáld og
lagasmiðir hafa gert bragi um sfldina og sjómannalögin eru
ótöld þar sem rifjuð er upp rómantík sfldaráranna eins og þau
voru og hétu. Sfldin heldur enn sínum sessi: við borð lá, að
harmur gagntæki þjóðina, þegar hún hvarf um eða uppúr
1967; burtséð náttúrlega frá þeim efnahagslegu og þjóðhags-
legu afleiðingum sem þetta hvarf hafði. Því að víst hefur
sfldin skipt okkur máli frá þeim sjónarhóli séð líka, það tjóir
svo sem ekki bara aö tala um hana af hlýrri tilfinningu, hún
þýðir peningar og aftur peningar, vinnu og aftur vinnu.
Svo kom síldin loksins aftur,
eftir að við höfðum farið að
ráðum sérfræðinga okkar og hætt
að elta hana um allan sjó í nokkur
ár. En þau ár sem liðu eftir að
síldin hvarf, til dæmis síðustu ár
fyrir austan, voru erfið og það tók
drjúgan tíma að reisa við atvinnu-
líf á athafnastöðum, sem höfðu
byggt afkomu sína á þessum dynt-
ótta fiski. „Síldin er eins og konan,
óútreiknanleg og smýgur úr greip-
um manns, þegar minnst vonum
varir," sagði einhver djúpvitur við
mig á dögunum. Við höfum tekið
síldinni fagnandi; tunnurnar hlað-
ast upp, saltið er blandað af
krafti, en vinnan við hana hefur
óneitanlega breytzt. Þær breyt-
ingar hafa bæði sína plúsa og mín-
usa. Vélvæðingin er víðast hvar
orðin mun meiri og þar af leiðandi
ættu afköstin að vera í réttu hlut-
falli við það. Á dögunum, þegar ég
var í tveggja daga síldarvinnu í
Vinnslustöðinni í Vestmannaeyj-
um, voru fimm konur fengnar til
að „handsalta" dagstund. í ljós
kom að við fimm afköstuðum
meira en söltunarvéiarnar tvær.
Eins og Matti orðaði það: „Betri
eru fimm alvörupíkur en tvær úr
stáli ... “ Vestmanneyingar eru
bæði svo orðheppnir og snjallir, að
ég þurfti að fá skýringu á þessum
orðum. Þá skýringu er að finna í
myndatexta með þessari grein.
að var svo sem ekki tekið
amalega á móti manni fyrri
daginn, sem ég reyndi hæfni mína
í síldarvinnu í Vestmannaeyjum á
dögunum. Ég var svo heppin að
mæta á sváéðið í tíukaffinu í mötu-
neyti Vinnslustöðvarinnar. Þar
hugðist ég nú fá mér kaffitár,
meðan reynt yrði að finna mér
starf, sem ég gæti ráðið við. Og þá
verður £ öllu séð að eitthvað
stendur til og mikill fjöldi manns
er kominn í kaffið, en venjulega
lætur það flest sér nægja að sötra
úr brúsum sínum á neðribyggðum.
Dansflokkur frá Litháen skokkaði
síðan í salinn, spilaði, söng og
dansaði af stakri innlifun í góðar
tuttugu mínútur. Þetta var ljóm-
andi litskrúðug sýning og fram-
lenging á kaffihléi fékkst fyrir-
hafnarlítið með því að klappa liðið
upp.
En síðan er ekki til setunnar
boðið: ég fékk vinnunúmer 11371,
stóra svuntu og gúmmíhanzka og
Guðmundur verkstjóri leiddi mig
um salarkynni, sem eru hin gríð-
arlegustu, enda vinna þarna hátt í
200 manns þessa daga, einkum við
síldarvinnslu af öllu tagi. Ákveðið
var að leyfa mér að byrja á því að
spreyta mig á að raða efstu síldar-
lögunum í tunnurnar, sem stálpík-
urnar höfðu saltað í kvöldið áður.
Reynsla frá Vopnafirði sumarið
1966 kom nú að gagni, mér mjög
að óvörum reyndar. Líklega er það
svipað með að salta og að læra að
hjóla og synda, maður gleymir því
aldrei alveg þótt það liggi I dvala
lengi. Ég vandaði mig svo að það
var hreinasta unun að sjá hversu
fagurlega var raðað og þóttist
heldur góð með mig og sýnilegt
hlyti öllum að vera að ég væri
bráðefnileg. ÓIi Pétur kom á
vettvang, bauð mér lakkrís og
ræddi málin við mig. Honum
fannst spaugileg tilhugsun að
Rússarnir fengju síld í bláum
plasttunnum. Það fannst mér líka
þangað til einhver laumaði þvi að
mér að þetta væri bara til bráða-
birgða, vegna þess að tunnuskort-
ur hefði verið kvöldið áður ... svo
að röðunin mín fer sem sagt fyrir
lítið.
