Morgunblaðið - 12.08.1984, Qupperneq 25

MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 12. ÁGÚST 1984
yrðu að pólitískum fótbolta í öðr-
um löndum og tilgangur þeirra því
farinn fyrir lítið."
— Hver er tilgangurinn með
styrkjunum?
„Tilgangurinn er ekki sá að sýna
íslendingum hvernig þeir eiga að
gera hlutina, heldur aðeins að
sýna þeim hvernig við höfum farið
að og þá helst hvar og hvernig
okkur hefur mistekist. Þannig
gætu íslendingar lært af okkar
reynslu og forðast það sem afvega
hefur farið hjá okkur. Fyrsti
styrkþeginn vildi t.d. læra rekstur
og umhyggju þjóðgarða og það
eina sem við gerðum var að sýna
honum ótal þjóðgarða í Banda-
ríkjunum svo hann gæti séð hvað
væri hentugt fyrir ísland og hvað
bæri að forðast."
— Er það skylda að styrkurinn
verði að nýtast í Bandaríkjunum?
„Það er ekki beint skylda; það
hefur einfaldlega aldrei komið upp
sú spurning um að eyða honum
annars staðar. Ef það væri bráð-
nauðsynlegt fyrir styrkþegann að
nema sin fræði annars staðar, t.d.
í Skandinavíu, er vel hugsanlegt
að við létum það afskiptalaust."
— Hvers konar fólk hlýtur
styrki frá ykkur? Eru það náms-
menn eða starfandi fólk?
„Það er allt starfandi fólk sem
styrkjanefndin telur vera upp-
rennandi forystumenn í þjóðlíf-
inu. Við höfum meira að segja lát-
ið kanna hvað varð um fólkið sem
styrkina hlaut, og það kom heim
og saman — þetta var allt úrvals-
fólk. Ein ástæðan fyrir því að við
veitum ekki styrki til námsmanna
er sú að það eru margar hættur
sem liggja fyrir ungu fólki í
Bandaríkjunum, s.s. eiturlyfja-
neysla og ýmsar annars konar
freistingar og við vildum alls ekki
eiga á hættu að veita ungu, óráð-
settu fólki styrki sem það gæti
auðveldlega eytt á miður skyn-
samlegan hátt. Við viljum bara
alls ekki hafa það á samviskunni."
— Hvernig er með maka styrk-
þeganna. Fara þeir með utan?
„Við viljum helst ekki að makar
fari með, því yfirleítt er þetta ekki
langur tími og það er staðreynd að
þeim verður meira úr verki, sem
vinna einir. Styrkþegarnir ferðast
líka svo mikið að það er óþægi-
legra að hafa maka með. Ef styrk-
þegarnir vilja hafa maka með, þá
segjum við ekkert við því, en
hvetjum þá ekki til þess.“
— Hvernig er styrkjunum út-
hlutað?
„Styrkjanefndin sér alveg um
þá hlið málsins. Þeir velja úr það
fólk sem þeir hafa trú á, hafa svo
samband við okkur, við borgum
fræðsluna, en Eisenhower-sjóður-
inn sér um að koma fólkinu fyrir.
Styrkurinn er um 30.000 dalir á
ári og er mjög mismunandi hvað
margir fara utan hvert ár.
Fræðslan eða námskeiðin sem
styrkþegarnir sækjast eftir taka
líka mislangan tíma, allt frá 2 vik-
um upp í 3 mánuði, svo þetta fer
allt eftir hentugleika. Sá sem var í
tvær vikur var að kynna sér rekst-
ur sjúkrahúsa og okkur tókst að
sýna honum allt það markverð-
asta á tveimur vikum og meira að
segja að fara með hann upp til
læknadeildar Harvard-háskólans.
Tveir eldfjallafræðingar hafa ver-
ið á okkar vegum, en þeirra þjálf-
un tók allt að þrjá mánuði og fóru
þeir m.a. til Alaska.“
— En fjárfestingar ykkar í
Búrfellsvirkjun?
„Ef Búrfellsvirkjun hefði verið
óskynsamleg fjárfesting hefði ég
aldrei eytt fé sjóðsins í hana. Til-
fellið var bara að þetta var ágætis
fjárfesting og ég sé ekki eftir
neinu. Ef hins vegar eitthvað hefði
farið úr skorðum, þá hefði það
aldrei komið niður á styrkjunum."
