Morgunblaðið - 01.06.1986, Blaðsíða 16

16 C
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR1. JÚNÍ1986
eru þau skyldari dansi, og nægir
það eitt til að sýna sérstöðu Hulot:
allir aðrir passa inn í þennan
tæknivædda heim og hafa því
glatað persónuleika sínum.
Tati vann í fimm ár að Frænd-
anum sem frumsýnd var 1958,
þar af fóru níu mánuðir í tökur,
sem er óvenjulangur tími, og tólf
mánuðir í klippingu myndarinnar.
í Frændanum fær tæknin háðug-
lega útreið. Hulot kemur á heimili
skyldfólks sem hugsar ekki um
annað en vélvæðingu heimilisins,
og minna sum atriðin óneitanlega
á tilraunir Chaplins með mötunar-
vélina í Nútímanum. Sem fyrr er
Hulot meinilla við þessi apparöt
en forvitni hans er óseðjandi, hann
vill prófa allt og í því felst kómík-
in. En ekki verður séð að skyldfólk
hans kynni betur á þessi undur.
Tíu ár liðu og ekkert heyrðist
frá Jacques Tati. Hann reisti eigin
kvikmyndaver, innréttaði það eftir
sínu höfði, sálarlaust og lífvana
til að hæfa efninu í Playtime. Sú
mynd kom loks 1968 en Tati hafði
þá fátt nýtt fram að færa, þótt
honum tækist að vanda að skapa
broslegar kringumstæður. Skrif-
stofur nútímans eru eins og til-
raunakassar fyrir mýs, völundar-
hús sem eríítt er að rata út úr.
Hulot álpast inn í þennan kassa
og slæst í hóp annarra músa, sem
eru bandarískir ferðamenn og
þýskir kaupsýslumenn. Hulot
kemst út úr kassanum en þá ligg-
ur leið hans inn á hótel og er það
ekki dæmigert fyrir fágum og
fullkomnum nútímans að hótelið
er ekki fullfrágengið og þjónamir
gera flest annað en að þjóna fólki.
En fírringin nær hámarki undir
lokin, þegar bílar mynda hring-
ekju á bæjartorginu og Hulot
gefur bandarísku vinkonu sinni
blóm, þau minna á ljósastaura og
eru úr plasti.
Hulot er aðeins meira í takt við
Hulot reynir að skipta um dekk
úti á þjóðveginum.
tímann í næstu mynd, Traffík,
gerð 1970. Hulot er orðinn bíl-
stjóri og er starf hans að koma
bflalest frá París alla leið til
Amsterdam, en þar er haldin
alþjóðleg bílásýning. Vamarleysi
og klaufska Hulot í umferðar-
menningu nútímans sýnir að Tati
er vel að sér í öllu sem við kemur
hegðun mannsins. Ekkert fer
fram hjá honum, lítilvæg augna-
blik bílstjóra á rauðu ljósi verður
hjá Tati að stórkostlegum gaman-
atriðum. Að ekki sé minnst á
vandræðin sem skapast þegar
dekk springur úti á þjóðveginum
og árekstrar þegar bflar keyra
saman. Hulot flanar útí ófarimar
án þess að vita hvað bíður hans.
Tati gerði eina mynd enn,
Parade árið 1974, en hún féll í
grýttan jarðveg. Tati virðist hafa
þurrausið hugmyndabrunn sinn.
Myndin náði ekki vinsældum og
Tati tókst ekki að gera fleiri
myndir. Hann hvarf af sjónarsvið-
inu oglést 1983.
Eftir Helga Jónsson
það með sér að sérhvert atriði er
þrælskipulagt.
Tati sagði einu sinni að draum-
urinn væri að gera mynd um
Hulot án þess að hafa Hulot
nærri. Áhorfendur ættu að skynja
nærvem hrakfallabálksins þegar
þeir sæju hið fáránlega í fari
annarra persóna.
