Morgunblaðið - 31.12.1986, Blaðsíða 16

16 B
MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 31. DESEMBER 1986
Afmæliskveðja;
Hulda Á. Stefáns-
dóttir - Níræð
Á fyrsta degi nýja ársins verður
níræð Hulda Árdís Stefánsdóttir
sem margir kannast við. Er hún
nú komin í þann áfanga, sem ein-
ungis fáum öðlast að ná að tiltölu.
Hulda fæddist 1: janúar 1897 á
hinu sögufræga höfuðbóli, Möðru-
völlum í Hörgárdal, þar sem
fæddust meðal annarra fyrr á öld-
inni, pater Jón Sveinsson og Hannes
Hafstein. Eins og mörgum mun
vera kunnugt, var faðir hennar hinn
gagnmerki vísinda- og skólamaður
Stefán Stefánsson, skólameistari,
höfundur Flóru íslands, afburða-
kennari og mikill framfaramaður í
skóla-, héraðs- og landsmálum.
Ættgeng orðgáfa og smekkvísi var
honum í blóð borin. Móðir Huldu
var Steinunn Frímannsdóttir frá
Helgavatni í Vatnsdal, annáluð at-
orkukona, hagsýn og verkhyggin
og hafði til að bera óbilandi kjark
og þrek. Stjómaði hún lengi stóru
búi og lengur stóm heimili. Svo
sagði Sigurður Nordal prófessor,
frændi hennar um hana, að hún
hefði tvímælalaust verið ein mesta
búkona landsins um sína daga, en
Jóhannes Nordal, faðir Sigurðar,
og Steinunn voru bræðraböm.
Hulda kveðst hafa verið past-
urslítil í bemsku en þeim mun
fremur var hún bráðþroska and-
lega. Hún lauk gagnfræðaprófí með
frábærum árangri tveimur árum
yngri en almennt gerðist á þeim
árum. Frá bæjardyrum nútíma-
manna séð virðist sjálfgefíð, að leið
hennar hefði legið í menntaskóla
og háskóla. En svo varð eigi. Tíðar-
andinn var annar þá en nú og réði
miklu meira um örlög kvenna en
karla. Hún lærði píanóleik frá
bamsaldri, fyrst hjá einkakennara
á Akureyri, síðar í tónlistarskóla í
Kaupmannahöfn. í Danmörku
stundaði hún einnig nám við hús-
mæðraskóla. Dönsku kenndi hún
við Gagnfræðaskólann á Akureyri
1921—1923 og annaðist þá skrif-
stofustörf og reikningshald fyrir
skólameistara endurgjaldslaust.
Kenndi hún þá jafnframt píanóleik
á Akureyri.
Árið 1923 giftist hún Jóni Pálma-
syni, bónda á stórbýlinu Þingeyrum
í Þingi, Húnavatnssýslu, en hann
lést árið 1976, 87 ára að aldri. Eina
dóttur bama eignuðust þau hjón,
Guðrúnu arkitekt. Hulda var hús-
freyja á Þingeyrum um langt skeið.
Síðar var hún forstöðukona
Kvennaskólans á Blönduósi, um
tíma Húsmæðraskólans í Reykjvík
og svo aftur Kvennaskólans á
Blönduósi, alls í 31 ár eða uns hún
lét af störfum fyrir aldurs sakir
árið 1967. Síðan hefír hún aðstoðað
dóttur sína við heimilisstörf og
fóstrað dótturböm sín. Þá hefír hún
ritað fjölda greina um konur, menn
og málefni í blöð og tímarit. Á
síðustu tveimur árum hefír hún rit-
að minningar sínar, sem út hafa
komið í tveimur bókum á síðasta
ári og þessu ári.
