Morgunblaðið - 10.04.1988, Side 35

34
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 10. APRÍL 1988

Útgefandi
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar
Aðstoðarritstjóri
Fulltrúarritstjóra
Fréttastjórar
Auglýsingastjóri
Árvakur, Reykjavík
Haraldur Sveinsson.
Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
Björn Bjarnason.
Þorbjörn Guðmundsson,
Björn Jóhannsson,
Árni Jörgensen.
Freysteinn Jóhannsson,
Magnús Finnsson,
Sigtryggur Sigtryggsson,
Ágúst Ingi Jónsson.
Baldvin Jónsson.
Ritstjórn og skrifstofur: Aðalstraeti 6, sími 691100. Auglýsingar:
Aðalstræti 6, sími 22480. Afgreiðsla: Kringlan 1, sími 83033.
Áskriftargjald 700 kr. á mánuði innanlands. í lausasölu 60 kr. eintakið.
Krossdauði Jesú
hafður í flimtingum
að er síst of fast að orði
kveðið hjá herra Pétri Sig-
urgeirssyni biskupi yfir íslandi
að kalla það „óhæfuverk" í út-
varpi Rót, þegar síðdegis á
föstudaginn langa var tekið
upp á því þar að hafa kross-
dauða Jesú Krists í flimtingum
sem aprílgabb. Þeir sem fyrir
slíku standa ganga þvert á
hugmyndir þorra íslendinga og
særa tilfinngar tugþúsunda
manna, sem líta á atburðinn á
Golgata þegar Kristur var
krossfestur sem sorgar- og al-
vörustund og yfír það hafna
að hún sé dregin niður í svað
ómerkilegustu gerðar fjölmiðl-
unar.
í stuttu máli var tekið upp
á því í þætti undir yfírskriftinni
Umrót í útvarpi Rót, sem rekið
er sem hlutafélag og að standa
alls kyns fjöldasamtök og
stjómmálahreyfíngar, að hæð-
ast að krossfestingunni. Var
það notað sem aprílgabb, að
Jesús hefði ekki verið kross-
festur heldur hengdur og stæði
nú til að fjarlægja krossa úr
kirkjum kristinna manna og
setja þar gálga í staðinn. Þeir
sem taka sér fyrir hendur að
útvarpa slíku efni yfír fólk á
sjálfan föstudaginn langa
hljóta að vera firrtir allri al-
mennri dómgreind og án þeirra
tilfínninga sem bærast í bijóst-
um kristinna manna á þessum
degi. Minnir þetta athæfí helst
á verk þeirra, sem taka sig til
að næturlagi og ráðast á graf-
reiti og eyðileggja legstæði.
Slíku fólki er ekkert heilagt og
það sýnist gangast upp í því
að saurga minninguna um
dauða Krists og þann mikla arf
sem krossfestingunni tengist.
Morgunblaðið tekur heils-
hugar undir með herra Pétri
Sigurgeirssyni biskupi yfír ís-
landi sem sagði hér í blaðinu í
gær af þessu tilefni:
„Aprílgabb hefur á liðnum
árum verið mjög skemmtileg
tilbreytni í grámóðu hvers-
dagslífsins, enda er hér um að
ræða græskulaust gaman sem
kryddar samfélagið. Fjölmiðlar
hafa tekið upp þennan gamla
sið og yfírleitt farið vel með
hann. Við munum eftir ýmsum
skemmtilegum 1. apríl „at-
burðum".
Þar sem ég er svo spurður
álits á aprílgabbi sem fór fram
á föstudaginn langa, er það
álit mitt, að þann dag hefði
verið eðilegt að slíkt félli niður.
Það ætti að vera óþarfí að
rökstyðja þá skoðun, slíkt er
innihald föstudagsins langa.
Því fínnst mér það fyrst og
fremst mikið óhæfuverk þegar
krossdauði Jesú var á þessum
degi hafður að aprflgabbi á
einni útvarpsstöðinni."