— Gegnir þú einhverjum öðr-
um störfum en þeim innan sjóðs-
ins?
„Mér hefur nú að mestu leyti
tekist að koma mér út úr öllum
stjórnum, en ég hef setið í stjórn
hjá átta stórfyrirtækjum í Banda-
ríkjunum. Einnig sat ég í skóla-
stjórn Andover-skólans og í gesta-
stjórn MIT (Massachusetts Insti-
tute og Technology), þekktasta
verkfræðiskóla í heiminum.“
— En eiginkona þín, hvað gerir
hún?
„Virginia er sennilega einn
helsti sérfræðingur á skeljar í
heiminum. Hún vinnur hjá The
Academy of Natural Sciences í
Fíladelfíu og safnaði skeljum út
um allan heim áður en hún giftist
mér. Hún kemur stundum með
mér til Íslands og safnar þá jafn-
an skeljum héðan. Ef ég er við
laxveiði og fæ mér hænublund í
hádeginu, er hún alltaf þotin af
stað að tína skeljar!"
— Þú skaust rjúpu hér um ára-
bil.
„Já, við fórum í veiðiferðir um
Holtavörðuheiði hvert ár, en ég
hætti því þegar ég varð sjötugur,
því þetta var of mikill æðibunu-
gangur. Ég þurfti að aka frá Fíla-
delfiu til New York og taka vélina
þaðan til íslands á fimmtudegi.
óhjákvæmilega varð lítið um
svefn þá nótt. Þegar til íslands var
komið, tók einhver vinur minn á
móti mér og við ókum sem leið lá á
veiðisvæðið. Svo svaf ég i svona
10—12 stundir og fór á veiðar á
laugardag, sunnudag og jafnvel
mánudag. Síðan var vélin tekin
aftur til Bandaríkjanna og ég var
kominn í vinnu á þriðjudag.“
— Þú hefur verið heiðraður af
íslensku þjóðinni.
„Já, forseti íslands þá, dr.
Kristján heitinn Eldjárn, veitti
mér Stórriddarakross hinnar ís-
lensku fálkaorðu árið 1974.“
— Ertu ánægður með það starf
sem farið hefur fram hér á þínum
vegum?
„Já, ég er mjög ánægður með
árangurinn og einnig stjórn sjóðs-
ins, enda hefur þetta verið duglegt
fólk og gáfað sem farið hefur utan
á okkar vegum. Þetta er nú orðið
tæplega eitt hundrað manns sem
hlotið hafa styrkinn og þau hafa
myndað með sér samtök og hittast
á hverju ári. I hvert skipti sem ég
kem hingað, hitti ég þorra hópsins
og þau eru alltaf að þakka mér, en
ég vil nú meina að þetta sé þeirra
verk en ekki mitt, því ef ég hefði
ekki verið ánægður með frammi-
stöðu þeirra, hefði fyrir löngu ver-
ið hætt að veita styrkinn. I fyrra
gáfu þau mér málverk eftir Eirík
Smith af Norðurá, þar sem ég hef
veitt lax um árabil, og fannst mér
mikið til þess koma.“
— Verður þessi styrkur veittur
áfram eftir þinn dag?
„Já, ég held ég geti fullyrt að
svo verði."
* ♦ *
Það er ljóst að íslendingar eiga
sér traustan vin i Robert A. Maes
og á hann miklar þakkir skildar
fyrir það verk sem hann hefur
unnið í okkar þágu. Hann er
hreinskilinn maður sem lætur í
ljós ef honum mislíkar, en hrósar
jafnframt þeim sem eiga það skil-
ið. Hans starf er virðingarvert
framtak eins manns fyrir heila
þjóð.
Hvað segja styrkþegarnir?
EINS OG áður hefur komið fram, eru styrkþegar
Independence Foundation nú orðnir rúmlega 90
og ef dæma má af orðum Roberts A. Maes verða
þeir enn fleiri á komandi árum. Blm. hafði upp á
Brynjólfur Bjarnason Vilhjálmur Egilsson
fjórum styrkþegum sjóðsins og spurði þá hvernig
fræðslu þeirra hefði verið háttað og hvort eitt-
hvað hefði unnist með utaniorinni.

