Morgunblaðið - 07.03.1984, Blaðsíða 15

MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 7. MARS 1984
15
eftir Hallberg Hallmundsson
kostur þessa leiks, að hann er
jafnleiftrandi kíminn og flest
fyrri verk þessa höfundar.
Sviðsetning og leikur allur er að
segja má óaðfinnanlegur. Þar til
ber helst að nefna Mike Nichols
sem leikstjóra, og kæmi mér ekki
á óvart þótt hlutdeild hans ætti
eftir að vinna honum enn ein verð-
laun fyrir bestu leikstjórn þetta
ár. En einnig er fyrir að þakka
næmri túlkun enska leikarans Jer-
emy Irons, sem fer með aðalhlut-
verkið, og Glenn Close, sem leikur
stærsta kvenhlutverkið. Reyndar
eru aðrar persónur leiksins líka
framúrskarandi vel með farnar,
og sviðsmyndin er í alla staði vel
gerð og vönduð. Það verður enginn
svikinn af þessum sjónleik. Sem
leikhús mætti kaila hann „the real
thing“.
Indælt fólk í stríði
Þriðji innflutti sjónleikurinn,
sem ég hef séð nýlega, einnig frá
Englandi, nefnist And a Night-
- ingale Sang ... eða Og næturgali
söng.., og er eftir C.P. Taylor,
sem enn kann að vera ókunnur á
íslandi; hann lést fyrir tæpum
þrem árum aðeins 52 ára gamall.
Taylor er best þekktur fyrir leik
sinn um útrýmingarherferð naz-
ista gegn gyðingum á valdatíma
þeirra í Þýskalandi. Sá leikur
nefnist Góður (Good), og er kallað-
ur harmleikur samkvæmt efninu,
en er í rauninni ritaður í léttu
formi með íofinni músík. Hann
var sýndur hér fyrir tæpum tveim
árum, en hlaut ekki verðskuldaðar
viðtökur, þótt hann gengi um
nokkurt skeið; það var í rauninni
mjög svo athyglisverður leikur.
Og næturgali söng ... er ritaður
á svipaðan hátt — sungnum dæg-
urlögum fléttað inn í gang leiksins
— en er engan veginn jafnalvar-
legs eðlis. Þetta er nánast saga
einnar almúgafjölskyldu í New-
Laurence Dale og Hélene Delavault
leika Don José og Carmen í „Harm-
lciknum um Carrnen**.
castle frá byrjun til enda heims-
styrjaldarinnar siðari, sögð í gam-
ansömum tón, en þó alltaf ákaf-
lega raunsönn. Það var undravert
hve þessum bandarísku leikurum
tókst vel að ná og halda Norð-
ymbralandsframburðinum; mér
fannst stundum ég stæði aftur við
girðinguna á Skipton Camp á
Skólavörðuholtinu eins og þegar
ég var strákur, og slagararnir sem
sungnir voru, eins og „Oh Johnny,
Oh Johnny, How You Can Love“,
gerðu ekkert til að spilla þeirri til-
finningu.
Taylor fegrar engan veginn líf
þessarar fjölskyldu. Þetta er fá-
tækt fólk en þó bjargálna og lifir
hversdagslegu subbulífi — að
minnsta kosti á nútímavísu. En
honum þykir vænt um þessar per-
sónur sínar, og þótt hann skopist
svolítið að þeim, gerir hann aldrei
lítið úr þeim eða sýnir þeim fyrir-
litningu. Árangurinn er sá, að
manni verður hlýtt til þessa fólks
og hefur óblandna ánægju af að
eyða kvöldstund með því. Val í
hlutverk er með afbrigðum gott og
leikur allur í besta lagi. Ef ég vissi
ekki betur, hefði ég haldið að allir
leikararnir væru breskir.
