Morgunblaðið - 19.11.1983, Síða 34

34
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 19. NÓVEMBER 1983
Fræðsluþættir frá Geðhjálp:
Dagdeild geðdeildar
Borgarspitalans
Þann 27. október sl. var Páll
Eiríksson, geðlæknir, meö fyrir-
lestur á vegum Geðhjálpar á geð-
deild Landspítalans. Fyrirlestur-
inn var mjög vel sóttur og var
virkilega fróðlegur. Fyrirlestur
Páls var um Dagdeild geðdeildar
Borgarspítalans og þar sem við
teljum að það séu margir sem ekki
viti um þá stafsemi sem þar fer
fram, þykir okkur rétt að kynna
hana í þessum þáttum.
Dagdeildin er ein af deildum
Geðdeildar Borgarspítalans og
hófst starfsemi hennar 22.U.’79.
Var það í fyrsta skipti sem dag-
deild fyrir fullorðna var stofnuð
innan vébanda geðlækninga hér á
landi. Deildin var fyrst í húsi
Hvítabandsins við Skólavörðustíg
og þar var einnig Göngudeild
Geðdeildar Bsp. sem annaðist eft-
irmeðferð.
í desmeber '81 var Dagdeildin
flutt að Eiríksgötu 5, þegar Hvíta-
bandið var tekið undir öldrunar-
deild og dagvistun.
Starfsemin/viðhorf
Starfsemi Dagdeildar hefur
fyrst og fremst verið byggð upp á
hópmeðferð ýmis konar en auk
þess hafa þátttakendur fengið
fjölskyldumeðferð, hjónameðferð
og einstaklingsmeðferð, þeir sem
þess hafa þurft. Unnið er út frá
þeirri forsendu, að geðrænir erfið-
leikar eigi rætur í bjögun á
tengslamyndun einstaklinga við
nánasta umhverfi sitt, einkum þó
við vissar „lykilpersónur" snemma
á æviferlinum. Þessar truflanir
koma fram síðar á ævinni með
ýmsum hætti en í hópum speglast
þær einkum í tengslum þeim, sem
þátttakendur mynda sín á milli.
Markmið hópstarfseminnar er
að kanna þessi tengsl og hjálpa
þannig einstaklingum til aukins
innsæis í eigin vandamál. Gefur
þetta þátttakendum aukna mögu-
leika á að breyta óheppilegu hátt-
ernisformi sem þeir hafa fest í og
auka skilning þeirra á orsökum
eigin vandamála.
Mikilvægi dagdeildarfyrir-
komulagsins felst einkum í því, aö
þátttakendur slitna aldrei úr
tengslum við umhverfi sitt heima
fyrir. Þeir geta þannig stöðugt
reynt upplifun sína í hópunum úti
í fjölskyldunni og fengið þar
viðbrögð sem hægt er að vinna
með áfram innan deildar og utan,
lítum við á sem einn meginkost
dagdeildarstarfseminnar. Annar
er sá, að dagdeildarstarfsemi af
þessu tagi beinist að því að laða
fram aukna ábyrgð og virkni
sjálfra þátttakendanna. Frá upp-
hafi hefur verið reynt að stefna að
því, að einstaklingar, sem hér
koma, geti unnið að varanlegum
lausnum á sínum geðrænu vanda-
málum. Með því höfum við vonast
til að unnt væri að koma í veg
fyrir sífelldar endurinnlagnir.
Gefur því augaleið, að dvalartími
hér reynist oft á tíðum nokkuð
langur.
Við höfum orðið vör við, að þess
misskilnings hefur gætt út í frá,
að hér væri fólk, sem alveg eins
gæti stundað sína vinnu. Það er
ekki svo, en hins vegar stunda
margir vinnu í lok meðferðar og
þá oft með áframhaldandi stuðn-
ingi í viðtalsformi um einhvern
tíma. Einnig hefur heyrst, að með-
ferðin væri það erfið og krefjandi,
að það þyrfti sterka einstaklinga
til aö þola hana. f hverju einstöku
tilviki er reynt að meta þetta af
gaumgæfni í forviðtölum og inn-
tökuhópi.
Á þeim þremur árum, sem
deildin hefur starfað, hefur aðeins
örfáum umsóknum verið vísað frá.
