Morgunblaðið - 08.03.1987, Side 32

32
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 8. MARZ 1987
fittfgtt! Útgefandi Árvakur, Reykjavík
Framkvæmdastjóri Haraldur Sveinsson.
Ritstjórar Matthías Johannessen, Styrmir Gunnarsson.
Aöstoöarritstjóri Björn Bjarnason.
Fulltrúar ritstjóra Þorbjörn Guömundsson, Björn Jóhannsson, Árni Jörgensen.
Fréttastjórar Freysteinn Jóhannsson, Magnús Finnsson,
Sigtryggur Sigtryggsson, Ágúst Ingi Jónsson.
Auglýsingastjóri Baldvin Jónsson.
Ritstjórn og skrifstofur: Aðalstræti 6, sími 691100. Auglýsingar: Aöalstræti 6, sími 22480. Afgreiðsla: Kringlan 1, sími 83033. Áskriftargjald 500 kr. á mánuöi innanlands. í lausasölu 50 kr. eintakiö.
Stj ór nmálaflokkar
og fjölmiðlar
Aundanförnum árum hef-
ur þess gætt töluvert í
umræðum innan Sjálfstæðis-
flokksins, að flokksmönnum
hefur þótt aðstaða flokksins
í fjölmiðlum lakari en áður.
Þessar áhyggjur hafa m.a.
komið fram vegna þeirrar
stefnu Morgunblaðsins, að
blaðið skuli vera opinn vett-
vangur fyrir skoðanaskipti
fólksins í landinu, hvar í
flokki, sem það kann að
standa.
Kjartan Gunnarsson fram-
kvæmdastjóri Sjálfstæðis-
flokksins fjallaði um þróun
fjölmiðlunar á íslandi og að-
stöðu sjálfstæðismanna í
þeim efnum í ræðu á lands-
fundi Sjálfstæðisflokksins í
fyrradag á mjög athyglis-
verðan hátt. Kjartan Gunn-
arsson sagði m.a.:
„Það er oft haft á orði, að
of lítið efni sjáist frá sjálf-
stæðismönnum í blöðum og
erfitt sé að fá þá til að skrifa
greinar og láta álit sitt í ljós.
Eg skal ekki dæma um, hvort
það sé rétt eða ekki, en hins
vegar get ég fullyrt, að nú á
tímum annast enginn út í bæ
stjórnmálaáróðurinn fyrir
stjórnmálaflokkinn.
Stjórnmálaflokkurinn og
það fólk, . sem hann skipar
verður sjálft að hafa frum-
kvæði, það verður að láta
heyra til sín, það verður að
skrifa um hugðarefni sín, það
verður að vera óþreytandi við
að koma skoðunum sínum á
framfæri.
Ég geri ekki ráð fyrir, að
nýir ljósvakafjölmiðlar muni
hafa í för með sér neina bylt-
ingu í stjómmálaumræðunni
á Islandi, en þeir munu áreið-
anlega breyta ýmsu. Umfjöll-
unin í þeim verður vonandi
hvort tveggja í senn frjálsleg
og hlutlæg. Ef svo fer þá eiga
sjónarmið þess stjómmála-
flokks þar greiðastan að-
gang, sem er heiðarlegur í
málflutningi sínum, sem
reynir ekki að blekkja, en
segir sannleikann. Það er
Sjálfstæðisflokknum auðvelt.
En sjálfstæðismenn verða að
skilja og skynja að með þeim
breytingum, sem orðið hafa
á fjölmiðlun er ekki lengur
til nein sjálfkrafa vernd fyrir
viðhorf, fyrir flokka og menn.
Menn verða dæmdir af verk-
um sínum, verða að standa
eða falla með verkum sínum
og málstað.