Björn Björnsson Guðrún Erlendsdóttir
Brynjólfur Bjarnason, fram-
kvæmdastjóri Bæjarútgerðar
Reykjavíkur, er einn styrkþeg-
anna og fór hann utan til að
fræðást um bókaútgáfu, en hann
gegndi áður starfi framkvæmda-
stjóra Almenna bókafélagsins.
Björn er einnig formaður félags-
ins sem styrkþegarnir stofnuðu
árið 1974.
„Ég fór til Bandaríkjanna árið
1976, á vegum sjóðsins þar í
landi. Ég dvaldist mest á austur-
ströndinni, en fór einnig til
Tennessee og Norður-Karólínu.
Ferðin tók fimm vikur og á þeim
tima gat ég talað við bókagerð-
armenn, heimsótt prentsmiðjur
og einnig sótt námskeið í prent-
tækni í Pittsburg, sem kom sér
vel, því ég hafði ekki hugmynd
um hvernig slíkt gengi fyri sig.
Þetta var mjög gott og þarft
og fræðslan var mér ómetanleg á
þeim tíma, þar sem Bandaríkja-
menn hafa mikla reynslu i þess-
um málum og gátu miðlað af
þekkingu sinni.“
Vilhjálmur Egilsson, hagfræð-
ingur hjá Vinnuveitendasam-
bandi íslands, og Björn Björns-
son, hagfræðingur hjá Alþýðu-
sambandi íslands, fóru saman
utan i júní sl. og dvöldu í fjórar
vikur.
Vilhjálmur. „Já, þetta var
stundum nokkuð strembið
prógram, en mér fannst ég
græða heilmikið á förinni, enda
er mikið að gerast i þeim málum
sem við reyndum að kynna
okkur, þ.e. atvinnumálum, i
Bandarikjunum. Við hittum
marga aðila sem tengjast vinnu-
markaðinum, s.s. verkalýðsfor-
ingja, stjórnendur fyrirtækja,
háskólamenn og „kerfiskalla".
Þannig reyndum við einnig að
fræðast um velferðarmál í
Bandarikj unum.
Við ferðuðumst heilmikið —
fórum til Fíladelfíu þar sem
sjóðurinn hefur höfuðstöðvar
sínar, Washington, Detroit,
Seattle og San Fransisco.
Ég vissi að hr. Maes hefði
staðið fyrir því að veita lánið til
Búrfellsvirkjunar á sinum tima
og get ekki annað sagt en að
óskandi væri að fleiri lánar-
drottnar okkar væru eins örlátir
og hann.“
Björn Bjömsson: „Þetta var
ákaflega skemmtileg og fróðleg
ferð. Eg þekkti lítið til banda-
rísks þjóðfélags áður en ég fór
utan, en fékk þarna tækifæri til
að kynnast fólki úr ýmsum stétt-
um og komst að þvi að þetta er
mjög fjölbreytt þjóðfélag. Við
hittum fólk úr samtökum at-
vinnurekenda og fyrirtækja og
fengum þannig innsýn i gang
mála þar. Það er mjög fjölbreytt
staða á vinnumarkaðinum í
Bandaríkjunum og ólík því sem
við eigum að venjast. Fæstir eru
í skipulögðum verkalýðsfélögum
og var fróðlegt að sjá hvernig
fólkið vinnur utan þeirra. Það
var líka ágætt að kynnast bæði
góðu og slæmu hliðunum, því
ekki var alltaf verið að fegra
hlutina fyrir manni.
Guðrún Erlendsdóttir, pró-
fessor við lagadeild Háskóla ís-
lands, er ein þeirra sem hlotið
hefur styrk frá IF en einungis
hafa fimm konur farið utan á
þeirra vegum.
„Já, ég fór utan árið 1974 til að
kynna mér sifjarétt, aðallega þó
barna- og fjölskyldurétt. Þetta
var mjög vel skipulagt allt sam-
an og stóðst áætlunin nákvæm-
lega. Ég sótti tvö námskeið og
dvaldist aðallega við Yele og
Harvard-háskóla. Ég fór einnig
til Washington og New York og
fékk tækifæri til að fylgjast með
réttarhöldum í fjölskyldu- og
unglingamálum.
