Morgunblaðið - 19.04.1984, Blaðsíða 1

Fimmtudagur 19. apríl
Svo
kvað Tómas
Molar frá einni næturstund
Tómas Guðmundsson
kom heim til mín hér
um kvöldið, aldrei
þessu vant. Við sát-
um og röbbuðum um
Helgafell, stjórnmálin og heims-
pólitíkina, og töluðum bæði vel og
illa um náungann, þ.e.a.s. Tómas
talaði um alla heima og geima, en
ég skaut inn orði og orði á stangli,
eins og blaðamanni ber. Ekki svo
aö skilja að ég ætlaði að skrifa
neitt af því, sem hann sagði. En
þegar hann var farinn, rifjaði ég
eitt og annað upp fyrir mér og
skellti á blað að gamni mínu til aö
gleyma því ekki. Og hér er það:
Heimastjórnarmaður
— Heyrðu, Tómas, í hvaða
flokki ertu annars? segi ég við
hann, mitt í hinum hápólitísku
samræðum.
— Ég hefi alltaf verið heima-
stjórnarmaður, segir Tómas og
verður mjög alvarlegur á svipinn.
Ég hefi að vísu aldrei formlega
gengið í flokkinn, vegna þess að
enginn fundur hefir verið haldinn
síðan einhvern tíma á árinu 1918.
En ég mæti á næsta fundi, hvenær
sem hann verður.
Sjáðu til. Ein fyrsta bernsku-
minning min er þessi: Ég hefi víst
verið á fjórða árinu. Hannes Haf-
stein og fru hans gistu heima á-
Efri-Brú. Þá var verið að vígja
Sogsbrúna eða eitthvað þess hátt-
ar. Morguninn eftir var ég að álp-
ast úti á hlaði, kunni ekki fótum
mínum forráð, frekar en stundum
seinna í lífinu, stakkst á höfuðið,
fékk blóðnasir, en frú Hafstein
hjáipaði mér á fætur og maður
hennar gaf mér skínandi pening.
Síðan hefi ég verið heimastjórnar-
maður.
Þrjár ákvarÓanir
Auk þess ákvað ég snemma
þetta þrennt: Ég ætlaði að verða
skáld, að eiga hús við Sogið, þar
sem ég lék mér sem barn, og verða
ríkur.
Ég hefi ort, að vísu ekki eins vel
og ég hefði viljað, og húsið við
Sogið er komið upp, að vísu miklu
minna, en ég ætlaðist til, en ég á
alveg eftir að verða ríkur, og það
er raunar mjög bagalegt, að
minnsta kosti fyrir skáld, því að
ég hefi alltaf haldið því fram, að
andagift væri m.a. peninga-
spursmál. — Ég á reyndar dálítið
af bókum, en tími ekki að selja
þær fyrir peninga, því að flestar
eru þetta uppáhaidsbækur mínar,
eins og t.d. Smaladrengurinn eftir
Freymóð Jóhannesson. Ég les
Smaladrenginn alltaf tvisvar á
ári, og hef hann auk þess til að
prófa menn, hvort þeir hafi „húm-
oristískan sans“. Ef menn hafa
ekki ga.nan af Smaladrengnum,
þá er ekkert gaman að þeim. Þar
er t.d. þetta atriði í einum þættin-
um: „Hundgá heyrist í fjarska. Ef
hundur er ekki við höndina, getur
(tiltekin persóna) farið af sviðinu
og gelt á bak við tjöldin."
Draumar
— Getur þú ekki sagt mér
eitthvað um þína skáldadrauma
frá æskuárunum?
— Nei. Mig hefir aldrei dreymt
neitt um það, Ég var alveg ákveð-
inn að verða skáld, frá því fyrsta
ég man eftir mér. Þegar ég var
lítill, gaf ég út dagblað fyrir sjálf-
an mig. Enginn mátti sjá það. Það
var alveg fyrir mig. Það byrjaði
alltaf á kvæði.
— Dreymdi þig þá ekkert?
— Ja, draumar og draumar eiga
ekki saman nema nafnið. Mig
dreymir oft fyrir daglátum, en
sjaldan nokkuð merkilegt. Það er
að segja, mig dreymdi fyrir styrj-
öldinni nokkrum mánuðum áður
en hún brauzt út. En ég réð þann
draum skakkt. Hélt að hann væri
fyrir drepsótt. Hann var svona:
Ég var staddur úti á björtu og
heiðskíru vetrarkveldi. Alstirndur
himinn. Þá sé ég, að úti við sjón-
deildarhringinn er stóreflis risi,
með tösku spennta yfir öxl, líkt og
strætisvagnsstjóri. Og hvað held-
ur þú, að mannfjandinn geri?