Vond mál verða sem betur
fer ekki þöguð í hel, en því
miður munu lítilfjörleg og
ómerkileg mál oft verða blás-
in upp, úlfaldi verður gerður
úr mýflugu. Ég er þeirrar
skoðunar, að sjálfstæðismenn
og forystusveit Sjálfstæðis-
flokksins eigi að eiga auðvelt
með að laga sig að þessum
breyttu aðstæðum. Við börð-
umst fyrir þessu frelsi og við
verðum að kunna að lifa með
því.“
Þetta eru orð í tíma töluð
á landsfundi Sjálfstæðis-
flokksins. Það er sérstakt
fagnaðarefni, að þau skuli
koma frá framkvæmdastjóra
Sjálfstæðisflokksins. Á
tímum opinnar fjölmiðlunar
er nákvæmlega ekkert
vandamál fyrir stjórnmála-
menn og stjómmálaflokka að
koma skoðunum sínum á
framfæri. Én vissulega þurfa
þeir að hafa fyrir því, og
kunna að notfæra sér þá nýju
stöðu, sem upp er komin í
fjölmiðlun. Það er meira vit
í því að beina orkunni að því
viðfangsefni en að harma
það, að Iiðinn tími kemur
ekki á ný.
Nýir tímar gera kröfur til
þess að stjómmálamaðurinn
vandi sig í opinberum umræð-
um, að hann leggi vinnu í
ræður, sem fluttar eru á opin-
bemm vettvangi, en kasti
ekki til þess höndum, að hann
hugsi á þann veg, að ræða á
opinberum fundi eða blaða-
grein sé vettvangur til þess
að koma á framfæri nýjum
upplýsingum, sem hann einn
kann að búa yfir. í þeirri
hörðu samkeppni, sem nú er
á fjölmiðlamarkaðnum, er allt
að því óhugsandi að slík um-
fjöllun dragi ekki að sér
athygli fjölmiðla og komist
þar með á framfæri við þjóð-
ina. En þetta verk verður
stjórnmálamaðurinn að vinna
sjálfur. Sá tími er liðinn, að
aðrir geri það fyrir hann.
Pétur Ólafsson
Pétur Ólafsson var fæddur
inn í umhverfi Ísafoldar
og Morgunblaðsins, son-
ur annars stofnanda
þess, Ólafs Björnssonar,
og sonarsonur Björns
Jónssonar ritstjóra og
ráðherra sem gerði ísafold að einhvetju
áhrifamesta blaði landsins upp úr aldamót-
um.
Morgunblaðið fæddist í ísafoldarprent-
smiðju, ef svo mætti að orði komast, en
hún var einnig æskuumhverfi Péturs og
fylgdi honum ávallt. Það var ómetanlegt
veganesti að drekka af þeim mennta-
brunni sem var forsenda þeirrar útgáfu
sem þeir ísafoldarfeðgar urðu hvað þekkt-
astir fyrir, auk þess sem Pétur tileinkaði
sér áhuga á stjórnmálum í foreldrahúsum.
Þessi áhugi og sú bókmenning sem var
aðalsmerki þeirra ísafoldarmanna fylgdi
Pétri Ólafssyni inn í lífið og kom að góðu
gagni þegar hann hóf störf hjá fyrirtækinu
og ekki síður þegar leiðir hans og Morgun-
blaðsins lágu saman á ritstjórnarskrifstof-
um blaðsins. Sem blaðamaður við
Morgunblaðið var Pétur áhugasamur í
starfí og sýndi að arfurinn úr föðurhúsum
var endingargóður og dugði vel á þessum
nýja, kalsama vettvangi.
Áhugi Péturs Ólafssonar á blaða-
mennsku fylgdi honum alla tíð. Hann bar
Morgunblaðið ávallt fyrir bijósti, fylgdist
rækilega með því dag hvem, kom oft nið-
ur á blað fyrr á árum og stundum í seinni
tíð og þá var hagur Morgunblaðsins einatt
til umræðu.
Sjálfur skrifaði Pétur Ólafsson margt í
blaðið fyrr á árum og síðar greinar í minn-
inga skyni og að þeim mikill fengur.
Bréfritari átti því láni að fagna að starfa
með Pétri á Gamlamogga í Austurstræti
upp úr miðri öldinni. Hann var þá á erlend-
um vöktum eins og sagt er og fróðlegt
að kynnast ljúfmennsku hans og fæmi.
Var hann þá kominn á miðjan aldur og
hafði áhuga á að taka aftur um stund til
við sitt gamla starf. Hann hafði margt
fram að færa og var góður leiðbeinandi
ungu fólki.
