Morgunblaðið - 22.03.1984, Qupperneq 33

MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 22. MARZ 1984
33
II hluti
Skrifstofustjóri Alþingis, Friðjón Sigurðsson, rýfur innsiglið. Yfirþingvörður,
Jakob Jónsson, situr hjá en hann opnaði lásinn að kistunni.
Qttar Yngvason hæstaréttarlögmaður:
Minnisstæður stuðn-
ingur fjölmargra al-
þýðubandalagsmanna
„ÞAÐ SEM mér er einna minnis-
stieðast frá undirskriftasöfnun Var-
ins lands í ársbyrjun 1974 eru hinar
góðu og almennu undirtektir, sem
söfnunin fékk hjá fólki í öllum stett-
um og úr öllum flokkum. Hinn þögli
meirihluti fékk þarna Uekifæri til að
tjá sig. Þetta var tækifæri sem hann
beið eftir,“ sagði Óttar Yngvason
hæstaréttarlögmaður.
Óttar sagði síðan: „Undirskrift-
ir meirihluta atkvæðisbærra
landsmanna á svo stuttum tíma
voru afgerandi úrslit og fyrirfram
ótrúleg. Ég held, að engum okkar
hafi dottið í hug fyrirfram, að
meirihluti kjósenda kæmi til með
að skrifa undir yfirlýsingu Varins
lands, enda var ekki endilega að
því stefnt.
Þá er mér ákaflega minnisstæð
þátttaka fjölmargra alþýðubanda-
lagsmanna og afdráttarlaus stuð-
ningur þeirra við varnarsamvinnu
vestrænna þjóða og þátttöku ís-
lands í henni.
Þetta kom kannski skýrast fram
í Kópavogi, þar sem lítil skrifstofa
var opnuð til að annast skipulag
undirskriftasöfnunarinnar undir
umsjón Gissurar Kristjánssonar.
Það var ekki aðeins að fólk undir-
ritaði, þegar það var heimsótt,
heldur kom fjöldi fólks óbeðinn á
skrifstofuna og þar á meðal marg-
Þeir stofnuðu
Varið land:
Bjarni Helgason, jarðvegs-
fræðingur, Björn Stefánsson
fjármálastjóri, Hreggviður
Jónsson framkvæmdastjóri,
Hörður Einarsson hæstarétt-
arlögmaður, Jónatan Þór-
mundsson prófessor, Ólafur
Ingólfsson bankastarfsmaður,
óttar Yngvason hæstaréttar-
lögmaður, Ragnar Ingimarsson
prófessor, Stefán Skarphéð-
insson sýsiumaður, Unnar
Stefánsson viðskiptafræðing-
ur, Valdimar J. Magnússon
framkvæmdastjóri, Þorsteinn
Sæmundsson stjörnufræðing-
ur, Þorvaldur Búason eðlis-
fræðingur, Þór Vilhjálmsson
forseti Hæstaréttar.
ir alþýðubandalagsmenn og konur.
Þetta kom á óvart, og við vorum
þakklátir þessu fólki. Þessi stað-
reynd hefur oft komið mér í hug á
undanförnum árum, þegar utan-
ríkismál landsins hafa verið til
umræðu."
„Eftirminnilegast er sennilega
fyrsta kvöldið, þegar undirskrifta-
söfnunin hófst. Ég var að borða
kvöldmatinn undir lestri fréttanna.
Lestrinum var naumast lokið, þegar
síminn hringdi. Það var þá alþýðu-
flokksmaður á Akureyri, sem spurði,
hvort þeir Norðanmenn mættu ekki
líka vera með. Þá hringdi maður frá
Bolungarvík, sem ég aðeins lítillega
kannaðist við, — og ég mun víst
ekki hafa lokið við matinn minn það
kvöldið. Ég settist við símann, kom
mér fyrir og skrifaði niður pantanir
á undirskriftalistum," sagði Unnar
Stefánsson viðskiptafræðingur.
Unnar sagði þetta fyrsta kvöld
hafa verið táknrænt fyrir undir-
skriftasöfnunina. Hann sagði síð-
an: „Undirskriftasöfnunin var
fyrst og fremst samstillt átak
hinna almennu borgara í landinu,
sem tóku málið í sinar hendur, og
vildu fá að tjá sig svo stjórnvöld-
um yrði alveg ljós vilji þjóðarinn-
ar. Þessi mikla stemmning átti sér
vafalaust alllangan aðdraganda.