Starfsemin hefur smám saman
þróast í núverandi form, dag-
skrárformið er endurskoðað og
metið á minnst hálfsárs fresti og
árlega hafa auk þess farið fram
kannanir meðal sjúklinga, þ.e.
spurnmgalisti, sem starfsfólk hef-
ur síðan unnið úr og tekið tillit til
breytinga á starfsliði, svo sem því,
að iðjuþjálfi var í fyrsta starfs-
hópnum en hætti, og hefur ekki
tekist að ráða aftur í þá stöðu.
Á tímabili var enginn geðhjúkr-
unarfræðingur og fleira mætti
telja. Starfsfólk í dag er deildar-
læknir, 2 sálfræðingar, 2 félags-
ráðgjafar, 1 geðhjúkrunarfræð-
ingur, '/2 sjúkraþjálfi, læknaritari
og ráðskona í eldhúsi. Eru þá ekki
fylitar stöður aðstoðarlæknis, geð-
hjúkrunarfræðings og iðjuþjálfa.
Fjöldi sjúklinga hefur sveiflast
nokkuð á þessum árum, en með
fullu starfsliði er hægt að hafa hér
20 manns. Það starfsfólk, sem er á
deildinni hverju sinni, myndar eitt
teymi og sinnir umsóknum, sam-
hliða því sem það er stjórnendur í
hópunum og sinnir eftirmeðferð í
formi einstaklings-, hjóna- eða
fj ölsky lduviðtala.
Umsóknir/forviðtöl
Umsóknir skulu vera skriflegar.
í umsókn skal geðhorfi sjúklings
lýst stuttlega svo og þeim sálrænu
og félagslegu þáttum, sem ætla
má að komi að gagni við mat á
einstaklingnum. Helstu tilvísun-
araðilar hafa verið Kleppsspítali,
Borgarspítali, Félagsmálastofnun
og heimilislæknar. Einstaklingur
kemur fyrst til mats í nokkur for-
viðtöl. Sé dagmeðferð talin æski-
leg er viðkomandi tekinn í sér-
stakan inntökuhóp.
Dagskráin og
innihald hennar
Á fyrsta starfsári deildarinnar
unnu hóparnir frá kl. 9.00 til 15.00.
Sá háttur er nú á dagskránni, að
starfið í hópnum fer eingöngu
fram eftir hádegi, en önnur vinna
teymisins fer fram eftir hádegi,
svo sem einkaviðtöl, forviðtöl o.fl.
Þetta fyrirkomulag hefur reynst
vel og gefið þátttakendum tæki-
færi til að stunda hálfa vinnu. Nú
eru hóparnir 3, inntökuhópur og 2
langtímahópar.
Inntökuhópur
Þessi hópur starfar fyrir hádegi
5 daga vikunnar. Tíminn nýtist að
mestu í það að hver og einn kynn-
ist starfsemi Dagdeildarinnar,
geri sér nokkra grein fyrir vanda-
málum sínum og ákveði hvort
hann vill hefja lengri meðferð. í
þessum hópi er lágmarksdvalar-
tími hálfur mánuður.
Framhaldshópar
í þessum hópi er töluverður
stöðugleiki, enda hafa þátttakend-
ur nú yfirleitt ákveðið að gefa sér
tíma til meðferðar. Fólk fer að
skoða sjálft sig og viðbrögð í
hópnum og utan hans. Dvalartím-
inn hér er mjög einstaklingsbund-
inn, frá vikum upp í nokkra mán-
uði. Lengst hefur fólk verið hér í
rúmt ár.
Dagskrá
Dagskráin hefur verið töluvert
breytileg þessi 3 ár og hefur hún
hyggst á þeim starfskröftum, sem
hafa verið á deildinni hverju sinni.
Tímarnir hafa byggst á því, að
þátttakendum gefst færi á að tjá
sig með ýmsum hætti. Beitt er
mismunandi aðferðum, sem skap-
ar fjölbreytni og möguleika á að
nálgast vandamál þátttakenda frá
ýmsum hliðum.