Pétur hafði ávallt mestan áhuga á er-
lendum málefnum og skrifaði löngum
erlendar fréttir í blaðið. Hann var alla tíð
vel að sér á þessu sviði blaðamennsku og
þjóðmála og fylgdist með erlendum við-
burðum af eldlegum áhuga þar til yfír lauk.
Pétur Ólafson var dagfarsprúður maður
og tillitssamur við vinnufélaga. Hann bar
ætt sinni og uppmna fagurt vitni, sótti
ræktað viðhorf í menningarlegan jarðveg
foreldra sinna og jók við þekkingu sína
og menntun með námi í Þýzkalandi sem
hann hélt ávallt tryggð við og sýndi það
ekki sízt í verki í störfum fyrir Germaníu.
Samstarf íslands og Þýzkalands var hon-
um í senn gleðiauki og áhugaefni. Hann
átti dijúgan þátt í vináttutengslum þess-
ara tveggja þjóða sem stóðu hjarta hans
næst og eiga svo margt sameiginlegt, þeg-
ar germanskur arfur er annars vegar.
Pétur Ólafsson var hlýr maður og um-
gengnisgóður. Honum kippti ekki sízt í
kynið að því leyti. Bréfritari kynntist Borg-
hildi, móður hans, þeirri höfðinglegu og
hugljúfu konu sem syrgði Ólaf mann sinn
áratugum saman, en hann lézt í blóma
lífsins, þegar framtíðin blasti við þeim.
Ekkert þótti henni vænna um, gömlu kon-
unni, en þegar minnzt var á Ólaf í
samtölum, ekki sízt í tengslum við ísafold
og Morgunblaðið.
Það var þessi áhugi sem Pétur Ólafsson
erfði í svo ríkum mæli. Með nokkrum rétti
má segja að Morgunblaðið sé framhald
af ísafold og árum saman var þetta gamla
málgagn þeirra ísafoldarfeðga e.k. fylgirit
Morgunblaðsins, síðustu árin með vikuleg-
um skammti af efni blaðsins. Þegar tímar
breyttust, samgöngur bötnuðu og lands-
byggðarfólk gat fengið Morgunblaðið með
betri skilum en áður var ísafold lögð nið-
ur. En andi hennar lifir í Morgunblaðinu
sem var áratugum saman prentað í prent-
smiðju ísafoldar.
Spáð10%
fiskhækkun á
Bandaríkjamarkaði
Þeir sem vinna við fískframleiðslu í
Bandaríkjunum segja að þar hafi nú um
skeið verið þó nokkur skortur á fiski, m.a.
vegna slæmrar tíðar og gæftaleysis við
austurströndina. Sjómenn hafa ekki við
að metta markaðinn og innflutningur full-
nægir ekki eftirspurninni. Af þeim sökum
er því nú spáð að 10% hækkun verði á fiski
í Bandaríkjunum á þessu ári. Það eru góð
tíðindi fyrir innflytjendur, ekki sízt vegna
þess að dollarinn heldur áfram að lækka
og nú er því spáð, að hann muni enn lækka
á þessu og næsta ári um 15—30% frá því
sem er gagnvart helztu gjaldmiðlum eins
og þýzku marki og japönsku jeni.
Þannig fá innflytjendur mun minna
verðmæti fyrir hráefnið, en 10% hækkun
á fiski gæti vegið þar verulega á móti.
Ef af þessari verðhækkun yrði gæti hún
orðið aðalútflutningsvegi okkar til styrktar
og gert Bandaríkjamarkað eftirsóknar-
verðari en ella mundi, ekki sízt ef verð á
Evrópumarkaði lækkaði eitthvað.
Bandarískir neyt-
endur með hugann
við heilsurækt
Bandarískir neytendur hugsa mikið um
fítu og hitaeiningar í matvælum og eru
meira en áður famir að velja fæðutegund-
ir eftir innihaldinu. Þá er rík áherzla á
það lögð í öllum umræðum um matvæli
að þau auki ekki kólestról eða blóðfituna
og því er staðnæmzt við fæðutegundir sem
talið er að auki ekki hættuna á hjarta-
og æðasjúkdómum af hennar völdum.
Neytendur staðnæmast því mjög við fisk-
afurðir.
