Morgunblaðið - 29.07.1984, Blaðsíða 10

66
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 29. JÚLÍ 1984
STRÍÐSTÓL
afleita reynslu
af hreinlætinu
Mótmælendur
leggja þá hvítu
í einelti
Löng og skínandi hvít lest,
brynvarin í bak og fyrir,
„Dómsdagshraðlestin" eins og
sumir kalla hana, er orðin að
helsta skotspæni kjarnorkuvopna-
andstæðinga í Bandaríkjunum.
Farmur lestarinnar er eingöngu
kjarnorkusprengjur, sem fluttar
eru frá Pantex-verksmiðjunni í
Amarillo í Texas til herstöðva vítt
og breitt um Bandaríkin og er
jafnan mikil leynd yfir ferðalag-
inu og leiðunum.
Ráðamönnum í Pentagon til
mikillar gremju virðist hins vegar
sem mótmælendur finni alltaf á
sér hvar lestarinnar er von og
taka þar á móti henni með þöglum
mótmælum og bænastundum.
Maðurinn á bak við þessi mótmæli
heitir Jim Douglass, róttækur,
kaþólskur guðfræðingur, og hann
á sér fylgismenn í meira en 200
bæjum allt frá Bangor, Trident-
kafbátastöðinni á norðvestur-
ströndinni, og til bækistöðva sjó-
hersins í Charleston á austur-
ströndinni.
f meira en ár hefur Douglass
fylgst með ferðum hvítu lestarinn-
ar og helstu hjálpartækin eru sím-
inn og lestakort. „Við höfum enga
njósnara á okkar snærum," segir
Douglass. „Okkar maður í Amar-
illo er starfsmaður við járnbraut-
ina og hann lætur okkur vita þeg-
ar hún leggur upp.“ Þegar það ger-
ist bretta þau hjónin, Douglass og
Shelley kona hans, upp ermarnar,
sitja við símann stanslaust i fjóra
sólarhringa og gera stuðnings-
mönnum sínum viðvart um líkleg-
ar leiðir.
„Dómsdagshraðlestin" eins og
sumir kalla hana flutti kjarnorku-
sprengjur um Bandaríkin i 15 ár
án þess nokkur tæki eftir því þar
til Douglass, sem býr f Bangor og
hefur verið handtekinn 15 sinnum
fyrir borgaralega óhlýðni, vakti
athygli alþjóðar á henni.
Þau Douglass-hjónin starfa
mest með kaþólskum „friðarhóp-
um“, en barátta þeirra hefur
mælst misjafnlega fyrir meðal
kirkjunnar manna. Nokkrir virtir
guðfræðingar hafa gagnrýnt hana
harðlega en þrátt fyrir það rituðu
12 kaþólskir biskupar nöfn sín
undir áskorun í febrúar sl., þar
sem skorað er á fólk, sem býr ná-
lægt leiðum lestarinnar, að mót-
mæla flutningunum. Stuðnings-
menn Douglass-hjónanna hafa
einnig aðstoðað þau með sima-
reikninginn, sem getur numið allt
að 30.000 isl. kr. á mánuði.
Douglass kallar hvitu lestina
„skelfilega sjón“ með byssuturn-
um og stórum eldflaugapöllum.
„Þegar þetta ferlíki fer hjá garði
er eins og vígbúnaðarkapphlaupið
sé komið inn i stofu hjá þér,“ segir
hann.
Hvers vegna er lestin hvit?
Talsmaður Pentagon segir, að
hvíti liturinn endurkasti sólarljós-
inu og lækki þar af leiðandi hitann
í kringum sprengjurnar.
— WILLIAM SCOBIE.
Hvort skyldi vera mikilvæg-
ara hrein föt eða hrein vötn?
Svisslendingar segja hrein vötn og
hafa þess vegna ákveðið að banna
öll þvottaefni, sem innihalda fos-
föt, frá 1. janúar 1986.
Þessari ákvörðun hefur ekki
verið tekið með þegjandi þögninni
og ýmislegt miður fallegt verið
látið flakka um hreinlætið í Sviss,
sem sumum útlendingum finnst
ekki mega minna vera. Svisslend-
ingar hafa þó engar áhyggjur af
því, heldur af vötnunum sínum og
ánum og öllum óþverranum, sem í
þau rennur frá milljónum heimila
og fyrirtækja. Þvottaefnið inni-
heldur fosföt, sem drepur fiskinn
með því að drepa svifið, sem hann
lifir á, og eyðir smám saman súr-
efninu í vatninu. Þar sem áður
voru silfurtær og hrein vötn eru
nú sums staðar bara fúlir pollar.
Það er engum ofsögum sagt af
ástandinu. Liffræðingar segja, að
eyðingin sé komin langt á veg í
mörgum, stórum vötnum og versni
stöðugt. Þegar haft er í huga, að
vötnin eiga stóran þátt i að draga
erlenda ferðamenn til Sviss, er
ljóst, að mikið er í húfi fyrir ferða-
mannaiðnaðinn.
