Morgunblaðið - 17.01.1984, Blaðsíða 17

MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 17. JANÚAR 1984
17
20 feta gámaeininga. Félagið á
sjálft um 2.600 gáma. Stærstur
hluti flutnings á svokallaðri ein-
ingavöru fer fram í gámum. Hörð-
ur Sigurgestsson sagði, að um
væri að ræða svokallaða þurr-
gáma fyrir almenna stykkjavöru.
Síðan væri um að ræða kæli- og
frystigáma, sem fjölgaði stögugt
og tankgáma, hálfgáma og gafl-
gáma. „Hagræðið af gámavæðingu
byggist á því að flutningseiningar
stækka og um leið má vélvæða
lestun og losun skipa, vöruflutn-
inga innan flutningaterminala og
meðhöndlun vörunnar þegar hún
er tekin úr gámum. Hvað vöru-
meðferð varðar hefur hún gjör-
breyzt með tilkomu gárna."
Endurnýjun skipastóls
Mikil endurnýjun hefur átt sér
stað á skipastól Eimskips undan-
farin ár, en að sögn Harðar Sigur-
gestssonar hefur sú stefna verið
uppi að fá færri, en stærri skip.
„Endurnýjun skipastólsins er hins
vegar fjarri því að vera lokið.
Meðalaldur skipa félagsins er í
dag um 11 ár, en æskilegast væri
að hann væri á bilinu 6—7 ár. Við
stefnum að því að vera með sem
allra hagkvæmust skip á hverjum
tíma. Það er okkur nauðsynlegt að
vera samkeppnisfærir, bæði gagn-
vart samkeppnisaðilum okkar hér
og kannski ekki síður gagnvart
erlendum aðilum, sem ella gætu
tekið upp siglingar hingað til
lands. Um þessar mundir er verið
að huga að endurnýjun skipa fé-
lagsins, sem sigla á Skandinaviu,
auk þess sem stórflutningaskip
eru í skoðun. Annars höfum við
lagt áherzlu á að aðgreina enn-
frekar áætlunarsiglingar og stór-
flutninga."
Breytingar á
frystiflutningum
„Undanfarin tvö ár höfum við í
samvinnu við Sölumiðstöð hrað-
frystihúsanna unnið að endur-
skoðun á frystiflutningum til
Bandarikjanna og Evrópu, en
heildarflutningar okkar á frystum
fiski eru á bilinu 90—100 þúsund
lestir á ári. Þegar hefur verið tek-
in ákvörðun um að færa frysti-
flutningana yfir á palla, auk þess
sem áfram verður haldið á þeirri
braut, að færa flutninga i auknum
mæli í frystigámum. A síðasta ári
fór um 15% af frystiflutningum í
gámum, en til samanburðar um
9% árið 1982. Með þessum breyt-
ingum á frystiflutningum fáum
við mun betri nýtingu út úr skip-
um félagsins, auk þess sem ferða-
tíðni er aukin. Þessar breytingar
munu siðan hafa i för með sér
lægri flutningakostnað á frystum
fiski í framtíðinni, sem hlýtur að
vera markmiðið, auk þess sem
vörumeðferð verður betri, en áður.
Eimskip hefur á undanförnum
misserum fjárfest töluvert i
frystigámum og á nú um 170 slíka,
en flestir þeirra eru 40 feta. Hver
gámur tekur á bilinu 20—23 tonn
af frystum afurðum, en heildar-
þyngd sjálfs gámsins er 4,9 tonn.
Reynslan af flutningum i gámum
til Bretlands hefur verið mjög góð
síðustu mánuði og það er ekki
nokkur vafi á þvi, að frystiflutn-
ingar i gámum munu stóraukast í
framtíðinni. Við munum því halda
áfram að fjárfesta i frystigámum,
en slíkt er mikið fyrirtæki, þar
sem hver gámur kostar um 20 þús-
und dollara, eða um 590 þúsund
krónur."
