Morgunblaðið - 01.06.1986, Blaðsíða 22

i
i
|
i
t
f
f

í
f
fclk í
fréttum
Ófullgert málverk af tónskáldinu Wolf-
gang Amadeus Mozart, málað í Vín 1789
af mági hans Josef Lange.
Sköpunargreind:
Mary Wollstonecraft Shelley
(1797—1851) höfundur sögunnar um
Frankenstein, einhverrar f rægustu hroll
vekju allra tíma. Efni sögunnar og aðal-
persónu sótti hún í skýran draum sem
hana dreymdi.

£ gj
1
! áli
l IP hII
I
ml&T—1 wt
Iffcz:.. j

BjjfepSUst vv! |fe *• j
Breski rithöfundurinn Charles Dickens sagði að margar söguper-
sóna sinna hefðu birst Ijóslifandi fyrir hugskotssjónum sínum
rétt eins og þær lifðu sínu eigin lifi.
Hvemig verða meistaraverkin tii?
að hefur vafíst mjög fyrir
sálarfræðingum hvemig skil-
greina má sköpunarhæfileikann,
énda felur sköpun sem stendur
undir nafni venjulega í sér að geng-
ið er á snið við grónar reglur eða
viðtekinn hugsunarhátt. Þess vegna
hefur gengið illa að koma upp ein-
hverskonar mælikvarða eða prófí
sem mælt getur þennan hæfileika,
sem sumir virðast hafa í ríkara
mæli en aðrir. Tilraunir hafa þó
verið gerðar til að setja saman próf
sem mæla hæfíleika fólks til skap-
andi hugsunar, og eru próf þessi
svipuð greindarprófunum marg-
frægu að allri gerð. í sálarfræði
mun almennt viðurkennt að ill-
mögulegt sé að mæla sköpunar-
greind, og verður reynslan að skera
úr um hveijir hafa þennan eftirsótta
eiginleika til að bera í ríkum mæli
og hverjir ekki.
Mönnum greinir hins vegar ekki
á um að þessi dularfulli hæfíleiki
er til staðar hjá öllum en í afar
mismiklum mæli. Athyglisvert er
hvemig miklir meistarar s.s. tón-
skáldið Wolfgang Amadeus Mozart
útlista aðferðir sínar til þess að
semja. Hér fer á eftir lausleg þýðing
á lýsingu Mozarts sjálfs á því hvem-
ig andinn kom yfír hann.
„ ... Þegar vel liggur á mér og '
ég er alveg ég sjálfur, á ferðalagi
í vagni, á gönguferð í skógi eða
ligg andvaka um nætur, þá fara
hugmyndir að streyma fram í huga
minn eins og sjálfkrafa. Hvaðan eða
hvemig á þeim stendur veit ég ekki
en hins vegar get ég ekki þvingað
þær fram með nokkru móti. Hug-
myndir sem mér fellur við legg ég
á minnið og hef ég vanið mig á að
raula þær með sjálfum mér í hálfum
hljóðum. Þegar ég geri þetta kemur
mér fljótlega í hug hvemig ég get
hagnýtt ákveðin mótíf og gert úr
þeim svipmikið verk, í samræmi við
tónfræðina, möguleika hinna ýmsu
hljóðfæra o. s. frv.
Hugmyndir þessar hafa mikil
áhrif á mig — þær kveikja eld áhug-
ans í sál minni og verði ég ekki
fyrir ónæði fer efnið að vaxa, tekur
á sig form og skýrist allt. Það er
sama hve tónverkið er langt - að
lokum stendur öll heildin mér fyrir
hugskotsjónum hér um bil fullgerð,
þannig að ég get virt hana fyrir
mér eins og fagra styttu eða mál-
verk, í einnig yfírsýn. Þannig heyri
ég ekki hina ýmsu hluta verksins í
hugskoti mínu hvem á eftir öðrum
heldur — hvemig sem það má vera
- alla heildina í einu. Fögnuðurinn
sem þessu fylgir er ólýsanlegur.
Öll þessi leit, uppgötvanir og vinna,
verður eins og í þægilegum lifandi
draumi. Að heyra alla heildina er
þó dásamlegast af öllu. Ég gleymi
ógjaman því sem ég hef samið á
þennan hátt, og er þetta sjálfsagt
besta gjöfin er ég get þakkað mín-
um guðlega skapara.
Þegar ég svo kem hugmyndum
mínum á blað tek ég upp úr mal-
poka minnisins það sem ég hef í
hann tínt með þeim hætti sem hér
er rakið. Ég er fljótur að koma
verkum mínum á blað, því að allt
er þegar tilbúið og efnið breytist
venjulega lítið frá þeirri mynd sem
það tók á sig í ímyndun minni.
Þess vegna get ég alveg þolað að
verða fyrir ónæði meðan ég er að
skrifa niður. Hvað sem gengur á í
kringum mig get ég skrifað og
jafnvet spjallað samtímis við fólk —
en aðeins um hænsni eða gæsir eða
Gretel eða Bártel eða eitthvað álíka.
En orsök þess að verk mín fá á sig
þennan sérstaka blæ, verða Mozart-
leg og frábrugðin verkum annarra
tónskálda, er líklega sömu ættar
og orsök míns stóra amamefs, sem
er Mozartsnef og ólíkt annara neíj-
um, því i sannleika reyni ég á engan
hátt að vera frumlegur.“
Það er ekki óalgengt að lista-
menn lýsi tilurð verka sinna með
þessum hætti þó engan veginn sé
það nú einhlítt. Oft kom það fyrir
þegar breski ríthöfundurinn Charles
Dickens mókti í stól sínum að sögu-
persónumar tóku að sækja að
honum „rétt eins og þær væru að
biðja mig um að koma þeim á
papírinn", skrifar Dickens. Samuel
Taylor Coleridge hafði ekki mikið
fyrir frægasta ljóði sínu, Kubla
Khan. Hann dreymdi það allt í
óvenjulega skýrum draumi og skrif-
aði það einfaldlega upp um morgun-
inn. Coleridge var þó svo óheppinn
að verða fyrir óvæntri heimsókn
þannig að niðurlag ljóðsins hvarf úr
huga hans og tókst honum aldrei
að rifja það upp aftur.
Ljósastaurarnir á Sauðárkróki málaðir til að afla fjár upp í ferðakostnað.
Ungmennaf élagið
Tindastóll
á Sauðárkróki:
Knattspyrnu-
strákarnir
safna fyrir
ferðakostnaði
Sauðárkróki.
Fjórði flokkur drengja í knattspyrnu
úr Ungmennafélaginu Tindastóli
tekur þátt í alþjóðlegu móti í Noregi í
sumar. Strákamirsafnafyrirferða-
kostnaðinum með ýmsum hætti, t.d. tóku
þeir að sér að mála um 100 ljósastaura
fyrir Rafveitu Sauðárkróks. Feður strák-
anna gengu í lið með þeim oggekk
verkið að óskum. Á meðfylgjandi mynd
má sjá einn hópinn að störfum.
Kári