En Tati komst ekki upp með
þetta og Hulot er að finna í öllum
myndum hans. Gamanleikarar
eins og Chaplin og Buster Keaton
sköpuðu ákveðnar persónur sem
þeir léku mynd eftir mynd og hið
sama er að segja um Tati. Hulot
er alltaf sami aulinn og klaufinn,
hann veit ekki hvar hann er stadd-
ur hveiju sinni, hann stendur ráð-
þrota frammi fyrir hveiju tækni-
undrinu á eftir öðm, einfaldur
hlutur eins og glerhurð vekur hjá
honum furðu enda er hún ósýnileg
og hann veit ekki hvað snýr upp
né niður þegar hann stígur inn í
lyftu. Hulot er fómarlamb tækn-
innar og framfaranna. Hann er
maður sem engan vill móðga,
öllum hjálpa en tekst einfaldlega
ekki. Utlit Hulot segir okkur
margt. Stuttar buxur, þröngur
regnfrakki og hattur einkenna
hann í útliti, að ekki sé minnst á
það fáránlega göngulag sem
vekur mikla kátínu. Spor hans em
ekki spor venjulegs manns heldur

- Nokkur orð um Jacques Tati og mynd
ir hans sem sýndar eru í Regnboganum
Er heimurinn virkilega
svona fáránlegur?
varð áhorfanda að
orði þegar hann steig
út úr Regnboganum
eftir að hafa séð Jacques Tati og
samferðarmenn hans í Playtime.
Tati sýnir okkur hvemig heimur-
inn er. Hann fegrar ekki heiminn,
en hann sýnir lífið heldur ekki í
Ijótleika sínum, hann gefur sér
ákveðnar kringumstæður og nýtir
þær til hins ýtrasta. Kannski
heitir það firring.
Tati var að leika tennis með
skólafélögum sínum þegar hann
uppgötvaði hæfileika sinn til að
herma eftir. Honum fannst gaman
að leika eftir bráðsmellnar hreyf-
ingar félaga sinna, sem vom engir
sérfræðingar í tennis. Áður en
leið á löngu gat Tati hermt eftir
íþróttamönnum úr öllum áttum,
dómumm, og meira að segja heil-
um áhorfendaskara. Leið Tati lá
inn í sirkusheiminn, og á kreppu-
ámnum, þegar hann var rúmlega
tvítugur, var Tati mjög eftirsótt-
ur. Hann starfaði með Piaf og
fleiri listamönnum frönskum.
Tati byrjaði að fikta með kvik-
myndavélina uppúr 1930; hann
gerði stuttar stflæfingar og marg-
ar þeirra endurvann hann í mynd-
unum sem gerðu hann heims-
frægan. Pyrsta stilæfíngin nefnd-
ist Tennisleikarinn Óskar, gerð
1932; það vom fyrstu drög Tati
að Hulot.
Heimsstyijöldin batt enda á
æfíngar Tati, en þann tíma safn-
aði hann að sér hugmyndum sem
komu að góðum notum í fyrstu
stóm mynd hans, Jour de Fete.
Myndin var afrakstur margra ára
vinnu, hann notaði bestu hugdett-
umar úr Qómm fímm myndum
sem hann gerði eftir stríð, og gat
stoltur sýnt Jour de Fete á kvik-
myndahátíðinni í Feneyjum 1950.
Sá Hulot sem sést í Jour de
Fete er ekki sá anarkisti sem síðar
varð; hann er klaufskur póst-
burðarmaður, en hinn sanni Hulot
er eins konar samnefnari mann-
kyns, maður tuttugustu aldarinn-
ar og fínnur hvergi fastan punkt
í tilvemnni. Þannig birtist okkur
Hulot í Sumarfríi herra Hulot,
sem Tati lauk við 1953.
Tati tók myndina á fjölfarinni
baðströnd í Frakklandi og hæðist
óspart að háttum fólks sem þang-
að kemur til að liggja í leti. En
myndin er fyrst og fremst saga
Hulot sem kemur í þetta framandi
umhverfí og er klaufskur og
ósjálfbjarga eins og þriggja ára
snáði. Tati æfði ásamt meðleikur-
um sínum í þijá mánuði áður en
hann setti myndavélina í gang.
Tati er frægur fyrir nákvæman
undirbúning og myndir hans bera
Herra Hulot virðir fyrir sér skristofur nútímans, sem minna á
tilraunakassa fyrir mýs.
FLANAÐ ÚT
í ÓFARIRNAR