20% aukning frá 1982
Fisksala hefur stóraukizt í Bandaríkjun-
um síðasta áratuginn, eða um 20% frá
1982. Ekki er talið að úr henni dragi þótt
bandarísk heilbrigðisyfirvöld leggi blessun
sína yfír nýtt lyf, lovastatin, sem draga á
úr blóðfítu og þykir hafa gefízt frábærlega
vel, jafnvel svo að það muni fækka dauðs-
föllum af völdum hjarta- og æðasjúkdóma
um tugi þúsunda á ári í Bandaríkjunum.
En það kemur ekki í staðinn fyrir holla
fæðu.
íslenzkur fiskur vinsæll
Verzlunarstjóri í einni stærstu kjörbúða-
keðju Bandaríkjanna, Publix, hefur sagt
fréttaritara Morgunblaðsins, að fískneyzla
hafí aukizt jafnt og þétt í Bandaríkjunum
og íslenzkur fískur sé vinsæll og seljist vel
í búðunum. Skortur sé á nýjum físki og
afar erfítt að fá ferskan físk til sölu, því
að hann hverfí eins og dögg fyrir sólu á
bryggjunum.
Flökin misjöfn að gæðum
Brauðmylsnuflökin, einnig þau sem
koma frá íslenzkum framleiðendum, eru
misjöfn að dómi íslendinga vestra, stund-
um þurr og ólystileg, með of mikilli mylsnu.
Nú hefur verið settur á markað fískur
unninn með japönskum aðferðum og þykir
hann bragðast vel. Hann er frá Gorton’s
og er með færri hitaeiningum, minni olíu
og þynnra raspi en venja er og þykir þoma
síður í vinnslu og geymslu. Af honum er
því ferskara bragð en öðrum sambærileg-
um físki, s.s. íslenzkum.
Islenzkir námsmenn, sem fréttaritari
Morgunblaðsins hitti að máli í Flórída,
telja að umbúðir um íslenzku framleiðsl-
una, a.m.k. þá sem fæst í Flórída, séu
ekki nógu aðlaðandi. Inn á plastið yfír
bökkunum vilji falla móða, það skorti upp-
lýsingar um hvar fiskurinn sé veiddur,
hitaeiningar og annað sem væri heppilegt
að egna fyrir vandláta neytendur, þótt
skýrt sé frá efnasamsetningu. Mörg fyrir-
tæki hafa góðar upplýsingar um slík atriði
á sínum pakkningum, ásamt uppskriftum
að fískréttum, sem markaðssérfræðingar
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 8. MARZ 1987
33
REYKJAVÍKURBRÉF
Laugardagur 7. marz
telja mikilvægar vegna ókunnugleika
bandarískra húsmæðra á framreiðslu físk-
rétta.
Sá fískur Coldwaters sem bezt nýtur
sín í kæliklefum verzlananna er íslenzki
skelfiskurinn sem er gæðavara og heldur
vel bragði, þótt á honum sé þessi brauð-
mylsna sem bandarískir neytendur hafa
vanizt. Hann heldur betur bragði en þorsk-
og ýsuflökin og er sannkallað lostæti.
Stenst þó ekki samanburð við svipaða rétti
í veitingahúsum Sizzler. Skelfiskurinn er
bragðbetri en bæði ýsan og þorskurinn sem
vilja þoma á leiðinni til neytenda, eins og
raunar fleiri físktegundir.
Salan á íslenzkum fiski er samt góð,
segja þeir í Publix, og heldur auðvelt að
fá íslenzkan fisk þar og í Superx-sam-
steypunni og raunar víðar í smásölu. En
fískurinn er dýr í smásölu í Bandaríkjun-
um, raunar mun dýrari en heima.
Mest beint í veitingahús
En minnst af íslenzku framleiðslunni fer
þannig beint til neytenda, heldur til veit-
ingakeðja eins og Long John Silver’s, sem
selur einungis fískmeti, og annarra aðila
sem koma fískinum á markað. Red Lobst-
er kaupir talsvert af litlum humar að
heiman og bragðast hann heldur vel, en
þetta er þó ekki sú gæðavara sem stór,
fyrsta flokks humar er og því ekki nógu
góð landkynning. Bandarískir neytendur
telja að þetta séu stórar klettarækjur, en
þær eru heldur bragðgóðar, þótt þær
standi íslenzkum rækjum ekki á sporði,
hvað þá góðum humar.