Hér í síldarvinnslusalnum
gengur allt á maskínum,
sildarnar koma streymandi á
færiböndum eftir flokkun og
halda svo áfram í afhausunarvél.
Við afhausunarvélarnar þrjár
standa þrjár konur og setja síld-
ina á böndin með ofsahraða og eft-
ir kúnstar reglum, svo að hausinn
sé nú skilmerkilega af skorinn.
Hauslaus rennur síldin nú niður á
annað færiband, þar er sorterað
úr, hent og flokkað enn og að þvf
búnu fer síldin í blöndun og loks
þegar réttri vigt er náð í tunnu,
hellist sildin niður i stálpíkuna,
sem skekur saman síld/krydd/salt
og þetta hverfur siðan fyrirhafn-
arlaust ofan í tunnur.
Mér var ekki alveg rótt. Það yrði
víst lítið um alvörusöltun í þetta
sinn, hér myndi maður ekki heyra
þessi klassísku vísdómsorð síldar-
stúlkna í áratugi — síld-salt-
tunnu-taka tunnu. I mesta lagi að
stúlkurnar á flokkunarfæriband-
inu æpi til afhausunarvélastúlkn-
anna vingjarnleg skammaryrði ef
þær höfðu ekki raðað síldinni rétt
á bandið, svo að síldin kom með
afskorinn sporð en heilan haus.
Eftir að ég var búin að sanna
færni mína í því að raða síld í
tunnu var ákveðið að ég færi á
flokkunarbandið fyrri daginn. Það
taldi ég heldur létt verk og löð-
urmannlegt; furðaði mig á því
fyrstu klukkutímana af hverju séð
væri til þess að hver manneskja á
bandi fengi korters pásu á klukku-
tíma. En eftir nokkra stöðu við
bandið og handapat við að þrifa úr
síld sem óboðleg var, fór ég að
finna fyrir afar kyndugri tilfinn-
ingu. Bandið var hætt að hreyfast,
en sjálf ég barst með töluverðum
hraða inn eftir salnum til hægri
og var þetta skritið því að þegar
ég aðgætti málið nánar var ég á
sama stað og hreyfðist samt.
Þarna barst ég eftir öllum sal og
varð mér nú ekki um sel, einhvers
konar léttklikkun hlaut að búa
þarna að baki — eða kannski sjón-
hverfing. Ég ákvað að þiggja pásu
næst þegar hún var á boðstólum
og sagði mínar farir ekki sléttar í
kaffistofunni. Mér til hughreyst-
ingar fékk ég að vita að þessi
hreyfitilfinning væri mjög algengt
Stefán Runólfsson forstjóri fylgist með aðgerðum blaðamanns.
Við flokkunarbandið — á hreyfingu.
fyrirbæri, meira að segja hjá vönu
fólki. Og einhvern daginn hafði
bandið skyndilega verið stöðvað í
alvöru og vildi þá ekki betur til en
svo að konurnar þrjár hafa allar
verið komnar með færibandavír-
usinn; skullu þær nú út á hlið og
saman í kös.
Aðkomufólk hjá Vinnslustöð-
inni er margt í fæði hjá ísfé-
laginu og eins og sönnum ókunn-
ugum gesti sæmir fór ég rakleitt
upp í vagninn, svo að mín lúnu
bein þyrftu ekki að labba þennan
spotta sem reyndist vera ákaflega
stuttur.
Við unnum til klukkan tíu þetta
kvöld. Þá var vinnudagurinn hjá
mér orðinn tólf tímar. Sumir unnu
lengur, einkum karlmenn við að
spúla og hreinsa og allir höfðu
byrjað tveimur tímum á undan
mér. Ég skreiddist á fjórum fótum
upp í verbúð og heyri þá kunnug-
legar raddir úr sjónvarpsherberg-
inu, þar var komin Sue Ellen,
Viktoria Prinsipal og DjeiErr með
famelíur og auðvitað allir að horfa
andaktugir á þennan frábæra
menningarþátt.
Þegar ég var búin að æsa mig
dálítið inni í mér yfir Dallas-
hringavitleysunni skjögraði ég
upp í herbergi og hugsaði með
hryllingi til harðsperra og
strengja sem myndu væntanlega
gera mig óvinnufæra daginn eftir
og sennilega að öryrkja að þeim
degi hugsanlega liðnum. Og þó
hafði ég bara verið á færibandi...
Herbergin í verbúðinni eru
ósköp þægileg og hin mestu