Frystigeymsla byggð
í Reykjavík
„Ég geri ráð fyrir, að frystum
fiski af Faxaflóasvæðinu verði i
framtíðinni safnað til Reykjavík-
ur, þar sem hann verður lestaður
til útflutnings. Hins vegar munum
við eftir sem áður senda skip um
landið til að safna saman þeim
fiski, sem síðar er fluttur út. Það
er síðar nauðsynlegt að byggja
litla frystigeymslu í Sundahöfn
fyrir 1.500—1.800 tonn, þar sem
hægt er að geyma afurðirnar i
skamman tíma áður en þeim er
skipað út,“ sagði Hörður Sigur-
gestsson.
Losunar- og lestunartími enn
styttur
Hörður Sigurgestsson var innt-
ur eftir losunar- og lestunartíma
skipanna. „Það hefur orðið gifur-
leg breyting i þessum málum í
gegnum tíðina og er nú svo komið,
að það tekur okkur tæplega 2
daga, að losa og lesta hin stóru
ekjuskip félagsins. Við stefnum
hins vegar að því, að stytta þenn-
an tíma ennfrekar, þannig að
hann verði ekki nema 1 dagur,
eins og gengur og gerist erlendis.
Það verður aðeins gert með aukin-
ni tæknivæðingu og i því sam-
bandi hefur verið skoðaður sá
möguleiki, að byggja svokallaðan
gámakrana á spori í Sundahöfn,
en með tilkomu slíks krana myndi
losun og lestun verða mun fljót-
legri.“
Framtíðin
„Ég lít framtíðina björtum aug-
um. Við stefnum eftir sem áður að
því að þróa og styrkja grunninn að
alhliða flutningaþjónustu í fram-
tíðinni. Það gerum við með því að
vera stöðugt með málefni félags-
ins i endurskoðun. Endurnýjun
flota félagsins verður haldið
áfram, auk þess sem almennri
tækjavæðingu verður haldið
áfram. Þetta er undirstaða þess,
að við getum veitt sífellt betri
þjónustu við viðskiptamenn okkar
í formi flutningaöryggis og lægri
flutningskostnaðar. Annars er
þetta eins og ég sagði í upphafi
verkefni, sem aldrei tekur enda.
Það hefur hins vegar verið mjög
ánægjulegt að vinna að þessu
verkefni með góðum samstarfs-
mönnum og starfsfólki í gegnum
tíðina", sagði Hörður Sigurgests-
son, forstjóri Eimskipafélags Is-
lands að endingu.
Fyrsta húsnsði Eimskips fánum prýtt í tilefni komu Gullfoss 1915.
Núverandi stjórn Eimskipafélags fslands, f.v. Jón H. Bergs, Halidór E.
Sigurðsson, Thor R. Thors, Hörður Sigurgestsson, forstjóri, Halldór H.
Jónsson, stjórnarformaður, Ingvar Vilhjálmsson, Pétur Sigurðsson, Axel Ein-
arsson og Indriði Pálsson.
maður bráðabirgðastjórnarinnar,
Jón Gunnarsson, en formaður
hennar, Thor Jensen, var erlendis.
Fundarstjóri var kosinn Halldór
Daníelsson, en ritarar þeir Magnús
Einarsson, dýralæknir, og Björn
Pálsson, yfirdómslögmaður. Sveinn
Björnsson skýrði frá tildrögunum
að undirbúningi að stofnun félags-
ins og frá störfum bráðabirgða-
stjórnarinnar. í upphafi fundarins
var ákveðið, að fram færu tvær
umræður um frumvarpið til laga
fyrir félagið.
Að lokinni skýrslu bráðabirgða-
stjórnarinnar kom fram eftirfar-
andi tillaga:
„Fundurinn ákveður að stofna
hlutafélag, sem nefnist Eimskipa-
félag íslands.
Jón Þorláksson,
Sveinn Björnsson,
Jón Gunnarsson,
Ólafur G. Eyjólfsson."
Var tillagan samþykkt í einu
hljóði.