Hann tínir stjörnurnar af himnin-
um niður i tösku sina.
Svo dreymir mig stundum á
nóttum samtöl og setningar, sem
ég heyri daginn eftir. Einu sinni
dreymdi mig t.d., að Jakob Möller
mætti mér á götu og segði við mig
Valtýr
Stefánsson
ræðir við
Tómas
Guðmundsson
skáld
eina setningu. Morguninn eftir
var ég á leið niður á skrifstofu
með kunningja mínum, og segi
honum drauminn, þetta sem Jak-
ob sagði við mig. En þegar við vor-
um komnir niður í Bankastræti,
þá er Jakob þar, víkur að mér og
segir sömu orðin og í draumnum.
Skólaskáldin
— Hvenær fórstu fyrst að sýna
kvæðin þín?
— Þegar ég var 10 ára orti ég
kvæði til mömmu og skrautritaði,
og fór út í móa og tíndi bióm,
færði henni blómin og kvæðið í
rúmið.
— Hún var ljóðelsk kona. Eitt
af því fyrsta, sem ég man eftir,
var, að hún sat með mig á hand-
leggnum og var að lesa Ásbyrgi
eftir Einar Benediktsson. Ég'man
vel eftir hófsporinu, sem Einar
talar um í kvæðinu.
Svo fór ég í Menntaskólann, sat
í 1. bekk. En næsta haust ákváðum
við Sigurður ólafsson, sem síðar
varð verkfræðingur, að lesa 2. og
3. bekk á einum vetri. Sumpart af
fjárhagsástæðum. Sumpart af því,
að við vorum svo efnilegir.
Svo auglýstum við eftir pilti til
að vera með okkur í tímum. Ég
man ekki, hve margir gáfu sig
fram. En hitt man ég, að við vor-
um sammála um að taka einn
þeirra umsvifalaust. Okkur þótti
hann svo skrítinn, og öðru vísi en
allt hitt fólkið. Hann kvaðst heita
Halldór Guðjónsson, rithöfundur
frá Laxnesi. Hann bar það líka
með sér, hver hann var, því að
hann hafði svo skáldlegt hár. Við
urðum miklir vinir.
Á þeim árum var mikið hár og
stór gleraugu einskonar einkenn-
isbúningur skálda. — Það giiti
einu, þó að menn þyrftu að taka
gleraugun af sér til þess að sjá til
að lesa og skrifa. Ég man t.d. hvað
Guðmundur Gíslason Hagalín
þótti efnilegur þá strax, hvað
þetta snerti.
Eitt af þessum einkennisbúnu
Menntaskólaskáldum kallaði mig
einu sinni á eintal og sagði við mig
mjög alvörugefinn: Heyrðu, Tóm-
as! Ekkert skil ég í þér, hvernig
þér dettur í hug að ætla þér að
verða skáld og láta snoöklippa þig
svona.
Halldór kom heiman frá Lax-
nesi með fullt koffort af handrit-
um. — Það voru skáldsögur í
mörgum bindum. Hann orti líka
um þetta leyti kvæði til Þýzka-
landskeisara. En enginn mannleg-
ur máttur skal fá mig til að segja
frá því, hvar það birtist á prenti.
í prófinu upp í 4. bekk vorum
við látnir velja á milii verkefna í
islenzkum stíl. Halldór skrifaði
langa sögu um mann, sem réð sig í
kaupavinnu austur í Flóa, og trú-
lofaðist þar. Hann varsvikinn um
kaupið.
En hvað gerði það til, sagði
skáldið að lokum. „Hann vissi sem
var, að góð kona er meira virði en
hattur fullur af peningum." Á
þeim orðum endaði þessi skáld-
saga, sem hét „Sumarstörf manna
hér á landi“. Hún er til uppi í
Þjóðskjalasafni og Halidór fékk
hjá Sigurði Guðmundssyni hærri
einkunn fyrir hana en venjulegt
var að gefa í skriflegri íslenzku.
Um vorið gáfum við Halldór út
blað, til að græða peninga. Við