Morgunblaðið - 17.08.1986, Blaðsíða 57

MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 17. ÁGÚST 1986
57
Unnið að varanlegri gatnagerð á
Hverf isgötu um 1923.
Ljósm. Karl Nilscn/Kópia Ljósmyndasafnið.
mynd fylgi. Eins og oft vill
verða með menn sem standa
samtíð sinni framar, þá var
Frímanni hér fálega tekið,
og sigldi hann því utan árið
1895, vonsvikinn maður. En
einu hafði hann þó áorkað,
og það var að koma umræð-
ur um rafmagnsmál hér á
stað, svo um munaði. Næsta
áratug og ríflega það var
mikið deilt um hver væri
heppilegasta leiðin sem við
Reykvíkingar gætum farið í
okkar raforkumálum.
Fyrsta skrefíð í átt til raf-
væðingar tóku Reykvíkingar
með byggingu gasstöðvar
1909—1910. Frá gasstöðinni
á þriðja hundrað ljósum, og
segir sagan að sumum hafi
þá fundist bjart sem á degi.
En þótt gasið mæitist vel
fyrir þá vissu menn að hér
var aðeins um áfangasigur
að ræða, og framtíðin bæri
í skauti sér rafvæðingu bæj-
arins. Og ekki leið á löngu
þar til uppi voru háværar
raddir um virkjun inn við
Elliðaár. Hófst nú sjö ára
málþóf sem endaði með því
að bæjarstjóm samþykkti
byggingu Elliðaárvirkjunar,
í árslok 1919.
Allt að 100 manns unnu
við virkjunarframkvæmdir
inn við Eiliðaár 1920, og
Gullborinn í Vatns-
mýrinni. Bor þessi
var upphaf lega not-
aður til að leita að
vatni og er menn
þóttust við það
verða varir við gull,
greip um sig mikið
æði í Reykiavík, og
ríkti hér sannköll-
uð Klondike-
stemmning um
tíma.
Ljósm. Magnús Ólafsson/Kópia
Ljósmyndasafniö.
Haf nargerðin haf-
in. Járnbrautin á
Grandagarði 1913.
Ljósm. Magnús Ólafsson/Kópía
Ljósmyndasafnið.
Reykjavíkurhöfn hefur æ
síðan verið lífæð höfuðstað-
arins og miðstöð stórs
kaupskipaflota, og tæplega
verður lengur um það deilt
að höfnin á stærstan þátt í
örum og glæsilegum upp-
gangi Reykjavíkurborgar á
þessari öld.
Gasstöðin og-
Elliðaárvirkjun
Hugmyndin um virkjun
Þeir sem unnu að
gr jótnámi til haf n-
argerðarinnar úr
Öskjuhlíð. Myndin
er tekin í Ösk juhlíð
um 1915.
Ljósm. Magnús Ólafsson/Kópia
Ljósmyndasafniö.
Elliðaáa er oft rakin til
Frímanns Amgrímssonar,
Vestur-íslendings sem ytra
hafði starfað hjá General
Electric Co., en hann kom
til Reykjavíkur í tvígang til
að vinna þessari merku hug-
við Hlemm var gasið leitt til
bæjarbúa í pípum, en ekki
leið á löngu þar til flest heim-
ili í bænum höfðu tekið gasið
í sína þjónustu. Þann 1. sept-
ember 1910 var svo bærinn
lýstur upp í fyrsta sinn með
Dieselvaltari við
gatnagerðí
Reykjavík upp úr
1920.
Ljósm. Karl Nilscn/Kópia
Ljósmyndasafnið.
náðist þá að ljúka við virkj-
unina að mestu leyti, og þann
27. júní 1921 opnaði Kristján
X. virkjunina formlega. EU-
iðaárstöðin var síðan eina
raforkustöð Reykvíkinga þar
til Ljósafossstöðin í Soginu
tóktilstarfa 1937.
Að lokum ber og að geta
þess að auk fyrrgreindra
stórframkvæmda þá
blómstraði gatnagerð á þess-
um árum hér í bænum. Með
útfærslu byggðar litu nú
nýjar götu dagsins ljós eins
og Bárugata, Ránargata,
Öldugata auk Ægisgötu, og
aðrar tóku að byggjast fyrir
alvöru svo sem Lindargata,
Njálsgata, Klapparstígur og
Grettisgata. Húsum fór
fjölgandi við Tjarnargötu, og
þá var bætt við ýmsar eldri
götur svo sem Hverfísgötu
(neðst) og Ingólfsstræti. Þá
voru gerðar gagngerar end-
urbætur á flestum götum
gamla miðbæjarins og nutu
menn þar gufuvaltarans
Bríetar í ríkum mæli.
Viðtal: ívar Gissurarson
Heimildaskrá: Lúðvík Kristjánsson:
Úr bæ í borg — Endurminningar
Knud Zimsen, Rvík 1952. Vilhjálm-
ur Þ. Gíslason: Reykjavtk fyrr og
nú, Rvík 1948. Ágúst Jósefsson:
Minningar og svipmyndir úr
Reykjavík, Rvík 1959.