Morgunblaðið - 19.11.1986, Blaðsíða 14

14
MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 19. NÓVEMBER 1986
Að hætta að
pissa í skóinn
Bókmenntir
Jóhanna Kristjónsdóttir
Jónas Jónasson: Og svo kom sól-
in upp
Dtg-. Forlagið 1986.
Þrátt fyrir að barátta bindindis-
frömuða hafi staðið lengi er ekki
ýkja langt, síðan viðhorf til áfengis-
mála tóku að breytast í þá átt, að
drykkjumenn væru : í fyrsta lagi
sj'uklingar, sem þyrftu alvörumeð-
ferð eins og aðrir sem plagaðir eru
af ýmsum kvillum og í öðru lagi
hefur dregið verulega úr þeim opin-
bera sjarma, sem menn tengdu
drykkju , einkum þó þegar lista-
menn hafa átt í hlut. Stéttaskipting
í hópi drykkjumanna hefur senni-
lega minnkað, eftir að tekið var að
sinna þeim jafnt, sérajónrónanum
og jónrónanum og öllum þar á
milli. Það dregur enginn í efa, að
ferðir Islendinga á Freeport, stofn-
un SÁÁ og hinna aðskiljanlegu
sjúkra og meðferðarstofnana, sem
hefur verið komið á laggimar hefur
ráiðið miklu um þá þróun, sem hef-
ur orðið til að „opna umræðuna"
eins og það heitir á frasamálinu.
Auðvitað höfðu margir farið á und-
an og margir mátt þola fyrirlitn-
ingu, háð og spott og höfðu lítt
erindi þrátt fyrir erfiðið. En oft
ræður úrslitum að koma fram með
hugmyndir á akkúrat réttum tíma.
Það felst í því ákveðin snilligáfa
að skynja hvenær þessi rétti tími
er. Það var styrkur SÁÁara og
þeir hafa lyft grettistaki og allt
það. Það hljómar kannski eins og
illkvittni, en er það ekki, að stund-
um er eins og það sé enginn maður
með mönnum nema hann hafí farið
í meðferð, það liggur við borð, að
við séum hætt að þola að taka út
okkar timburmenn: eftir helgarfyll-
erí lítur út fyrir að nánast allir sem
duttu í það, telji nauðsynlegt að
komast í einum grænum upp á
Vog. Þar muni allar byrðar vera frá
þeim teknar. Og málin leyst FYRIR
þá.
Mér þótti því ekki sízt fengur í
að lesa kafla Jóhannesar Berg-
sveinssonar, læknis, aftast í bók-
inni, þar sem hann er að gera
tilraun til að skilgreina alkolholisma
frá læknisfræðilegu og félagslegu
sjónarmiði. Hann kemst að þeirri
niðurstöðu, að þrátt fyrir allt, séu
ekki allir ofdrykkjumenn, eða of-
neytendur áfengis alkóhólistar. Og
hann heldur þar enn fram skoðun
sinni, sem er einkar viðkvæm, að
áfengisofneyzla sé fylgifískur geð-
rænna vandamála. Einatt þykir mér
skjóta skökku við, hvað alkóhólistar
bregðast sárir og reiðir við, þegar
íað er að þessu. Þeir hafa viður-
kennt sjúkdóminn og gengist undir
meðferð, sem heldur honum niðri,
en þeim virðist flestum lífsins
ómögulegt að viðurkenna að hann
gæti átt einhveijar geðrænar rætur
einhvers staðar, stundum.Og þótt
svo væri, hvað er þá svona skamm-
arlegt við það.
Mér fínnst þarft, að sem opinská-
ast sé skrifað um þessi mal. Fengur
er að heiðarlegum og opinskáum,
blekkingarlausum umræðum. I í
bók Jónasar verða kaflar furðu
líkir, vítiskvalimar, pínan, skömm-
in, sjálfsblekkingin, glötunin,
upprisan. Allt er þetta tíundað af
ákefð, en frásögur em ekki nægi-
lega unnar. Höfundur hefði átt að
raða efni hvers kafla niður af miklu
meiri vandvirkni og skipulagi,
stundum fara kaflamir allir í bendu
einmitt út af því, að það er ekki
hirt um að vinsa úr; það dugar
ekki að láta viðmælendur segja frá
í belg og biðu, auk þess sem þeim
er skiljanlega mislagið að tjá sig.