Vandamál athugað
Eini innlendi bandaríski sjón-
leikurinn sem ég hef séð síðan ég
skrifaði síðasta ^ pistil er Open
Admissions, eða Ótakmarkaður að-
gangur. Hann fjallar um vandamál
það sem skapaðist þegar aðgangur
að opinberum æðri skólum, eins og
t.d. Borgarháskóla New York (City
University of New York, eða
CUNY), var heimilaður öllum
þeim sem lokið höfðu prófi úr
framhaldsskóla án tillits til náms-
árangurs eða einkunna. Það kom
sem sé í ljós, að stór hluti þeirra
nemenda sem úr framhaldsskól-
unum komu var alls ófær um að
takast á við þær námskröfur sem
æðri menntastofnanir gera (eða
kannski réttara sagt, ættu að
gera). Að þessu hefur kveðið svo
rammt, að margir þeir nemendur
sem nú stunda nám í college —
samsvarandi efri bekkjum
menntaskóla eða fyrstu árum í há-
skóla á íslandi — geta jafnvel ekki
lesið svo að gagn sé að, hvað þá að
þeir geti skrifað heillega setningu.
Orsökin til þessa ástands er sú, að
til þess að valda ekki þeim sem
miður eru gefnir eða af einhverj-
um öðrum orsökum standast ekki
námskröfur, hefur verið ákveðið
að útskrifa þá samt sem áður
fremur en að fella þá aftur og aft-
ur og halda þeim eftir á lægri
námsstigum. Slíkt háttalag er þó
ekki annað en frestun á vandan-
um; það er skammgóður vermir
að pissa í skó sinn. Afleiðingin
hefur orðið sú, að kröfur æðri
menntastofnana til námsárangurs
Stoppard, höfundur „The Real
Thing".
hafa verið lækkaðar, menntunin
útþynnt þar til hún er lítils eða
einskis virði.
Ótakmarkaður aðgangur tekur
þetta vandamál til meðferðar með
því að sýna árekstur ungs blökku-
pilts við framsagnarkennara hans,
sem er hvít kona. Pilturinn hefur
lestrarkunnáttu og -skilning
venjulegs tíu ára barns en hefur
samt sem áður fengið B-einkunn-
ir, eða milli 8 og 9 á íslenskum
einkunnaskala. En hann er
óheimskur og skilur að þær góðu
einkunnir sem hann fær sí ofan í
æ munu koma honum að litlu
haldi þegar hann á að fara út i
atvinnulífið og vinna fyrir sér, því
að hann skortir alla þá kunnáttu,
sem að baki þeim eiga að standa.
Hann krefst þess því af kennara
sínum, að hann kenni.
Leikur þessi er mjög áhrifarík-
ur, einkum fyrir frábæran samleik
þeirra tveggja, sem fara með hlut-
verk kennarans og piltsins, en það
er ekki bent á neina lausn
vandans, enda ekki auðhlaupið að.
Með því að gefa áhorfendum einn-
ig nokkra innsýn í heimilis- og
persónulegar ástæður aðalpersón-
anna ýjar þó höfundurinn, Shirley
Lauro (sjálf kennari um margra
ára skeið) að því að hér sé um
yfirgripsmikið þjóðfélagslegt
fremur en eingöngu fræðslu-
vandamál að ræða.
Hversu sem um það er, virðast
New York-búar þó ekki telja sig
þurfa að gefa því mikinn gaum,
því að sýningum var hætt eftir
hálfa þriðju viku vegna lítillar að-
sóknar. Um það kann einhverju að
valda, að gagnrýnendur voru allt
of neikvæðir í umsögnum sínum
um þessa sýningu. Svó var mál
með vexti, að leikurinn hafði áður
verið sýndur sem einþáttungur, en
var síðan lengdur og breikkaður
einmitt í þvi skyni að hann gæti
náð til stærri hóps áhorfenda.
Flestir gagnrýnendur töldu að
leikurinn hefði verið betri í sínu
styttra formi og án þeirra skýr-
inga á persónuhögum, sem lengri
gerðin lét í té. Má vera að rétt sé,
en þó þætti mér forvitnilegt að
vita hvort þessir sömu gagnrýn-
endur hefðu getað fetað sig í hina
áttina, ef þeir hefðu fyrst séð
lengri gerðina: Hefðu þeir þá kom-
ist að þeirri niðurstöðu að leikur-
inn mundi betri ef hann yrði stytt-
ur? Sjálfur mundi ég svara þeirri
spurningu neitandi.