Þetta er eigin reynsla fréttamanns
Morgunblaðsins, auk þess sem hann fékk
upplýsingar hjá þjóni á Red Lobster, sem
sagt beint frá aðila sem ber fæðuna fyrir
vandfysna neytendur og á engra hags-
muna að gæta nema þeirra sem auka
ánægju neytenda og drýgja drykkjupen-
inga hans. Humarinn er borinn fram í
skelinni og heldur vel matreiddur. Hann
er skorinn eftir endilangri skelinni og kem-
ur íslenzkum neytendum þannig spánskt
fyrir sjónir.
Góður fískur þykir eftirsóknarverð vara
á Bandaríkjamarkaði, ekki sízt vegna þess
að talsvert hefur verið skrifað um, að
helzti keppinauturinn, fuglakjöt, sé æ
mengaðra af salmonellu-bakteríum og því
mikilvægt að matreiða fuglana vel. Nú er
talið að 4 af hveijum 10 kjúklingum sem
á markað fara séu með þessum sýklum
og hafí ekki verið ráðið við útbreiðslu
þeirra. Þeir geta valdið matareitrun á
ýmsu stigi, jafnvel verið banvænir. Kalkún-
ar eru einnig taldir æ viðsjárverðari vegna
mengunar.
Heldur stöðugt verðlag
á þorski
Þess má enn fremur geta að hugsanlegt
er að fyrr nefnd 10% hækkun yrði minni
á íslenzka þorskinum en öðrum fiski vegna
þess hve helstu kaupendumir eins og Long
John Silver’s, eru viðkvæmir gagnvart
verði.
Litlar verðsveiflur urðu á þorski í
5-punda pakkningum frá júní 1981, þegar
verðið á þessari beinlausu gæðavöru var
um $1,80, fram til ’86, samkvæmt upplýs-
ingum Seafood Business Report, sem er
helzta og áreiðanlegasta tímarit í Banda-
ríkjunum um físk og fískmarkað, en meiri
sveiflur virðast hafa orðið á þessu tíma-
bili samkvæmt upplýsingum frá Cold-
water, einkum 1983 og 1986. Þessi fiskur
var kominn upp í $2,45 nú í febrúar.
Skýrslur Coldwaters sýna sáralitlar verð-
sveiflur á ýsu frá 1981-1985, en þá rauk
verðið upp eins og á þorskblokkinni, ufsan-
um og karfanum.
Móta þarf skýrari
markaðsstef nu
Sveinn V. Guðmundsson, rekstrarfræð-
ingur, hefur gert könnun á fískmarkaðnum
vestra með tilliti til íslenzka fisksins og
skrifað ritgerð um stefnumótun í markaðs-
málum þessa helzta útflutningsvegar
íslendinga. Fréttamaður Morgunblaðsins
Morgunblaðið/RAX
hitti hann að máli í Melboume, Flórída,
og fékk leyfí hans til að vitna í ritgerðina.
Sveinn sagði, að ekki væri víst að verð-
hækkun, sem spáð er á Bandaríkjamark-
aði, skilaði sér vegna þess að helztu
viðskiptaaðilar íslenzku físksölufyrirtækj-
anna era skyndibitastaðir sem era mjög
viðkvæmir gagnvart verði og þykir verð á
íslenzkum físki nú þegar í hæsta lagi, en
þó þolanlegt vegna mikilla gæða hráefnis-
ins.
í ritgerðinni bendir Sveinn á, að vart
sé hægt að hækka íslenzka fískinn mikið
til skyndibitastaða eins og Long John Sil-
ver’s sem eiga allt sitt undir lágu verði á
fiski og hann sé samkeppnisfær við önnur
matvæli eins og hamborgarakjöt. Yrði
verðhækkun meiri en þessi bandarísku
fyrirtæki teldu sig þola, gæti svo farið að
þau snera sér að öðram ódýrari físki eða
öðra hráefni eins og súrími sem er físk-
massi búinn til úr mjög ódýram fisktegund-
um, en úr honum má gera eftirlíkingar
af rækjum og krabbakjöti, svo að eitthvað
sé nefíit. íslenzki þorskurinn hjá Long
John Silver’s (nafnið sótt í söguhetju R.L.