Skömmu eftir að fundurinn hófst
voru þrengsli orðin svo mikil í
fundarsalnum, að til vandræða
horfði og var þá farið fram á það
við prest og fulltrúa Fríkirkjusafn-
aðarins, er voru á fundinum, að
þeir léðu Fríkirkjuna til fundar-
haldsins. Samþykktu þeir það fús-
lega og þökkuðu fundarmenn þeim
með lófataki. Lýsti fundarstjóri yf-
ir því, að fundurinn yrði fluttur á
nýja fundarstaðinn er fundarhlé
yrði.
Var þá tekið fyrir að ræða frum-
varpið að lögum félagsins. Klukkan
14.40 var gert fundarhlé, en fund-
urinn settur að nýju kl. 16.00 í Frí-
kirkjunni. Aftur var gert fundarhlé
klukkan 19.50 og stóð það til klukk-
an 21.00. Var þá fundinum fram
haldið á sama stað og stóð fyrri
umræðan um lagafrumvarpið fram
yfir klukkan 3.00 um nóttina er
fundinum lauk.
Framhaldsstofnfundurinn var
síðan haldinn fimmtudaginn 22.
janúar og hófst hann klukkan 12.00
á hádegi í Fríkirkjunni. Voru fund-
arstjóri og fundarritarar þeir
sömu. Lagafrumvarpið var tekið til
síðari umræðu og lágu fyrir prent-
aðar breytingartillögur eftir at-
hugun frumvarpsins á milli funda.
Er umræðunum um lögin var
lokið og þau höfðu verið samþykkt
var gengið til stjórnarkjörs. Af
hluthöfum á íslandi voru kosnir
eftirtaldir fimm menn í stjórnina,
taldir eftir atkvæðamagni: Sveinn
Björnsson, Ólafur Johnson, Eggert
Claessen, Garðar Gíslason og Jón
Björnsson. Fyrir hönd Vestur-
Islendinga voru kjörnir í stjórnina
þeir Jón Gunnarsson og Halldór
Daníelsson.
Samþykkt var á fundinum heim-
ild til stjórnarinnar að láta byggja
tvö skip til millilandaferða.
Framhaldsstofnfundurinn stóð
með tveimur fundarhléum til
klukkan rúmlega 4.00 um nóttina.
Áður en fundinum var slitið stóðu
allir fundarmenn upp og sungu
„Eldgamla Isafold", en organleik-
ari Fríkirkjunnar, Jón Pálsson,
bankagjaldkeri, lék undir á orgel
hennar.
Á fyrsta stjórnarfundinum,
föstudaginn 25. janúar 1914, var
Sveinn Björnsson kjörinn formað-
ur, varaformaður Halldór Dani-
elsson, ritari ólafur Johnson, vara-
ritari Garðar Gíslason og gjaldkeri
Eggert Claessen.
Samkvæmt bráðabirgðaákvæði
félagslaganna skyldi sá úr hópi
hluthafa á Islandi, sem fæst at-
kvæði hafði fengið í stjórnarkjöri,
ganga úr stjórninni, ef Lands-
stjórnin skipaði mann í hana af
sinni hálfu. Það gerði hún með
bréfi þann 4. mars 1914 samkvæmt
samningi milli félagsins og Lands-
stjórnarinnar frá 4. febrúar sama
ár. Skipaði Landsstjórnin fyrir
sína hönd Olgeir Friðriksson og
gekk Jón Björnsson þá úr stjórn
félagsins. Á áttunda fundi stjórn-
arinnar þann 6. febrúar 1914 sam-
þykkti hún að ráða Emil Nielsen
útgerðarstjóra félagsins. Gegndi
hann starfi framkvæmdastjóra fé-
lagsins óslitið til 1. júní 1930, er
hann lét af því að eigin ósk. Hann
hélt þó áfram störfum í þjónustu
félagsins allt til ársins 1947 og
hafði aðsetur sitt erlendis.
Hlutafjársöfnunin
Eins og fram kemur í hlutaút-
boðinu skoraði bráðabirgðastjórnin
á íslendinga að kaupa hlut i hinu
nýja félagi fyrir 385.000 krónur, en
það var sú fjárhæð, sem stjórnin
taldi þurfa til að byggja tvö skip og
hefja rekstur þeirra.