Það verður að ritstýra frásögnunum
og það hefði mátt töluvert niður,
en bæta í staðinn ýmsum sjálfsögð-
um upplýsingum inn í.
Jónas Jónasson
Mér þykir það líka galli á þess-
ari bók, að fæstir frásagnarmanna
greina frá baráttunni, sem fer í
hönd, eftir að komið er úr meðferð.
Það em yfirborðskennd vinnubrögð.
Það ættu allir að vita og þeir em
væntanlega fáir, sem hafa ekki á
einn eða annan hátt þetta böl ansi
nálægt sér. Og vita, að málinu er
ekki kippt í lag í eitt skipti fyrir
öll, þótt farið sé í meðferð og sóttir
AA-fundir. Af þessari ástæðu með-
al annars fannst mér fengur að
köflum eiginkvenna alkóhólistanna
, sérstaklega Helgu Bjömsdóttur.
Mér þótti íhygliverður og „öðmvísi"
kaflinn um Gunnar Huseby, en þar
, eins og víðar hefði mátt vinna
betur úr merkilegum efnivið. Kafli
Þráins Bertelssonar og frásaga
hans fannst mér áberandi bezt unn-
inn, hvort sem þar á mestan hlut
að máli ritari bókarinnar eða Þráinn
sjálfur. Irónían í frásögn hans verð-
ur aldrei töff, þvert á móti nær
hann fram sérstökum áhrifum á
þann hátt. En ekki er öllum iagið
að beita íroníunni að því er virðist
svo áreynslulaust.
Eg ítreka að það er gott, að fólk
skuli ræða þessi mál hispurslaust.
En mikið hefði nú mátt vinna þessa
bók betur og ég tala nú ekki um,
ef viðmælendumir hefðu verið dálí-
tið breiðari hópur.
í FARARBRODDI í 90 ÁR
ÓDÝRAR • STERKAR • BJARTAR
0 TUNGSRAM
Heildsöludreifing: RAFTÆKJAVERSLUN ÍSLANDS
S: 688 660 • 688 661
YORK WINDS
_______Tónlist
Jón Ásgeirsson
Kanadíski blásarakvintettinn
York Winds er mjög vel æfður tón-
listarhópur og vom tónleikar þeirra
á vegum Tónlistarfélagsins sl. laug-
ardag merktir afburða fagmennsku
og fínlegum leik. Ef nokkuð mætti
fínna að, var leikur félagana á
klassísku viðfangsefnunum allt of
fínlegur og agaður. Það virðist vera
nokkuð algengur misskilningur, að
eldri tónlist hafí verið yfírmáta öguð
og í flutningi sérlega fínleg. Sagn-
fræðingar hafa hins vegar bent á,
að mikið af þessari list .hafí í raun
verið notuð við fremur grófgerðar
skemmtanir og undir öllum pífu og
blúnduskreyttu fínheitunum, hafí
búið mun meira hömluleysi en jafn-
vel í fínheitum nútímans. Svona
yfírmáta öguð leiktækni, eins og
kom fram hjá York Winds, gerði
jafnvel nútímaverkin yndislega
hljómfögur og er rétt að árétta að
hér er um að ræða aðeins tvö verk,
Kvintetta eftir Jacques Hetu og
Elliot Carter. Fyrra verkið er samið
1967 og seinna árið 1948. Tónleik-
unum lauk með verki eftir Paul
Taffanel, sem var frægur flautu-
kennari. Kvintett þessi er líklega
saminn fyrir aldamótin 1900 og í
stíl minnir hann mjög mikið á tón-
list Mendelssohns. I heild var leikur
York Winds feiknalega vandaður
og samstilltur í hljómblæ, í raun
óhugnanlega agaður og fínlegur,
sem hlýtur að koma einkar vel út
á hljómplötum en getur orðið býsna
ómanneskjulega fjarlægur á tón-
leikum, þar sem tónsköpunin hefur
umhverfst í glansgerða mynd leik-
tækninnar, fírrta mannlegum til-
fínningum, sem aldrei verða æfðar
eða fínpússaðar. Leitin að fullkom-
leikanum getur leitt til stöðlunar.