Stevenson í Gulleyjunni) er frábær, vin-
sæll og vel matreiddur, enda segir af-
greiðslufólkið að fískur sé æ vinsælli vestra
og skæður keppinautur nautakjöts og hafí
framleiðendurþess áhyggjur af þróuninni.
Súrími
í grein um súrími í Seafood Business
Report segir frá því, hvað hráefnið er ódýrt
í súrími-massann og sem dæmi er nefnt
að auðvelt sé að hagnýta físk eins og Ai-
aska-ufsa sem áður hafí að mestu verið
ónýttur á Bandaríkjamarkaði vegna þess
hvernig efnasamsetning hans er. Nauðsyn-
legt er að vinna fiskinn um leið og hann
er veiddur til að hann skemmist ekki.
Verðið sem verksmiðjurnar greiða fyrir
þessar áður ónýttu físktegundir er allt
niður í 4 sent á pundið.
í könnun á súrími kemur fram að 41%
spurðra segist vera ánægður með bragð-
gæði, 53% með útlit og 76% með verð.
í nýútkomnu Newsweek er einnig fjallað
um súrími og með heldur neikvæðum
hætti. Þetta sé blanda af alls konar efnum
og minnst af fiskmeti, enda bragðist það
ekki sem slíkt. Blanda þessi hafi fyrst
verið kynnt á Bandaríkjamarkaði fyrir
áratug og nú hafí stórmarkaðir á boðstól-
um skelfisks-, humar- og rækjulíki í súrími.
En bragðið sé heldur ókræsilegt. Það sé
aðallega saltbragð, en 800 milligrömm af
natríum sé í 4urra únsa skammti, svo að
notuð sé mælieining bandarískra neyt-
enda. Það sé hvorki meira né minna en
helmingur þess magns sem næringarfræð-
ingar mæli með sem dagskammti. Bréfrit-
ari er sammála Newsweek um það, að
súrími er enginn fyrirmyndar fískréttur,
síður en svo. En það er þó fremur bragðlítið
en að það sé beinlínis vont á bragðið.
Fólki fínnst súrími halda gæðum, ef dæma
má af skoðanakönnun, og framleiðendur
eiga áreiðanlega eftir að stórbæta bragðið
og gera súrími skeinuhætta samkeppnis-
vöra.
Sumir halda því fram að hér sé einung-
is um eftirlíkingu af físki að ræða og
ætti að setja það á pakkana, en framleið-
endur virðast hafa sannfært bandarísk
heilbrigðisyfírvöld um, að þessi fullyrðing
standist ekki. Þetta sé nýr sjávarréttur og
ekkert annað. En Newsweek segir að fisk-
ur sé betri kostur. Súrími-krabbalíki kosti
á Manhattan $6,99 pundið, þ.e. amerískt
pund, en stórmarkaðir á svæðinu selji
nýjar rækjur, skelfisk, lúðu og þorsk fyrir
sama verð eða lægra. Súrími hefur minna
eggjahvítuinnihald en fískur og miklu
minna næringargildi.
Það er, enn að minnsta kosti, einungis
Maine-fylki sem krefst þess að framleiðsla
eins og súrími sé merkt sem eftirlíking,
þegar það er selt í veitingahúsum.
En hvað sem þessu líður fer súrími eins
og eidur í sinu um markaðinn og ástæða
fyrir íslendinga að fylgjast rækilega með
þróuninni. Færeyingar eru þegar byijaðir
að framleiða súrími úr kolmunna, en þeir
hjá Coldwater óttast ekki þessa nýju vöra,
segja hún sé einungis viðbót við markað-
inn. Coldwater seldi 36.244 lestir af físki
til Bandaríkjanna á sl. ári, en það er 3.634
lestum minna en árið áður. Verðmæti
þessa útflutnings var þó 9,1% meira en
árið áður, þrátt fyrir 7,5% samdrátt.
Sala á súrími hefur aftur á móti stór-
aukizt, eða úr 6 millj. punda 1981 í 90
millj. punda nú og ekkert lát á henni.
„Bandaríkjamenn era augsýnilega veikir
fyrir súrími," segir Newsweek. Þeir borð-
uðu það fyrir $400 millj. á sl. ári — og
skelfiskslíki er einungis upphafið, segir
blaðið(!)
