Morgunblaðið - 03.08.1984, Blaðsíða 12

44
MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 3. ÁGÚST 1984

.Þetta er vandamál en hversu
er erfitt aö áæ«a,“ segir Pétur
dagur eru altt áhaettuþættir i um-
hverfi barnsins. Þá má minna á aö
ofbeidiö ieiöir sjatdan 18 meírihátt-
ar áverka, a.a. beinbrota, Oftast er
aögang aö féfagslegri aðstoö tit aö
sinna svona mátum.*
„/ hverju væri sú aösloö lólg-
bnr
J Bandaríkjunum, þar sem ég
starfaði, er þessum málum víöa
mjög vel sinnt. Ef grunur leikur á
aö um ofbeldi eöa aöra Iila með-
ferð sé aö ræöa er það skylda, að
iPÍrtölagðri refsingu, að titkynna það
tafartaust ttl viökomandi féiags-
málastofnunar sem um þessl mál
kynningarskyfda Bl barnaverndar-
nefndar, ef grunur er um að bam
sé ofbeldi beitt. Oft eru þessl börn
Iðgð inn á sjúkrahús meðan leitaö
er tausna á mállnu. Viða eru tll
svonefnd .Chlid Abuse Team“,
þ.e. hópar sem í eru bamalaaknar,
barnageðlæknar, hjúkrunarfræð-
ingar og félagsráðgjafar. Þessir
hópar vinna að þvt aö hjáipa börn-
um og fjöiskyldum þeirra. Sum-
staðar eru einnig hópar foreidra
sem beitt hafa börn sin ofbeldi og
starfa á svipuðum grundvetli og
AA-samtökín. Þessir foretdrahóp-
ar eru þá reiðubúnlr að koma til
er um að ræða félagslegt vanda-
mál, féfagsiegan sjúkdóm sem
vefdur ómældum skaða. Það er
kominn tími til að horfast í augu
við þetta vandamál á sama hátt og
nágrannaþjóðir okkar gera."
„Ef viö víkjum aö tölum sem
fyrír liggja um ofbeldi gagnvart
börnum. Eru tH emhverjar tölur
sem hmgt er aö taka miö afT‘
„Já, það eru til tölur frá ýmsum
föndum. I Pennsylvantu-rikl t
tlBit tit margra atriöa og ekki hægt
að gefa einhtít svör. Líkamlega
velferð barnsins, möguleíka þess á
að ná þroska og rétt tii að njóta
ástúöar og umhyggju veröur að
hafa að lelöarljósi.
JEru emhverjir hópar (meiri
hmttu an aðrirT"
„Ertendis viröist þaö vera svo
að bÖrn undir 3ja ára aldri séu t
mestri hættu með aö verða fyrir
Ifkamsmelðingum og þroskahefta
unglingsstulkan í mestri hættu
þegarum kynferðislega misnotkun
er að ræða."
„Einhverjir sérstakir þjóöfi-
lagahópar þar sem meira er um
ofbeldi en í öðrumT4
„Þar sem ég starfaöi var f mörg-
um tilvikum um að ræða fjöfskyld-
ur þar sem ytri aðstæöur voru
bágar og sá eða sú sem ofbeldinu
olti undir sérstöku átagi, t.d. vegna
atvinnuteysis, veiklnda, fjárhags-
legra öröugteika og annarra slíkra
vandamála. Mjög oft hafði þetta
fólk sjátft verið ofbeldi beitt í barn-
æsku. Annars er þaö misskilningur
aö hér sé um afmarkaöan þjóöfé-
lagshóp að ræða. Ofbeldí og önn-
ur Hf meöferð kemur fyrir alls stað-
ar í þjóðfélagsstiganum, og
kannski frekar i svokölluöum vei-
megunarþjóöféiögum en ÖÖrum.
Hér á landi eru fyrir hendl ýmsar
boðið hættunni heim.“
„Svo sem hverjar?“
„Versnandi efnahagur, sem
óhjákvæmilega hefur í för með sér
aukið álag á einstaklinginn. Of
mik8 útivinna foreldra. Þaö segir
sig sjálft aö eftir langan vinnudag
er fólk úrvinda og iRa undir það
búlö aö sinna börnum og heimili.
Þeim börnum sem atast ekki upp
hjá báöum foreldrum fjölgar ört,
kjðr heimilanna þar sem fyrirvinna
er ekki nema ein eru yfirleitt bág.