í samtalstímum er lögð aðal-
áhersla á hið talaða orð sem tján-
ingarform. Þessir tímar eru dag-
lega og eru burðarás meðferðar-
innar.
f hreyfimeðferð er gjarnan unnið
með það sem upp kemur í sam-
talstímum og megintilgangurinn
er líkamsmáfið og samspil líkama
og tilfinninga. í hreyfimeðferð er
sjúkraþjálfari annar stjórnandinn
og deildarlæknir hinn.
f myndtímum er ýmist unnið
með leir eða liti, hver þátttakandi
fyrir sig eða hópurinn að sameig-
inlegu verkefni. Seinni hluti tím-
ans fer í að ræða þær tilfinningar
sem upp koma á meðan unnið er
að verkefninu.
í markmiðatímum ræða þátttak-
endur markmiðin með starfi sínu
á deildinni. Er ýmist um lang-
tíma- eða skammtímamarkmið að
ræða. Menn eru hvattir til að skrá
markmiðin á blað eða spjald og
hengja upp svo hægt sé að vísa til
þeirra í öðrum tímum.
í hreyfingu og slökun fá þátttak-
endur í upphafi nokkra fræðslu
um líkamann og starfsemi hans
auk ýmis konar æfinga og kennslu
í slökunartækni. Síðan tengjast
þessir tímar meira öðrum liðum
dagskrárinnar og velja þátttak-
endur þá verkefni í tengslum við
líðan sína hverju sinni.
í valtímum setja þátttakendur
sér verkefni sem síðan er hrint í
framkvæmd. Það getur verið bæj-
arferð, sundferð, akstur í stræt-
isvagni eða annað það, sem þeir
eiga í erfiðleikum með að fram-
kvæma. Á meðan deildin var til
húsa í Hvítabandinu voru einnig á
dagskrá tímar sem snerust. um
innkaup og matartilbúning. Þessir
tímar hafa því miður fallið niður
vegna breyttra aðstæðna.
A miðvikudögum er dagskráin all
frábrugðin því sem er aðra daga
vikunnar. Þá er öllum hópunum
stefnt saman og tíminn notaður til
fræðslu um ýmis efni. Hingað til
hefur fræðslan snúist um kreppur,
kynlíf, þroskaferli barna, kvíða-
þolsþjálfun, sorg og dauða, ofbeldi
og fjölskyldumótun. Stuðst hefur
vérið við fyrirlestra, myndir, seg-
ulbandsspólur og ýmis konar hóp-
verkefni með umræður í kjölfarið.
Dagdeildinni barst nýverið
rausnargjöf frá Hvítabandskon-
um. Það voru vönduð myndsegul-
bandstæki sem ætluð eru bæði til
upptöku og afspilunar. Þau eru
notuð þannig, að meðferðartímar
hafa verið teknir upp og einstakl-
ingarnir síðan fengið tækifæri til
að skoða sjálfa sig og viðbrögð sín
á skjánum eins oft og þörf er á.
Einnig gefa þessi tæki mikla
möguleika í sambandi við fræðslu.
Einu sinni í viku eru haldnir
húsfundir þar sem hóparnir þrír
og starfsliðið koma saman og
ræða málefni sem várða alla þá
sem á deildinni starfa.
Framhaldsmeðferð
Framhaldsmeðferð felst í ein-
staklings-, hjóna- og fjölskyldu-
viðtölum eftir þörfum þátttak-
enda. Þá hefur sérstakur hjóna-
hópur verið starfræktur allt síð-
astliðið ár og loks hafa þátttak-
endur átt þess kost að starfa í
svokölluðum eftirmeðferðarhópi
sem hist hefur vikulega.
Lyf
Notkun lyfja á deildinni er hald-
ið í lágmarki og er að því stefnt að
þeir, sem hér dveljast geti lifað
lyfjalausu lífi.
Framtíðin
Eins og áður hefur komið fram,
hefur starfsemin breyst og þróast
þessi þrjú ár. Nýverið hefur
Göngudeild Geðdeildar Bsp. flust í
húsnæði að Eiríksgötu 5 og mun
teymi dagdeildar annast þá starf-
semi að hluta. Við þetta opnast
ýmsir möguleikar á aukinni geð-
meðferð án innlagnar sem er
okkur fagnaðarefni.
Heilræði vikunnar: Verum já-
kvæð.
Svo bregðast krosstré
— eftir Þórð E.