Nýir söngleikir
Ekki get ég skilist svo við þetta
leikhússpjall að ég minnist ekki
lítillega á nýja söngleiki, þótt ég
hafi reyndar engan þeirra séð. Sá
nýjasti, sem frumsýndur var fyrir
fáeinum dögum, státar sig af Liza
Minelli og Chita Rivera í aðalhlut-
verkunum; þær leika mæðgur.
Leikur þessi nefnist The Rink, sem
á íslensku mundi útleggjast
Skautavöliurinn — ekki svellið, því
að titillinn á við svæði fyrir hjóla-
skauta. Textinn er eftir Terence
McNally, sem er allþekktur leik-
ritahöfundur, en hefur ekki látið
mikið á sér bera upp á síðkastið.
Og varla munu viðtökur Skauta-
vallarins auka honum kjark til að
spóka sig, því að leiknum var yfir-
leitt fremur fálega tekið. Tónlist-
in, samin af John Kander og Fred
Ebbe, sem ég kann engin frekari
deili á, var þó talin frambærileg,
og þær stöllur Liza og Chita þóttu
standa sig vel. Þrátt fyrir það
virðist leikurinn berjast í bökkum
og ekki gott að vita hversu lengi
hann verður sýndur.
Krógi (Baby) heitir annar söng-
leikur, sem sýndur hefur verið í
nokkrar vikur og virðist vera kom-
inn yfir byrjunarörðugleikana
sem að steðjuðu í fyrstu. Eins og
nafnið gefur til kynna, fjallar
hann um fyrstu barneign ungs
fólks, og hann fékk allþokkalega
dóma bæði í blöðum og sjónvarpi.
Þykir enda ekki góð pólitík hér-
lendis að hafa á móti kornabörn-
um; beinlínis óamerískt!
The Tap Dance Kid heitir sá
þriðji, og mætti kannski kalla
hann Dansfíflið á íslensku; veit þó
ekki hvort svo óvirðulegt heiti á
við. Þessi söngleikur er að miklu
leyti framinn af blökkufólki, og
kemur þar fram í fyrsta sinn
talsvert af nýjum, ungum
skemmtikröftum, sem vel má vera
að eigi eftir að láta að sér kveða
síðar. Leikurinn fékk mjög þolan-
legar viðtökur og hefur nú verið á
fjölunum í þó nokkrar vikur.
Hann ætti því að vera kominn yfir
örðugasta hjallann. En eins og ég
tók fram áður, hef ég engan þess-
ara leikja séð og get því ekki um
þá dæmt af eigin raun.
New York, 16. febrúar 1984.
Hallberg Hallmundsson er Ijóð-
skáld. Hann býr í New York og
heíur þýtt margt islcn.sk ra bók-
mennta á ensku. Hann hefur skrif-
að New York-bréf fyrir Morgun-
blaðið.
Allt í fjöri
í Oklahoma
Leiklist
Jóhanna Kristjónsdóttir
Herranótt MR sýnir
Oklahoma í Tónabæ.
Höfundur tónlistar:
Richard Rodgers.
Texti: Oscar Hammerstein.
Þýðandi: Óskar Ingimarsson.
Þýðing endurskoðuð af Kolbrúnu
Halldórsdóttur.
Þýðing söngtexta: Kolbrún Hall-
dórsdóttir. Víða er stuðst við þýð-
ingar Egils Bjarnasonar.
Leikstjóri: Kolbrún Halldórsdóttir.
Lýsing: Ágúst Pétursson.
Búningar: Hildur Svavarsdóttir, Sig-
ríður Matthíasdóttir og Þórunn Sig-
fúsdóttir.
Leikmynd: Baltasar K. Samper.
Hljómsveitarstjórn og útsetning
tónlistar: Ríkharður Örn Pálsson.
Höfundur og stjórnandi dansa:
Halla M. Árnadóttir.
Ekki lítil upptalning þetta og
eru þó aðeins fáir nefndir, því að
tugir nemenda koma við leik í
dansi og söng og textaflutningi.