Þar í er fólgin ófullkomleiki full-
komleikans. Ofullkomleikinn viður-
kennir öll frávik og þar í er fólginn
fullkomleiki ófullkomleikans. Full-
komnum, eins og tölvuöldin hefur
leitt í ljós, byggist að miklu leyti á
útilokun óvissunnar, nema þar sem
hægt er að kerfísbinda frávikin. I
leik York Winds má heyra feiknar-
lega ögun, sem í sjálfu sér er
aðdáunarverð, en auk þess má
heyra, að fyrir ögunina hafa ýmis
óvissuatriði verið látin víkja og þar
með hefur leitin að hinu fullkomna
færst inn á einstigi tækninnar, þar
sem ekkert er til nema það sem
skilgreint verður og þá standa menn
í sömu sporum og Pýþagóranamir
fyrir þúsundum ára. Sönnunar-
meistararnir munu ávallt standa
ráðalausir gegn því ósannanlega,
þrátt fyrir að listræn sköpun, til-
fínningar og trúarhvöt mannsins,
hafí getið af sér verk, sem á ýmsan
hátt megi meta og vega.
Egill Eðvarðs-
son í Gangskör
Myndlist
Valtýr Pétursson
Það er nokkuð síðan Egill Eð-
varðsson hefur haldið sýningu á
myndverkum sínum, en hann hefur
ef til vill verið of upptekinn af ann-
arri myndvinnu. Þar á ég auðvitað
við sjónvarpsefni og kvikmyndun,
en á þá iðju hefur hann lagt gjörva
hönd.
Egill sýnir af sinni tuttugu og
þjrár myndir undir gleri. Þær em
að mestu unnar með olíukrítum, en
í mörgum þeirra örlar á ýmsu, blý-
antur notaður, úrklippur blandast
krít og bleki, og ég veit ekki hvað.
Þetta em yfírleitt lífleg verk og
hafa nokkum myndrænan þokka,
en það vantar í þetta hin stríðandi
átök, sem svo mikið em í vindinum
eins og stendur. Þetta er afar nota-
leg og ljúf myndgerð, sem er mjög
geðfelld við fyrstu sýn. Nokkuð er
byggt á kvenlegri fegurð, og
þokkadísum bregður fyrir, en
hvergi um of, og ótvíræður nútíma-
svipur er þama á öllum verkum.
Egill spilar meir á litinn en formið,
og því er ekki að neita, að stundum
virðist myndbygging nokkuð laus í
sér, en þetta er lipurt og á stundum
létt í vöfum, ef svo mætti að orði
kveða, og það er hvergi sjáanleg
barátta við viðfangsefnið.
Það er nú einu sinni svo, að ef
hlutimir em of borðliggjandi hjá
mönnum, er eins og eitthvað vanti,
sem gefur verkum þeirra meira
innihald eða dýpt, eins og sumir
segja. Þeir, sem liprir em í höndun-
um og fljótir að tileinka sér og
skipta um aðferðir, eiga oft á tíðum
erfítt með að einbeita sér á einu
sviði. Án þess að vita það, mætti
segja mér, að Egill Eðvarðsson
væri af slíkri manngerð. Að mínu
mati mætti hann einbeita sér enn
meir að þeirri myndgerð, sem hann
sýnir þessa dagana í Gallerí Gang-
skör, og hver veit, hvað þá kæmi
í ljós. Það var skemmtilegt að kynn-
ast þessum myndverkum Egils
Eðvarðssonar. Lítil en snotur sýn-
ing.