Þaö skortir á að ungir foreldrar fái
nægitega fræöslu og stuðníng við
uppetdi og umönnun barna stnna
og hafi aðgang að ráögjöf þar aö
lútandi. Svona mætti lengi telja-
Ég álít aö við þurfum að gefa meiri
gaum aö aðbúnaöi bama hér á
landi, ekki sirt þar sem erflöieikar
eru á heimilum. Ofbeldi, kúgun og
önnur ilt meðferö á börnum er al-
gengari hér á landl en okkur grun-
ar. Þaö er nauðsyntegt aö vlð ger-
um okkur grein fyrir þessu og
reynum að hjátpa þessu fólki."
— Á.R.
Fráskilin 38 ára móöir tveggja barna:
Sama hvað lítið var —
maóur var bara laminn
spftata Hríngsins þegar hann er
spurður um ofbeidt og aðra itta
meöferð á börnum. „Það er hæpið
num
skammti. Það er hins vegar mégin-
um j>essi mál eru af skornum
hér er um vandamal að ræða sem
börnunum tii hjáipar, en ekki sföur
jjeim sem oibeidlnu beíta. Þar er
oft um að ræða fólk sem á við
aö stríða."
„Hvaö er hmgt aö gera til úr-
bótaf*
um að ræða marbtetti, smáskurði
og bruna. Því mlður eru sjaidan
kringumstæöur styss eöa éverka.
Endurtekin siys á sama barnl.
oft grunsemdir en við höfum tH-
barni sínu. Þó er þaö svo aö vakni
grunur um ofbeidl á hann oft viö
rök að styöjast og þá er mikitvægf
aö bregöast strax víö. Starfsfólk
stysadetlda þyrftí að eiga greiðan
Bandaríkjunum þar sem búa um
12 mliljónir manna voru á 5 ára
tímabili, frá 1969—1973. 4.636
staöfest tiffelli þar sem um ýmiss
konar itla meðterð var aö ræða.
Þar af voru 152 dauðsfölt sem
rekja mátti tll þessara orsaka. Eftir
Pennsylvaniu áriö 1975 hækkuðu
þessar töiur mjög þannig aö á
ftmm ára tímabili, 1976-1960,
voru skráö tilfeili 17.122 en
dauðsfötlin 142. Þessi aukning
stafar vafataust af bættrl skrán-
ingu og aögæztu jjeirra sem um
börn fjatla en ekki raunverutegri
aujtningu ofbeldis. AÖ sjáifsðgðu
er ekki öll sagan sögö með töium.
Mörg börn sem beftt eru ofbeidi
komast aldrei á skrá og andtegt
ofbetdi, kúgun og vanræksiu er
erfitt aö búa tH tölur um.“
„Ofbeldi er marge konar, and-
legt ekki aíöur en likamlegt. Hver
koma auga a aö ofbefdi og onnur
föndunum. Það skipfir mikiu máií

þaó ekkt. Þegar hann kom heím
varð hann afveg óöur og baröt
okkur svo um munaöi. Hannn ot*
aði beiii. Það gerði hann oftast.
Viö vorum vön þessari meöferö og
ég heid aö ég haft ekki kippt mér
rteitt sérstaklega upp við það að
vera óvenjulega hart teikin í þetta
sten. En það sem óg gteymdi aldr-
ei er mamma. Hún fylgdlst með því
sem fram fór og henni Itkaöi þaö
hreint ekki iila. Hún ætttet upp á
kommóöu og kom sér vel fyrir
með krosslagöar hendur og svo
hló hún. Þaö var þaö versta. Þaö
Lúövíksaon
„Barsmiðar, hótanir, skammir og
niöurlæging er það sem ég minnist
úr bernsku minni. Ég var eizt af sjö
systkinum. Ég átti aidrei að verða
tii. Þaö fékk ég aö heyra frá fyrstu
tíö. Móöir míri átti mig i lausaleík
en þegar óg var á öðru ári kynntist
hún manni sem hún giftist. Hínir
krakkarnir komu hver af öörum.
Viö áttum heíma í bragga fyrstu
árin sem óg man eftir mér. Svo
brann hann ofan af okkur. Hann
— stjúpl minn — var brjálaöur í
skapinu og ég held aö hann haft
ails ekkí jjoiaö böm. Ef einhver lét
í sér heyra eftlr að hann var kom-
inn úr vinnunni ærðist hann. ÞaÖ
var sama hvað iítiö var — maöur
var bara iamin. Ég hefd að óg og
bróöir mlnn sem kom næst á eftir
mér höfum verið lamln mest.
