Morgunblaðið - 24.12.1983, Blaðsíða 13

MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 24. DESEMBER 1983
21
friðarins
Kaldal við myndavélina sem fylgdi honum alla tíö.
Ég ætla að leiða hjá mér að skrifa
dóm um myndirnar sjálfar, en mik-
ill fjöldi þeirra eru einstæð lista-
verk. Hver mynd er eins og nóta eða
hljómur í tónverki, sem ekki má
falla niður í flutningi verksins.
Daginn sem lokið var við að
hengja allar sýningarmyndirnar
upp, var ég svo lánsamur að geta
skoðað sýninguna í ró og næði. Mér
fannst sýningin vera stórkostleg.
Örlagasinfónía mannsins í mynd-
um. Boðskapur ljóss og skugga. Við
hverja stofu og sýningardeild
hljómaði fyrir eyrum mér hið fræga
thema eða stef Beethovens úr Ör-
lagasinfóníu hans (5. sinfóníunni).
— O —
Það var eins og hjartsláttur sýn-
ingarinnar. Þegar Edward Steichen
samdi sína Örlagasinfóníu um
manninn í myndum þá gleymdi
hann ekki hinni æðstu list, tónlist-
inni.
Fyrsta mynd sýningarinnar og sú
mynd sem er á forsíðu bókarinnar
„Fjölskylda þjóðanna" er af hljóð-
pípuleikara, sem er að leika á hljóð-
pípu sína. Hvað hann leikur heyrir
enginn en það verður hver sýn-
ingargestur að ákveða með sjálfum
sér, nógu er af að taka.
Þessi dásamlega mynd af hljóð-
pípuleikaranum getur hér táknað
alla tónlistarmenn og svipur hans
er svo góðlegur að ég held að hann
spili fyrir hvern sem er, það sem
óskað er eftir.
Ég hallaðist að tónlist Beethovens
eins og svo oft áður. Kom þá upp í
huga mér 9. sinfónía hans. Þá fann
ég hvað líkt var með þessum tveim
mannvinum, Beethoven og Steichen.
Ég minntist lokaþáttarins í 9. sin-
fóníu Beethovens þar sem hann tek-
ur mannsröddina til hjálpar hljóð-
færunum. En áður en það gerist
virðist allt vera komið í æðisgengið
stríð, það er eins og hver höndin sé
upp á móti annarri (ef svo mætti
segja) og allt sé í uppnámi.
Þá heyrist langt neðan úr undir-
djúpum tónanna fagurt og blítt stef,
sem stöðugt leitar upp, en á erfitt
uppdráttar, þó vinnur það stöðugt á
og loks tekst því að komast upp á
yfirborðið og syngur þar unaðslega,
þrátt fyrir hin stríðandi öfl.
Þá lætur Beethoven barítón
hrópa:
0 Freude nicht diese Töne
sondern lass uns angenehmere
anstimmen
und freudenvollere.
Ó, vinir, ekki þessa tóna, heldur
hefjum þægilegri og gleðilegri söng.
Síðan syngur kvartett og kór lag
Beethovens með undirleik hljóm-
sveitarinnar „Söngur gleðinnar" við
kvæði Schillers „An die Freude".
Hið góða hefur sigrað og allir kraft-
ar sameinast í friði og söng til gleð-
innar og syngja „Alle Menschen
werden Brúder" — Allir bræður aft-
ur verða".
Edward Steichen endar sína Ör-
lagasinfóníu með fagurri mynd af
tveim börnum sem leiðast út úr
dimmu skógarins móti birtu og sól
með von um hamingju og gleði og
þeirri trú að ekkert illt sé til.
Fyrir friðarhugsjón mannsins er
sýning Steichens sterk rödd, sem
hrópar til alls mannkynsins:
Það er aðeins einn maður í þessum heimi,
og nafn hans er allir menn.
Það er aðeins ein kona í þessum heimi,
og nafn hennar er allar konur.
Það er aðeins eitt barn í þessum heimi,
og nafn þess er öll börn.
Carl Sandburg
Svo enda ég þessar hugleiðingar
um snillinginn Edward Steichen,
sem kynnt hefur manninn fyrir
manninum betur og áhrifameira en
nokkur hefur áður gjört.“
Kaldal var farið eins og Jóni Stef-
ánssyni listmálara, en báðir rituðu
einungis eina grein um fag sitt um
dagana svo ég viti til en báðar eiga
það sammerkt að vera listaverk.
Öll ber grein Kaldals þess merki,
já, út í ystu fingurgóma, að hér fór
maður með óvenju ríka samkennd
með lífinu. Maður er með myndum
sínum var boðberi lífs og friðar og
hann á því á þessum friðarjólum í
válegum heimi skilið að nefnast
„ljósmyndari friðarins".
Ég vil ljúka þessum línum mínum
með tilvitnun í Navajo-indíána.
Færi vel ef hún gæti orðið samein-
ingartákn allra manna hér á jörð,
lítið stef er yrði að voldugum kór-
söng er hljómaði stranda á milli um
alla veröld.
Fyrir framan mig friður
fyrir aftan mig friður
undir mér friður
yfir mér friður
allt í kring um mig friður.
Ég hef valið til birtingar nokkr-
ar myndir úr bókinni um Jón
Kaldal og af stéttvísi hef ég
tínt til alla myndlistarmcnn er
ég fann.
Finnur Jónsson
Svavar Guðnason
Órlygur Sigurðsson
Jóhannes Kjarval
Bragi Ásgeirsson
Kristján Davíðsson Guðmundur Einarsson frá Miðdal
Ríkharöur Jónsson
j