Meginþátturinn í ævistarfi Huldu
hefír því verið bundinn menntun
húsmæðra. Þær breytingar sem
orðið hafa í þeim efnum, síðan
Hulda lét af störfum, verða ekki
raktar hér. En það er í samræmi
við aðalstarf hennar, að hún hefir
borið mjög fyrir brjósti hag heimil-
anna í landinu, heimilisiðju, fjöl-
skyldulíf, ummönnun bama og
aldraðra á heimilum. Ætla má, að
hún taki undir þá skoðun margra,
að ijölskyldan sé homsteinn sam-
félagsins og auk annarra hluta brýn
nauðsyn og frumskilyrði í vemd og
uppfóstmn bama. Breytir þar vart
miklu um, þó að heyrst hafí upp á
síðkastið raddir um miður heppileg
áhrif fjölskyldunnar á suma ein-
staklinga. Má óhætt fullyrða, að
Hulda vann merkilegt og gagnlegt
starf í menntunarmálum kvenna til
hagsbóta og velfarnaðar heimilum
í landinu. Orækur vitnisburður um
starf hennar er sú mikla aðsókn sem
var að skólum hennar á hennar
skólastjómarárum. Verður þess
háttar verk seint of metið eða þakk-
að til fulls.
Vel kann Hulda að meta hina
merkilegu og einstæðu íslensku
sveitamenningu, sem hér hélt velli
frá upphafí, og þreifst þrátt fyrir
harðræði, örbirgð og mannfelíi á
köflum, „ömurleik hungurs og sorg-
ar“ og birtist meðal annars í góðum
siðum, heimilisiðju, ást á fróðleik,
kveðskap og orðlist. Svo sagði út-
lendur ferðamaður snemma á
þessari öld, að hvergi hefði farið
saman jafn mikil fátækt og bók-
menning og á íslandi á liðnum
öldum. Víðast hvar dafnar menning
ekki nema í skjóli velmegunar og
jafnvel nokkurrar rányrkju.
Hulda telur að ennþá haldi gildi
sínu fomar dyggðir, sem hafi treyst
sig í sessi með áhrifum kristninnar
og tímans. Líklega hafi mennimir
lítið breyst síðustu tvö þúsund árin,
þó að vísindi og tækni hafí ger-
breytt og umbylt samfélögum
nútímans. Enn er grunnt á erfða-
syndinni, frummanninum og
óargadýrinu í manneðlinu.
Hefðir hefir Hulda haft í háveg-
um. Segja má, að þær séu byggðar
á reynslu kynslóðanna í mannlegum
samskiptum og við höfum enn mik-
ið að læra af sögunni. Þær em
sumpart sá grunnur, sem við byggj-
um á og eru stefnuvitar okkar í
lífínu. Hefðir eru vamir okkar gegn
glundroða og upplausn á umbrota-
tímum og treysta stöðugleika í
samfélaginu, þegar blikur eru á lofti
og veður öll válynd.
Svo sem foreldrar hennar voru,
er Hulda kona fríð sýnum, vel eyg
og skín henni bjart ljós úr augum.
Viðmótshlý er hún, háttvís, eðlis-
kurteis og næm á kenndir annarra.
Þó að hún hafí næmt skopskyn og
kunni vafalítið vel að beita vopni
andans, tungunni, er hún ekki hæð-
in eða kerskin og meiðir ógjarnan
tilfinningar annarra. Hún er manna
glöðust, skemmtileg, fræðandi og
veitandi í viðræðum, jafnframt góð-
ur hlustandi, gagnorð, talar oft en
stutt í einu.
Starfskona er hún mikil, fellur
sjaldan verk úr hendi, þá er hún
er frísk, skipuleg í vinnu, og vinnst
vel það sem hún fæst við hveiju
sinni.
Hulda er hæfileikakona, merk
kona og merkileg. Hún hefír trútt
minni, virðist minnugri en margur
tvítugur og heldur minni sínu
óskertu fram eftir háum aldri.
Orðgáfu hefír hún góða. Hún er
fædd mælskukona, heldur þó sjald-
an ræður, talar þá blaðalaust, hrífur
áheyrendur með máli sínu og flutn-
ingi svo að unun er á að hlýða og
fær svo gott hljóð, að heyra má
saumnál detta. Þá er hún ritfær
kona, hefír næma málkennd, skrifar
lipran og léttan stfl, látlaust mál
og góða íslensku. Frásagnarlist er
hún gædd í ríkum mæli. Hún kann
að draga upp mynd af persónum
og örlögum með fáum dráttum, í
stuttu máli, svo að eftirminnilegt
er. Eins og sagt hefir verið um Sig-
urð Nordal, frænda hennar, má
segja um Huldu að hún hafi yngst
í anda með aldri og á vissan hátt
náð hápunkti á ferli sínum á tveim-
ur síðustu árum með ritun minn-
ingabóka sinna. Orðið blífur. Með
þeim bókum hefir hún bjargað frá
gleymsku og glötun verðmætum
hlutum varðandi fólk, atvinnuháttu,
aldaranda og menningu á Norður-
landi á áratugunum næst á undan
og eftir síðustu aldamót. Ekki hafa
margir látið okkur í té jafn lifandi
lýsingu á bæjarbrag, heimilum,
konum og körlum á Akureyri á
fyrstu tveimur áratugum þessarar
aldar, eins og Hulda hefír gert.