Morgunblaðið var því fylgj-
andi á sínum tíma, að einokun
ríkisins á útvarpsrekstri yrði
afnumin. Því frelsi sem þá kom
til sögunnar fylgir mikil ábyrgð
og ríkar skyldur. En það er
auðvelt að koma óorði á frelsið
eins og annað. Þeir sem hafa
því hlutverki að gegna af opin-
berri hálfu að sjá til þess að
menn rísi undir því að njóta
frelsis hljóta að líta þetta for-
kastanlega uppátæki í útvarpi
Rót alvarlegum augum og huga
að þeim mörkum, sem eðlilegt
er að virða í útvarpssendingum
eigi þær ekki að særa dýpstu
tilfinningar almennings og vera
óvirðing við kristna trú.
HryUingurí
háloftimum
Lýsingamar á ferð flugvél-
arinnar frá Kuwait, sem
rænt var á þriðjudaginn á leið
frá Bangkok í Thailandi til
Kuwait, sýna að grimmd flug-
ræningja eru lítil takmörk sett.
Þeir sem með flugvélum hafa
ferðast geta aðeins reynt að
setja sig í spor þeirra farþega,
sem biðu með öndina í hálsinum
eftir því á föstudag, hvort vélin
gæti lent í Beirút eða ekki. Og
líðan þeirra endranær í höndum
þessara morðóðu manna.
Fyrirlitningin á flugræningj-
um er svo mikil að jafnvel í
íran, þar sem mörgum sam-
skiptareglum manna hefur ver-
ið vikið á annan veg en við eig-
um að venjast, vildu stjómvöld
fyrir alla muni losna við flug-
vélina og þau vandræði, sem
af henni kynnu að hljótast.
Sýrlendingar hindruðu að hún
gæti lent í Beirút. Kýpur hefur
löngum verið griðastaður
þeirra, sem hraktir eru frá
Mið-Austurlöndum. Vonandi
tekst stjómvöldum á Kýpur að
koma í veg fyrir frekara mann-
tjón og hörmungar vegna þessa
grimmdarverks.
Forkosningamar vegna
forsetakjörs í Banda-
ríkjunum, sem gengið
verður til í nóvember
næstkomandi, hafa þegar
leitt til þeirrar niðurstöðu
innan flokks Ronalds Re-
agans, Repúblíkana-
flokksins, að George Bush, varaforseti
Reagans, verður örugglega forsetaefni
flokksins. Hjá repúblíkönum velta menn
því nú helst fyrir sér, hvem Bush velur
með sér sem varaforseta. Meiri óvissa ríkir
á hinn bóginn um það, hver verður fram-
bjóðandi Demókrataflokksins. Þar takast
þeir helst á Michael Dukakis, ríkisstjóri í
Massachusetts, og blökkumannaleiðtoginn
Jesse Jackson. Líklegt er að hvorugur
þeirra komi til flokksþings demókrata í
Atlanta í júlí næstkomandi, þar sem fram-
bjóðandinn verður valinn, með meirihluta
þingfulltrúa á bak við sig. Kemur í sjálfu
sér ekki á óvart, að uppi séu raddir innan
flokksins þess efnis að velja þurfi þriðja
manninn til að fara í framboð gegn Bush.
Baráttan um forsetastólinn í Hvíta hús-
inu er háð fyrir opnum tjöldum. Finnst
flestum raunar nóg um, hve langan tíma
hún tekur, hve mikið hún kostar og hve
umstangið er mikið. En þetta er lýðræðið
í framkvæmd með kostum sínum og göll-
um. Sagan sýnir að þessi aðferð við að
velja frambjóðendur verður bæði til þess
að „góðir" og „slæmir" frambjóðendur
heltast úr lestinni. Þeir eru ófáir sem þola
ekki að komast í fjölmiðlaljósið og láta
grafast fyrir um skapgerð sína og fortíð
af því miskunnarleysi sem setur svip sinn
á fjölmiðlastríðið umhverfís frambjóðend-
urna.
í Reykjavíkurbréfi í dag verður ekki
fjallað frekar um bandaríska kosninga-
slaginn heldur litið til Sovétríkjanna. Þar
þurfa menn ekki að berjast til æðstu met-
orða fyrir opnum tjöldum heldur takast
þeir á innan Kremlarmúra í andrúmslofti,
sem fáir kynnast utan hóps hinna útvöldu.