Halldórsson
Það var tilkynnt eftir myndun
núverandi ríkisstjórnar að í mál
efnasamningi hennar væri það
ákvæði að ekki skildi endurráðið í
þær stöður, sem væntanlega
mundu losna hjá ríkinu.
Þessari ákvörðun var fagnað af
skattgreiðendum, enda á flestra
vitorði að á þeim garrta væri mikið
hægt að spara, ef vilji væri fyrir
hendi. En fljótt tók að draga fyrir
þá sólarglætu, þegar ein fyrsta
staðan sem iosnaði var samstund-
is auglýst til umsóknar. Þar er átt
við stöðu póstmeistarans í Reykja-
vík.
Þessi staða var í raun lögð niður
fyrir 25 árum, þegar pínulitli
flokkurinn, sem þá var einn við
völd í skjóli Sjálfstæðisflokksins,
úthlutaði þessari stöðu til póli-
tísks skjólstæðings.
„En fljótt tók að draga
fyrir þá sólarglætu, þeg-
ar ein fyrsta staðan sem
losnaði var samstundis
auglýst til umsóknar.“
Þekking á skipulagsmálum,
fjármálum og rekstrarhagræð-
ingu hefur ekki verið fyrir hendi,
sem sést best á því að vinnuhag-
ræðingin hefur ekki komið fram i
svo mikið sem einu litlu færibandi
öll þessi ár.
Mér er sagt að hópur „kandi-
data“ bíði nú eftir þessari stöðu í
ofvæni og sendi hver um sig heila
„herflokka" á vit samgöngumála-
ráðherra til að knýja á um braut-
argengi sinna umbjóðenda.
Svo undarlega ber við að þrátt
fyrir fjarveru póstmeistarans
Þórður E. Halldórsson
meginhluta líðandi árs vegna
veikinda hefur enginn verið settur
í hans stað, allan þann tíma. Hans
nánustu samstarfsmenn hafa á sl.
sumri verið frá störfum langtím-
um saman vegna veikinda og er-
lendra ferðalaga, en allt komið
fyrir ekki, enginn settur í þeirra
stað að heldur. Sannar nokkuð
betur þýðingarleysi embættisins?
Enginn fiskibátur værí sendur í
róður með hásetana eina innan-
borðs.
Ég skrifaði grein í Morgunblað-
ið þann 28. ágúst sl. þar sem ég
lagði til að umrætt embætti yrði
lagt niður, og færði fyrir því full
rök.
Ég fæ mig ekki til að trúa því að
samgöngumálaráðherra hafi ekki
kynnt sér ástandið í þessari stofn-
un og gengið þá úr skugga um þýð-
ingarleysi þessa embættis.
Verði sú reyndin á að í þessa
stöðu verði ráðið að nýju, hljótum
við kjósendur og skattgreiðendur
að endurskoða afstöðu okkar til
loforðanna i málefnasamningi rík-
isstjórnarinnar.
Það neyðarástand sem er að
skapast í fjármálum ríkisins,
vegna aflabrests og annarrar
ófyrirsjáanlegrar óáranar, bendir
ótvírætt í þá átt að ekki sé
grundvöllur fyrir áframhaldandi
sukki i ríkisrekstrinum, sem kem-
ur skýrast fram í því að endurráða
í opinberar stöður án nokkurrar
nauðsynjar.
Það er mikið talað um óhjá-
kvæmilegan samdrátt á mörgum
sviðum, svo sem heilbrigðismál-
um, menntamálum og fjölda ann-
arra þátta í opinberum rekstri.
Ég bið alla, sem eiga þess kost,
að lesa grein í Morgunblaðinu frá
9. þ.m. eftir Torfa Olafsson, deild-
arstjóra í Seðlabankanum, um
viðskipti hans við eina deild
pósthússins í Reykjavík. Það
opnast þá máske augu einhvers
fyrir því hvernig skipulagsmálin
eru í molum hjá umræddri stofn-
un. Ég hef lagt til að umrætt starf
verði lagt niður og sameinað starfi
umdæmisstjóra Pósts og síma í
Reykjavík. Til þess að svo geti orð-
ið þarf aðeins reglugerðarbreyt-
ingu. Ríkisstjórnin hefur ekki efni
á því að sniðganga gefin loforð til
stuðningsmanna sinna.
Þórður E. Halldórsson er starfs-
maður Rafboða hf. I Carðabæ.