Eltt atvik er mér minnisstæöara
en önnur. Þá hef ég veriö fjögurra
eða fimm ára og bróöir minn þá
tveggja ára. Mamma ætlaöi í kaffi
hjá konu sem bjó í nágrenninu. Ég
vildi fara meö — vildi ekkl veröa
skilin eftir. En þaö vildi hún ekki.
Þaö var ekki viö þaö komandi.
Sjálfsagt hef ég látiö öllum illum
látum, a.m.k. endaöi þaö meö því
aö hún lét okkur inn í herbergi og
læsti okkur inni. Svo fór hún sína
leið. Ég ákvað aö brjótast út Og
náói í skó af henni til aó mölva
með rúðuna. Auðvitaö vissi óg aö
þaö náöi engri átt og áreiöantega
hef óg gert mér etnhverja grein
fyrír því að ég fengí fyrir ferðína því
aö óg þorði ekkl að brjóta rúðuna
sjálf hektur lét bróður minn, óvft-
ann. gera þaö. Og út komumst viö.
Við fórum rakteiðls þangað sem
hún var og svipurlnn ó henni þegar
hún sá okkur og frétti hvaö hefði
gerzt var ekkf faltegur. „Bíddu
bara, góöa mín,“ sagöl hún, „Þú
veizt hverju þú ótt von á.“ Og þaö
hef óg aldrel getað fyrirgefiö
henni. Þá heid óg að óg hafi Skittö
hverníg hún var innrætt,"
„Baröi hún ykkur ekkiT'
„Hún geröi nú lítið af því. Hún
lét hann urn það. Hún kleíp mig
hinsvegar, klelp mjög fast. Þaö var
hennar aðferð."
„Baröi atjúpi þinn hana?“
„Já, þaö geröi hann svo sann-
arlega, bæöi miklð og oft.“
SamtaHnu var aö Ijúka og hún
var á förum. Upprifjunin haföi
greinilega gengiö nærri henni. En
eitthvaö var ósagt. Þá kom þaö:
„Hún kaffærði mig. Á meðan
hún gat ráöið viö mig kaffæröí hún
mig. Rak hausinn á mér niður í
ískalt vatn og hélt honum þar
lengi. í hvert skipti var ég viss um
að ég mundi drukkna. Hvar? i
þvottahúsinu. i kjaflaranum þar
sem viö fluttum eftir að braggínn
brann. Á þessu barnmarga helmili
stóð bali með taui sem kalt vatn
var látið renna á. Balinn var alitaf
tfl taks. Þaö var ekki fyrr en t fyrra
aö óg þoröi í sundlaug. Þá hleyptl
ég i mig hörku og ákvað að sígrast
á vatnshræðslunni sem hefur háö
mér alla tið. Og það tókst. En erfitt
var þaö.“
Var aldrei neinn sem lét aér til
hugar koma aö taka fram fyrir
hendurnar á þeaau fólki?“
„Jú, einu sinni kom þaö fyrlr. Þá
hafði mikið gengið á og þaö sá á
mér. Frænka mín sem átti heima
úti á iandi var i bænum og henni
hefur ofboöiö því aö hún tók mig
meó sér heim. Þar fókk óg aö vera
í viku og þaö var bezti tími sem ég
hef lifað. Svo kom mamma og tók
mig og fór með mlg heim þar sem
aHt hélt átram aö ganga sinn vana-
gang. i mðrg ár eftir þetta sá ég
ekki eftír nefnu eins og aö hafa
ekki fengið með elnhverjum ráö-
um að vera áfram. Heföí ég haft
döngun í mér til aö segja sólarsög-
una hefói þessi frænka mín ekki
látið hana taka mlg aftur. En ég
þorði ekksrt að segja og fæst fólk
hefur Ifkiega hugrekkl til aö skipta
sér af svona málum."
„Tilfinningar mínar til þeirra? Ég
veit það ekki. Engar, býst ég viö.
Ekki lengur. Mér er oröið sama um
þau. Mér er ekki iertgur ilia viö þau
en þaö er ekki ýkja langt síöan ég
losnaöi viö þá tllfínningu. Kallinn
hataöi ég alla tíð eins og pestina