Enn eru menn á Vesturlöndum að geta
sér til um það, hvað gerðist á fundinum
í Moskvu sl. haust, þegar Boris Jeltsin,
flokksforingi í Moskvu, talaði þannig að
hann neyddist til að segja af sér. í Sov-
étríkjunum veit almenningur þó líklega
mun minna um gang helstu mála á toppn-
um en sérfræðingar á Vesturlöndum. Hér
verður vísað til eins þessara sérfræðinga
og þess sem hann hefur að segja um stöð-
una í Sovétríkjunum og hvers kann að
vera að vænta þar. Wolfgang Leonhard
hlaut menntun sína í Sovétríkjunum
(1935-45) en flúði síðan til Vesturlanda
og er nú prófessor í sagnfræði við Yale-
háskóla í Bandaríkjunum. Hann er í hópi
virtustu sérfræðinga á Vesturiöndum í
málefnum Sovétríkjanna og birtist grein
sú, sem hér er birt, í vetrarhefti 1987/88
af bandariska tímaritinu Foreign Affairs.
Greinin er rituð áður en armenskir þjóðem-
issinnar fóru að láta að sér kveða og áður
en Pravda sá ástæðu til að setja ofan í
við blað flokksins í Rússlandi, Sovjetskaju
Rossíju, og saka það um óviðurkvæmilegar
gælur við Stalín, en Leonhard telur þjóð-
emisrembing og ný-stalínisma einmitt
hugmyndafræðilega kosti í Sovétríkjunum,
sem þurfí að skoða samhliða glasnost og
perestrojku.
Skjótur frami
Gorbatsjovs
Hefst þá tilvitnunin í grein Wolfgangs
Leonhards:
„Erum við þá vitni að dauða sovéskrar
hugmyndafræði? Verða Sovétríkin „venju-
legt risaveldi" sem mótast ekki af sterkri
hugmyndafræði? Það er mjög vafasamt.
Þvert á móti má segja að á síðustu árum
hafí ýmsir hugmyndafraaðilegir stjóm-
málastraumar birst þar og ástæða er til
að ætla að Sovétríkin séu að komast á
hugmyndafræðilegar krossgötur. Hinir
þrír hugsanlegu hugmyndafræðilegu kost-
ir framtíðarinnar kynnu að vera: 1) endur-
bætur og endumýjun marxismans-lenín-
ismans í samræmi við stefnu Gorbatsjovs
í anda glasnosts og perestrojkw, 2) rússn-
esk þjóðemisvakning; eða 3) sigur ný-
stalínisma.
Fyrsti þátturinn tengist Gorbatsjov.
Hann er afsprengi sovéska kerfísins, en á
sovéskan mælikvarða er hann óvenjulegur
leiðtogi. Hann er fyrsti lögfræðingurinn í
æðsta valdasæti frá því á dögum Leníns.
Hann er einnig landbúnaðarfræðingur.
Gorbatsjov hefur lifað starfsævi sína á
árunum eftir Stalín og hann er fyrsti leið-
togi Sovétríkjanna eftir stríð sem ekki tók
þátt í síðari heimsstyrjöldinni.
För Gorbatsjovs upp á toppinn hefur
verið einstaklega hröð. Fram til ársins
1978 var hann fyrsti flokksritari í Stavro-
pol-héraði í Norður-Kákasus. Sumarið það
ár var hann kallaður til Moskvu og varð
einn af riturum miðstjómarinnar og tók
að sér landbúnaðarmál. í nóvember 1979
varð hann varafulltrúi í stjómmálaráðinu
og í október 1980 varð hann yngsti full-
gildi félaginn í því ráði. Sumarið 1983, á
skömmum valdatíma Júríjs Andropovs,
fékk Gorbatsjov það hlutverk að fara með
málefni starfsmanna flokksins, hug-
myndafræði og neyslugreinar. I apríl 1984
jók hann áhrif sín með því að verða formað-
ur utanríkismálanefndar Æðsta ráðsins;
eftir það tók það hann innan við ár að
komast á toppinn. Fyrri toppleiðtoga hafði
það tekið þrjá áratugi sem Gorbatsjov tókst
á sjö ámm. Hin hraða ferð hans upp valda-
stigann vekur vonir um að festa hans, sjálf-
stæði og frumkvæði hafí ekki verið brotið
á bak aftur með áratuga þjónustu innan
skrifræðisins.“
Stöðnunin hvetur til dáða
Wolfgang Leonhard heldur áfram:
„Fyrir utan skapgerð hans var það
einkum stöðnunin sem hann varð vitni að
á valdatíma Brezhnevs sem réð úrslitum
um hugmyndir Gorbatsjovs um endurbæt-
ur. Eins og aðrir gjörkunnugir og virkir
embættismenn áttaði hann sig á því að
skrifvætt efnahagskerfið hafði komið í veg
fyrir tæknilega framsókn og að sífelld
kreppa í landbúnaði hafði leitt af sér alvar-
legan matvælaskort. Hann gerði sér grein
fyrir hinum sundurleitu kröftum í sam-
skiptum þjóða Sovétríkjanna. Hinu
síminnkandi gildi hugmyndafræðinnar og
vaxandi félagslegum vandamálum. Og
síðast en ekki síst hnignun meðal embætt-
ismanna stjómarinnar.