Hún hefír ekki sest í helgan
stein, eftir að hún lét af skólastörf-
um sínum. Það hefir eftir sem áður
verið þörf fyrir hana, og hún hefir
haft hlutverki að gegna á heimili
dóttur sinnar. Þar hafa þrjár kyn-
slóðir dvalist og búið saman um
langt árabil. Hulda á sér víðtæk og
lifandi áhugamál og hugðarefni,
hugur hennar er vakandi og sjón-
deildarhringur víður. Ekki hefír hún
farið varhluta af vonbrigðum og
mótgangi í lífinu en „harma nokkra
flestir biðu“. Ekki hefír hún beðið
tjón á sálu sinni við það, sem á
móti hefír blásið, því að beiskju er
ekki að fínna í hennar sinni.
Eins og þegar hefir komið fram,
er Hulda mannkostakona. Hún hef-
ir látið sér annt um óvenju marga
menn og konur um sína daga og
hefír haldið á lofti minningu þeirra,
sem gengnir eru. Er hún mjög rækt-
arleg, vinmörg, vinur í raun og
hefir gert vinum sínum margan
greiðann. Ekki hafa hæfileikar
hennar stigið henni til höfuðs. Hana
prýðir hógværð og hæverska, sem
ávallt er hið fegursta blóm. Á þess-
um tímamótum í ævi Huldu er henni
þökkuð vinátta og órofa tryggð frá
fystu kynnum, ekki síst við foreldra
þess, sem þetta ritar, og henni ósk-
að allra heilla á komandi tíð.
Ólafur Sigurðsson
Spánn:
Sprengju tilræði
í 200 metra
fjarlægð frá
bústað konungs
Baqueira-Beret, Spáni. AP.
AÐSKILNAÐARHREYFING
Baska, ETA, stóð fyrir sprengju-
tilræði á hóteli nálægt vetrarað-
setursstað spænsku konungsfjöl-
skyldunnar á mánudag. Minni
háttar skemmdir urðu á hótelinu,
en enginn slasaðist. Þetta var
fjórða sprengjutilræði ETA á
einni viku.
Talsmaður yfirvalda í Lerida-
héraði sagði, að hringt hefði verið
í slökkvistöðina og sjúkrahúsið í
Baqueira kl. 6.15 þennan sama dag
og tilkynnt, að sprengju hefði verið
komið fyrir í Montarto-hótelinu.
Sagðist sá sem hringdi vera fulltrúi
ETA.
Sprengjan sprakk kl. 6.15 að
staðartíma og olli minni háttar
skemmdum á þriðju hæð hótelsins.
Vetraraðsetursstaður Juans Car-
losar konungs og fjölskyldu hans -
þar sem þau dveljast samkvæmt
venju yfir áramótin - er í u.þ.b. 200
metra fjarlægð frá hótelinu.
ETA hefur lýst öllum fjórum
sprengitilræðunum í liðinni viku á
hendur sér, en þijú þeirra hafa
beinst gegn frönskum aðilum á
Spáni. Segir ETA það vera í hefnd-
arskyni fyrir þá ráðstöfun frönsku
stjómarinnar að reka grunaða
ETA-félaga úr landi.
Hljómsveilin KASKÓ.
A nýárskvöld
er opið til kl. 01:00.
Fögnum nýju ári oV'
á Skálafelli.

Kaskó-tr
með góðri tónlist.
Gleðilegt nýtt ár!
#HDraL#
a|
l—Í^JllllU n
LITGREINING: MYNDRÓF-BRAUTARHOLTI8.
LJÖSMYNDARINN
í MJODDINNI
|||
V I sendír víðskíptavínum sínum
bestu nýárskveðjur og þakkar víðskíptín á árínu
sem er að líða.
Gulli, Snaefrfður, Beggi og Molí
biðja að heilsa .