Oklahoma hlýtur að vera lang
fjölmennasta og viðamesta sýning
sem nemendur Menntaskólans í
Reykjavík hafa nokkru sinni flutt.
Hér á árum áður voru skólasýn-
ingar — sem MR sat lengi vel einn
að — afgreiddar með lýsingum
eins og „að leikgleði og áhugi
hinna ungu leikenda er lofsverð“
o.fl. En Menntaskólinn á sér eins
og alkunna er lengri hefð í leiklist-
arflutningi en nokkur annar skóli
á landi hér, það er óhjákvæmilegt
og raunar bara sanngjarnt að gera
til leiksýninga MR alvarlegri kröf-
ur en ýmissa annarra skólanem-
enda.
Á sýningum MR hafa margir
okkar b- \ leikarar stigið sín
fyrstu og óþarft að fara út í
neina ningu né heldur hafa
um þ g orð að menntskæl-
Eftir að hafa nú velt fyrir sér
hvaða áhrif þessi sýning skilur
eftir, kemur jafnan upp í hugann
þessi vonda aðstaða sem dregur úr
því að heildarsvipur náist og allt
þetta unga fólk fái reglulega að
njóta sín. Leikmyndinni er haldið
á smekklegan hátt í ákveðnu lág-
marki, búningar eru hver öðrum
betri og vandaðri að sjá, dansarar
stóðu sig furðuvel miðað við að-
stæður og leikstjórinn, Kolbrún
Halldórsdóttir, hefur unnið þrek-
virki með allan þennan stóra hóp;
staðsetningar voru ágætar og
mesta furða hvað tókst að forða að
algert kraðak skapaðist á stund-
um.
Leikarar í stærri hlutverkum
gerðu ýmislegt vel. Ingibjörg
Svala Þórsdóttir fannst mér bera
af, hún réði einna best við söng-
inn, framsögnin bara skemmtileg
og svipbrigði og hreyfingar
óþvingaðar og fullt af húmor í
henni. Halldóra Björnsdóttir í
hlutverki Láru var fjarskalega
frið ásýndum eins og Láru ber að
ingar hafa einatt sýnt dirfsku í
vali sínu á leikverkum.
Ég get ekki neitað því, að mér
þykir valið að þessu sinni nokkuð
kyndugt. Oklahoma er vissulega
litríkur og skemmtilegur söngleik-
ur, en býsna bandariskur og til að
ná verulegum glæsileik — ella
nýtur hann sín náttúrulega ekki
nema til hálfs, •— þarf meira en
leikgleði og áhuga. Auk þess þarf
betra hús en Tónabæ til sýningar
þar sem margir tugir leikenda
syngja og dansa og trimma og
tralla, þar sem aðstaða er hreint
ekki upp á marga fiska og aðstaða
fyrir áhorfendur er það raunar
ekki heldur. Þá er afleit lausn að
þurfa að hafa hljómsveitina nán-
ast ofan í leikurunum — þó svo að
tjald sé sett á milli — auk þess
sem hún spilaði alltof hátt og
sterkt og kæfði margsinnis raddir
óþjálfaðra og á stundum óstyrkra
söngvara.
vera, en vantaði einhvern tölu-
verðan herslumun. Jóna Guðrún
Jónsdóttir illúderaði vel í hlut-
verki Ellu frænku, en hafði ekki
vald á röddinni. Krulli Hilmars
Jónssonar var vel gerður, þótt
hann réði ekki frekar en ýmsir
aðrir til fullnustu við söngflutn-
inginn. En sennilega leikaraefni
þar á ferð. Ali Hakim varð sniðug
persóna hjá Kjartani Guðjónssyni
þótt ekki væri hann sérlega aust-
urlenskur í útliti. Zópónias Oddur
Jónsson í hlutverki Villa gerði
margt verulega snöfurmannlega
og sama má segja um Ólaf Sam-
úelsson, það virtist hugsaður og
skemmtilegur flutningur.
Þetta var hressilegt kvöld.
Herranótt stendur jafnan fyrir
sínu. Svo var einnig hér, þrátt
fyrir að aðstaðan væri ekki upp á
marga fiska og um valið á verkinu
megi svo auðvitað deila.