Fólki var almennt brugðið, þegar
svo virtist sem stjórnvöld ætluðu
að gera alvöru úr því að krefjast
brottflutnings varnarliðsins í
trássi við vilja meirihluta lands-
manna og með fruntalegri fram-
komu í garð næstu grannþjóða og
vinaþjóða, sem töldu öryggi sínu
ógnað með slíku framferði.
Viss öfl höfðu haldið uppi áróðri
fyrir því, að nú væri „friðsamleg
sambúð" milli stórvelda, okkur
væri aðeins hætta búin af varnar-
liði hér og það kæmi ekki okkur til
hjálpar, ef á þyrfti að halda, eins
og sannast hefði í landhelgisdeil-
unni, sem þá var fólki enn í fersku
minni. Það geta engir fjórtán né
heldur fjörutíu menn skipulagt
slíka fjöldahreyfingu sem þarna
varð til. Það hefur aldrei áður tek-
ist og verður líklega seint endur-
tekið. Jarðvegurinn verður að vera
til staðar.
Ástæðan fyrir heift Þjóðviljans
á þessum tíma var annars eðlis.
Með hávaðanum og útifundunum
var reynt, eins og nú, að láta líta
svo út, að hinn háværi minni-
hlutahópur í þessu máli væri
miklu fjölmennari. Aðsúgur Þjóð-
viljans að forgöngumönnum Var-
ins lands og tilbúin dæmi um mis-
„Allt á sínum stað,“ sagði yfirþingvörður er hann hafði talið bindin, en þau eru 33 að tölu.
Bjöm Stefánsson fjármálastjóri:
„AUGLJÓST er að undirskriftasöfn-
un þessi hafði mikil og jákvæð áhrif
á fólk og vakti það til umhugsunar
um varnir landsins og gildi vest-
rænnar samvinnu," sagði Björn Stef-
ánsson fjármálastjóri.
Birni sagðist svo frá: „Mér er
það í fersku minni, er mér var í
byrjun árs 1974 boðið að taka þátt
í að ýta á flot undirskriftasöfnun
meðal landsmanna um varnir
landsins. Hópur þessi samanstóð
af 14 áhugasömum mönnum um
vestræna samvinnu. í upphafi var
stefnt að því að ná undirskriftum
að minnsta kosti 5 þúsund manns,
en er yfir lauk höfðu safnast um
55 þúsund undirskriftir.
Það sem kom mér mest á óvart
var, hversu lifandi áhuga fólk
hafði á málinu og voru margir
mjög fúsir til að rétta okkur
hjálparhönd við söfnun undir-
notkun atvinnurekendavalds til að
fá fólk til að skrifa undir, var í
senn viðvörun til eigin stuðn-
ingsmanna og lesenda Þjóðviljans
og í senn afsökun fyrir hina, sem
„orðið hefði fótaskortur" og „látið
undan þrýstingi" vinnuveitenda
sinna. Við svöruðum aldrei árás-
um Þjóðviljans, enda var það eins
gott fyrir þá. Sárast af öllu hefði
þeim sviðið sú staðreynd, sem
þarna kom í ljós. Við sáum, sem til
þekktum, að Þjóðviljinn er í varn-
armálum alls ekki talsmaður allra
stuðningsmanna Alþýðubanda-
lagsins. Þetta var mér einn eftir-
minnilegasti lærdómur undir-
skriftasöfnunarinnar.
Unnar sagði að lokum: „Auðvit-
að verða ábyrgir íslendingar
ávallt að halda vöku sinni i
sjálfstæðis- og öryggismálum
þjóðarinnar, en ég held þó, að
árangur undirskriftasöfnunarinn-
ar 1974 endist að minnsta kosti
einn áratug enn. Meðan hún er í
fersku minni, má bjóða andstæð-
ingunum upp á að endurtaka
hana, en til þess mun áreiðanlega
ekki koma, sem betur fer.“
Vakti fólk til umhugsunar
skriftanna. Ég er þess fullviss að
undirskriftasöfnunin hafði mikil
og jákvæð áhrif á fólk og vakti það
til umhugsunar um varnir lands-
ins og gildi vestrænnar sam-
vinnu," sagði Björn Stefánsson að
lokum.