Yfirvöld hafa haft af þessu
áhyggjur í allmörg ár og Rodolfo
Pedroli, yfirmaður umhverfis-
verndarskrifstofunnar, segir, að
bannið við fosfötunum hafi legið
fyrir stjórnvöldum frá 1977.
Þvottaefnisframleiðendur hafa að
sjáifsögðu ekki tekið banninu með
miklum fögnuði og halda því fram,
að það sé svissneska húsmóðirin,
sem mestu tapi. Fosfötin eru
nefnilega uppistaðan í áróðrinum
og sjónvarpsauglýsingunum þar
sem þeir auglýsa, að þvottaefnið
geri tauið „hvítara en hvítt". Þeir
segjast líka vera hafðir að blóra-
böggli því að miklu meira fosfat
berist út í vötn og ár frá áburðin-
um, sem borin er á tún og engi, og
úr skepnufóðri alls konar.
Þetta er líklega rétt en það er þó
skiljanlegt, að svissnesk yfirvöld
skuli byrja á þvottaefnisframleið-
endunum því að þeir eru langflest-
ir erlendir. Það yrði nefnilega
verulegt áfall fyrir svissneskan
landbúnað ef bændum yrði bannað
að nota fosföt í áburði eða skepnu-
fóðri.
Stjórnin í Bern leggur hins veg-
ar áherslu á, að atlagan að þvotta-
efninu sé aðeins fyrsta skrefið í
allsherjarstríði gegn menguninni
og óvinum lífríkisins. Brátt muni
verða skýrt frá frekari hernaðar-
aðgerðum.
- NORRIS WILLATT
HAFIÐ BLAA HAFIÐ
Önnur skútuöld
í uppsiglingu?
Stóru seglskipin eru nú að hefja
innreið sína á heimshöfin á ný,
búin tölvu, sem sér um að skila
þeim fyrir vindi eða vélarafli
stranda á milli. Um næstu aldamót
getur verið, að stór hluti flutninga
á sjó fari fram með seglskipum.
Sex olíuskip, sem hafa seglabún-
að að auki, stunda nú siglingar
með ströndum fram en í ágúst sl.
ætla Usuki-verksmiðjurnar í Jap-
an að hrinda af stokkunum 26.000
tonna flutningaskipi, seglum
prýddu, sem á að taka þátt í hinni
hörðu samkeppni á alþjóðlegum
flutningaleiðum. Það verður að
sjálfsögðu líka búið vélum og tölvu,
sem stjórnar hvoru tveggja.
í Bandaríkjunum, Sovétríkjun-
um, Japan, Vestur-Þýskalandi og
Belgíu eru fimm önnur skip af
þessari gerð á ýmsum stigum á
teikniborðinu eða í smíðum, og
mjög misstór. Það þýska minnst,
12.000 tonn, en það rússneska
stærst, 50.000 tonn. Efnahags- og
framfarastofnun SÞ fyrir Asíu- og
Kyrrahafssvæðið efndi nú nýlega
til ráðstefnu með sérfræðingum
víðs vegar að úr heimi þar sem
rætt var um hvernig og hvort þessi
nýja tækni gæti komið fátækum
þjóðum að gagni.
John Eyre, fyrrum formaður í
félagi kanadískra skipaeigenda,
segir í nýrri skýrslu, að flestar fá-
tæku þjóðanna hafi alls engin efni
á olíunni, sem stóru skipin þurfa,
en hún er yfirleitt um helmingur
rekstrarkostnaðar þeirra. Intert-
anko, sem er félag sjálfstæðra olíu-
skipaeigenda, hefur auk þess ráð-
lagt félögum sínum að búa sig und-
ir olíuverðshækkanir í framtíðinni.
Á ofanverðum þriðja áratugnum
glímdu margir vísindamenn við
vindorkuna í þessum sama tilgangi
og þá var það hugmynd þeirra, að í
stað mastra kæmu nokkurs konar
turnar, sem snerust. Við þessar til-
raunir var fljótlega hætt en olíu-
kreppan á áttunda áratugnum blés
í þær nýju lífi.
Seglanotkun hefur í för með sér
minni eldsneytiskostnað og getur
sparnaðurinn numið 20—50 af
hundraði. í vondum veðrum er
siglingin auk þess greiðari og skip-
ið stöðugra og furðu vekur hve
seglin eða aflflutningur þeirra
leggst vel á skipið allt og vélarhluti
þess. Ókosturinn er hins vegar sá
að seglin þurfa vind og þess vegna
er allt undir veðrinu komið.
Ekki eru allir á einu máli um
kosti seglskipanna nýju. Stofn-
kostnaður við þau er meiri en við
þau, sem hafa tíðkast, og svo kem-
ur það, að skipsvélar sem aðrar
vélar gera sér nú að góðu æ naum-
ari olíuskammt. Það er einmitt
þess vegna, sem margir telja mik-
inn stofnkostnað óyfirstíganlega
hindrun.
— THOMAS LAND
■"/' "//i . , ' ,

Nýju seglskipin veröa tölvuvædd.