Ég hafði mikið gagn af þessari
ferð og hef m.a. annars haldið
sambandi við nokkra kennarana
á námskeiðinu, aðallega við Yale
og hef farið þangað í heimsókn
síðan. Þetta var alveg stórkost-
legt tækifæri og vel skipulögð
áætlun. Maður þurfti bara að
setja fram óskir sínar skipulega
og þá var allt gert til að koma til
móts við þær. Mér fannst það
einnig koma skýrt fram að þeir
væru ekki endilega að sýna
okkur allt það besta i mannlíf-
inu, heldur einnig það sem af-
laga hefur farið.“
______________________81_
Reykjavíkurdeild RKÍ;
Námskeiö í
skyndihjálp
Reykjavíkurdeild Rauöa kross fs-
lands heldur námskeið í almennri
skyndihjálp sem hefst miðvikudag-
inn 15. igúst og lýkur 23. ágúst.
Námskeiðið verður haldið í Nóatúni
21 og verður kennt frá kl. 20 tíl kl.
23.
Á námskeiðinu verður kennd
skyndihjálp og sýndar fræðslu-
myndir þar að lútandi.
Námskeiðinu lýkur með verk-
efni sem unnt er að fá metið í
fjölbrautaskólum og iðnskólum og
fá þátttakendur skjal þátttöku
sinni til staðfestingar.
Þátttökugjald er 500 krónur og
fer skrásetning á námskeiðið fram
á Öldugötu 4 í sima 28222.
Ferðaskrif-
stofan varð
að borga
VESTUR-ÞÝSKAR konur, sem eru í
orlofsferð og bjóða af sér svo góðan
þokka, að þær fá ekki stundlegan
frið fyrir karlpeningnum, geta nú
bundið enda á ferðina og komist
heim á kostnað ferðaskrifstofunnar.
Dómur hefur þegar fallið í einu slíku
máli í Frankfurt.
Vestur-þýsk kona var í orlofs-
ferð i Júgóslaviu og þótti nærri sér
gengið, er einn af ferðafélögunum,
samlandi hennar, leitaði ákaft á
hana. Hún kvartaði við leiðsögu-
mannin, sem kvað óhægt um vik
að gera nokkuð. Þá vildi konan
binda enda á orlofsdvölina og fara !
heim. Ferðaskrifstofan kvaðst
ekki mundu borga þessa ótíma-
bæru heimferð hennar.
Eftir að heim var komið, fór
konan með málið fyrir dómstólana
og vann það. Ferðaskrifstofan var
dæmd til að greiða heimferðina.
Fransmaðurinn náöi
til Sakhalin-eyju
á seglbrettinu
Tókýó, 8. ápúsL AP.
SOVÉSKU hermennirnir á Sakhal-
in-eyju urðu ekki lítið undrandi. þeg-
ar franskur seglbrettasiglari kom
allt í einu út úr þokunni eftir að hafa
siglt yfir Soya-sundið, frá nyrstu
eyju Japans. En þeir tóku honum
vinsamlega.
Fransmaðurinn, Arnaud de
Rosnay, sagði fréttamönnum í
Tókýó, að þoka og köld undiralda
hefðu verið honum þyngst í skauti
á þessari 3ja tíma siglingu yfir
sundið, alls 30 sjómílur.
Hann kom að landi nálægt
ratsjárstöð og herbúðum við Kap
Krilon. Og hermennirnir, sem
voru dolfallnir af undrun yfir
þessum óvænta gesti, fóru með
hann heim í herbúðirnar og gáfu
honum mat að eta og vodka að
drekka. Daginn eftir var honum
ekið til herflugvallar og flogið með
hann til Khabarovsk í Sovétríkj-
unum. Yfirvöld þar voru helst á
því að senda hann beint til
Moskvu, en þegar hann kvaðst
vera með allt sitt hafurtask í
Tókýó, fékk hann leyfi til að halda
til Japans.
Nýr hæstráð-
andi í Kongó
Brazzaville, Kongó, 8. águ.st. AP.
ANGE Eduardo Pongui hefur
verið útnefndur forsætisráðherra
Kongó og tekur hann við af Louis
Sylvain Goma, sem hefur gegnt
starfinu síðustu átta ár. Miðnefnd
Verkamannaflokksins, sem er eini
stjórnmálaflokkurinn í Kongó sem
hefur leyfi til að starfa, ákvað að
Pongui tæki við starfinu. Þá var
ákveðið að kosningar færu fram
til löggjafarsamkundu þjóðarinn-
ar þann 23. sept. næstkomandi.