Stefán Skarphéð-
insson sýslumaður:
Skorinorð
skilaboð
þjóðarinnar
„MÉK ERU minnisstæðar þær góðu
undirtektir sem undirskriftasöfnun
Varins lands fékk fyrir tíu árum.
Svar þjóðarinnar var afdráttarlaust
og skorinort. Mér er einnig minn-
isstæð sú persónulega ófrægingar-
herferð sem hafin var af þeim, sem
telja sér skylt að reka erindi
Moskvukommúnismans hér á landi,
gegn forvígismönnum Varins lands.
Þessi krossferð vinstri manna mis-
tókst með öllu, eins og oft áður,“
sagði Stefán Skarphéðinsson sýslu-
maður.
Stefán sagði síðan: „Ég vil nota
tækifærið og minna þá sem
hlynntir eru vestrænni menningu
og samvinnu á að halda vöku sinni
gegn þeim sósíalísku öflum sem
skaðað hafa þjóðina meira á síð-
ustu áratugum en nokkur plága
fyrri tíma.
Nýjasta áróðursbragð vinstri
manna er í nafni friðarhreyfinga.
Ég leyfi mér að fullyrða að ís-
lenzka þjóðin vill frið, en að því
takmarki er ekki unnið með því að
slíta sig út úr vestrænu varnar-
samstarfi. — Minnumst því þátt-
tökunnar í undirskriftasöfnun
Varins lands á sínum tíma.“
Hörður Einarsson hæstaréttarlögmaður:
Afdráttarlaus boð-
skapur þjóðarinnar
Þorsteinn, Þorvaldur og Ragnar rifjuðu upp gamlar endurminningar þegar
þeir litu listana augum á ný. Skrifstofustjóri lengst til hægri, en hann sagði
að kistan yrði áfram í „öruggri gæzlu“ Alþingis.
„UM Þ/ER mundir, sem undirskrift-
asöfnun Varins lands fór af stað,
gætti verulegs kvíða meðal íslenzks
almennings um framvindu varnar-
og öryggismála íslands. En hinar
góðu undirtektir, sem undirskrifta-
söfnunin hlaut þegar í upphafi,
breytti í einu vetfangi þessum ugg í
kröftuga sóknarbaráttu varnarsinna
fyrir málstað sínum. Þaö var engu
líkara en mikill meirihluti íslenzkra
kjósenda hefði beðið eftir tækifæri
til þess að tjá hug sinn í öryggismál-
um þjóðarinnar — og það tækifæri
gafst þarna," sagði Hörður Einars-
son hæstaréttarlögmaður.
Hörður sagði ennfremur: „Áhrif
undirskriftasöfnunarinnar í
stjórnmálalífi þjóðarinnar urðu
aðallega tvíþætt: Hún lamaði um
langt skeið baráttu kommúnista
og annarra svokallaðra herstöðva-
andstæðinga gegn varnarviðbún-
aði í landinu. Og hún færði stjórn-
málamönnum í lýðræðisflokkun-
um þremur heim sanninn um, að
ekki þyrfti á því að halda til öflun-
ar lýðhylli að daðra við sjónarmið
herstöðvaandstæðinga. Boðskapur
þjóðarinnar til stjórnmálamann-
anna var afdráttarlaus: Þjóðin
vildi varið land.
Vissulega er sá mikli stjórn-
málasigur, sem islenzkir lýðræðis-
sinnar fengu með undirtektunum
við undirskriftasöfnunina, eftir-
minnilegur. En það hefur litla
þýðingu að orna sér við eld minn-
inganna um fengna sigra. Slíkt
hugarástand getur verið hættu-
legt og valdið andvaraleysi. And-
stæðingar Varins lands hafa nú
náð að safna vopnum á nýjan leik
og hafa klæðzt enn nýju dular-
gervi, sem of margir lýðræðissinn-
ar virðast láta blekkjast af.
Baráttu íslendinga og annarra
lýðræðisþjóða fyrir öryggi sínu er
aldrei lokið. Því ríður á mestu, að
þjóðin haldi vöku sinni.“
Unnar Stefánsson viöskiptafræðingur:
Samstillt átak borgara