Talsmaður veitingahúsakeðjunnar
Denny’s segir að þeir hafí fengið góð við-
brögð við þremur nýjum súrími-réttum í
30 veitingahúsum í Fönix og Cleveland
og muni því senn hafa þá á boðstólum í
öllum veitingahúsum sínum í Bandaríkjun-
um, en þau era 1100 talsins. Auk Denny’s
selja Long John Silver’s, Skipper’s sem
einnig eru miklir viðskiptavinir Coldwat-
ers, Taco Bell og West Coast chain
súrími-rétti af ýmsum tegundum.
Markmiðið f ínni
veitingahús
og stórmarkaðir
Þá bendir Sveinn V. Guðmundsson á,
að augljóst sé, að ef íslendingar vilja fá
hærra verð fyrir fískafurðir sínar á Banda-
ríkjamarkaði þá sé nauðsynlegt að stefna
æ meir að því að selja afurðina til fínni
veitingastaða en nú eða beint til neytenda
um smásöluverzlanir eins og Publix og
aðrar slíkar verzlunarkeðjur sem fínna má
í flestum borgum Bandaríkjanna. Til að
svo geti orðið sé nauðsynlegt að auka rann-
sóknir viðkomandi markaðnum og vöra-
þróun, en það er könnun á því, hvemig
bezt er að framleiða fiskinn svo að hann
sé sem gæðamestur og álitlegastur fyrir
kaupendur.
Þá má enn benda á, að í Seafood Busi-
ness Report, sem fyrr er nefnt, er tekið
fram að verð á íslenzkum karfa hafí einn-
ig verið nokkuð stöðugt, ef undan er skilin
verðlækkun í maí 1983, en þá fór verðið
niður fyrir verð Kanadamanna, og verð-
hækkun í desember 1984, en þá fór íslenzki
karfínn upp fyrir verðið á hráefni Kanada-
manna, sem era helztu keppinautar okkar
á markaðnum.
Viðvíkjandi fískverðshækkunum á
Bandaríkjamarkaði má enn geta þess, að
1970 hækkaði verð á lúðu til Long John
Silver’s. Það var þá aðalhráefni fyrirtækis-
ins. En vegna þessarar hækkunar hætti
skyndibitastaðurinn að nota lúðu í físk-
rétti sína og sneri sér að þorski. 1983
segja talsmenn fyrirtækisins að þorskverð-
ið hafí hækkað svo mikið, að Long John
Silver’s hafi neyðzt til að leggja meiri
áherzlu á annað hráefni sem er á lægra
verði og nefna súrími sem fyrr er nefnt.
Þá lögðu þeir einnig áherzlu á skelfisk og
rækjurétti. Enn fremur má geta þess, að
þeir hófu að vinna með Kanadamönnum
að gæðaeftirliti sem varð til þess að þeir
keyptu meira hráefni af þeim en áður.
Svo að aftur séu nefndar athugasemdir
Sveins V. Guðmundssonar má geta þess,
að samkeppnisfyrirtæki eins og Fishery
Products hafa sett físk á Bandaríkjamark-
að með minni olíu og brauðmylsnu en venja
er og aukið fískiinnihaldið upp í 65%.
Dótturfyrirtæki Sambandsins, Iceland
Seafood, hefur nú sett á markaðinn fískaf-
urð sérstaklega ætlaða fínni veitingastöð-
um og þannig farið inn á þennan
kröfuharða markað.
í ritgerðinni
bendir Sveinn á,
að vart sé hægt
að hækka
íslenzka f iskinn
mikið til skyndi-
bitastaða eins og
Long John Sil-
ver’s sem eiga allt
sitt undir lágu
verði á fiski og
hann sé'sam-
keppnisfær við
önnur matvæli
eins og hamborg-
arakjöt. Yrði
verðhækkun
meiri en þessi
bandarísku fyrir-
tæki teldu sig
þola, gæti svo far-
ið að þau sneru
sér að öðrum
ódýrari fiski eða
öðru hráefni eins
og súrími sem er
fiskmassi búinn
til úr mjög ódýr-
um f isktegund-
um, en úr honum
má gera eftirlík-
ingar af rækjum
og krabbakjöti,
svo að eitthvað sé
nefnt.