Á síðari stofnfundinum kom
fram, að safnað hefði verið og inn-
borgað hlutafé að upphæð er næmi
samtals 365.000 krónum, þar af
safnað á Islandi 325.000 krónum og
vestanhafs 40.000 krónum.
Hlutafjársöfnun var sfðan haldið
áfram, og í skýrslu félagsstjórnar-
innar á aðalfundi 1916 kemur fram,
að innborgað hlutafé í árslok 1915
samkvæmt upphaflega hlutaútboð-
inu hefur numið 711.085 krónum.
Þar af var hlutafé frá Landssjóði
100.000 krónur. Frá hluthöfum í
Vesturheimi um 160.000 krónur, og
annað innlent innborgað hlutafé
um 451.000 krónur.
I september 1915 var ákveðið að
efna til nýs hlutaútboðs, að upp-
hæð 300.000 krónur, svo að unnt
yrði að bæta þriðja skipinu við
skipastól félagsins. Fékk það góðar
undirtektir og síðari hluta árs 1916
höfðu safnast um 240.000 krónur af
þessu hlutaútboði. Þá ákvað stjórn-
in að efna til enn frekara hlutaút-
boðs, og var því einnig mjög vel
tekið. I árslok 1917 nam hlutafé fé-
lagsins samtals 1.673.351 krónu, og
breyttist hlutaféð síðan sáralftið
um nokkurt árabil. Nam hlutafé
Landssjóðs áfram 100.000 krónum,
heildarhlutafé Vestur-Islendinga
rúmlega 200.000 krónum, en annað
hlutafé var frá almenningi hér á
landi. Var fjöldi hlutafjáreigenda
um 14.000, þegar flestir voru. Verð-
ur sú gífurlega þátttaka að teljast
mjög athyglisverð.
I
|agarfoss eitt af nýjustu skipum fé-
lagsins.
Kekstraráætlun
hlutaútboðsins
Áður en skilið verður við hluta-
útboðið er rétt að athuga hve ná-
kvæm rekstraráætlun þess reynd-
ist. I ársskýrslu félagsins á aðal-
fundi 1916 var gerður ítarlegur
samanburður á áætluninni og
raunverulegri rekstrarútkomu.
Kemur þar fram, þegar tillit hefur
verið tekið til skemmri rekstrar-
tíma en upphaflega var gert ráð
fyrir og breyttra forsenda vegna
kostnaðarauka af völdum styrjald-
arinnar, að rekstrargjöldin reynd-
ust 6.150,38 krónum lægri en áætl-
að hafði verið í útboðsbréfinu, en
tekjurnar hins vegar verulega
hærri, eða sem nam 247.861,49
krónum. Orsök þessara auknu
tekna var sú, að flutningsmagnið
reyndist mun meira en áætlað
hafði verið. Þar sannaðist, að kaup-
menn og aðrir flutningsaðilar
reyndust félaginu í upphafi mun
trúrri en menn höfðu þorað að
vona.
Fyrstu skipin
Eitt fyrsta verkefni félagsstjórn-
arinnar var að semja um smíði á
tveimur millilandaskipum. Hafði
smíðin verið boðin út og 23 tilboð
borist frá 6 löndum. Var í mars
1914 samið um smíði skipanna
tveggja við Köbenhavns Flydedok
og Skibsværft í Kaupmannahöfn,
en tilboðið frá þeirri skipasmíða-
stöð reyndist hagkvæmast.
Fyrra skipið, er hlaut nafnið
„Gullfoss" kom til landsins 15. apr-
íl 1915. Var kaupverð þess með
búnaði 620.000 krónur. Síðara skip-
ið, sem hlaut nafnið „Goðafoss”,
kom til landsins 29. júní 1915. Nam
kaupverð þess með búnaði 538.000
krónum. Hófu skipin þegar reglu-
bundnar siglingar.