Á fyrstu vikunum eftir að hann var
útneftidur til að taka við af Konstantín
Tsjemenkó í mars 1985 vonaði Gorbatsjov
greinilega að hann gæti hmndið í fram-
kvæmd hugmyndum sínum um „hröðun“
(uskorenije) með því að hvetja fólkið til
að sýna iheiri þrótt og auka aga í þjóð-
félaginu með ráðstöfunum eins og barátt-
unni gegn alkóhólisma. Hann komst fljótt
að raun um það að aðeins væri hægt að
ná fram raunverulegum breytingum með
glasnost og perestrojku. Þessi tvö hugtök
eru samtengd. Með opnum umræðum
(glasnost) um það sem miður hefur farið,
vandamálin og mistökin — opinskárri
umfjöllun fjölmiðla, meira frelsi í bók-
menntum og listum og gagnrýnu endur-
mati á sovéskri fortíð — vonar Gorbatsjov
að sér takist að virkja sovéska borgara,
að sigrast á vantrú þeirra og kalla þá til
stuðnings fyrir framtíðarendurbætur, þ.e.
í þágu perestrojku.
Hugtakið perestrojka gefur til kynna
víðtækar endurbætur á sovéska kerfínu á
sviði stjómmála, efnahagsmála og löggjaf-
ar, með það að markmiði að draga úr
skrifræði, gera kerfíð sveigjanlegra og
auka sjálfstæði fyrirtækja í atvinnurekstri
og landbúnaði. Að sjálfsögðu vill Gorb-
atsjov ekki koma á lýðræði, fjölræði, stjóm
í krafti laga eða fijálsu markaðskerfi með
þeim hætti sem tíðkast í vestrænum lýð-
ræðislöndum. En hann sækist hins vegar
eftir breytingum sem réttlæta orðin „rót-
tækar umbætur". Pólitíska andrúmsloftið
hefur þegar breyst, enda þótt umbætur á
kerfínu sjálfu hafí varla hafíst."
• •
Oflug andstaða
Enn segir Wolfgang Leonhard:
„Sú staðreynd að öflug andstaða er
gegn glasnost og að yfírlýstum umbótum
hefur verið frestað hefur leitt til þeirrar
niðurstöðu hjá sumum að áætlun Gorb-
atsjovs sé aðeins áróður, leikbragð nýs
MORGUNBLAÐID, SUNNUDAGUR 10. APRÍL 1988
35
REYKJAVÍKURBRÉF
Laugardagur 9. apríl

Morgunblaðið/Einar Falur
leiðtoga. Þetta virðist mjög ólíklegt; Gorb-
atsjov gæti átt mun náðugri daga ef hann
léti hjá líða að gagnrýna það sem miður
hefur farið í sovéska kerfínu og hvetja til
víðtækra umbóta. Vandinn er ekki að hann
sé aðeins tækifærissinni heldur hitt að
sterk öfl standa í raun í vegi fyrir umbót-
um hans. Þessum öflum má skipta í þrennt.
í fyrsta hópnum er pólitíska forystu-
sveitin og ber þá fyrst að nefna miðstjóm-
ina þar sem sitja 307 fullgildir félagar og
170 varafulltrúar. Margir í þessum hópi
óttast að glasnost og perestrojka kunni
að draga úr valdi stjómvalda. Andstaða
þeirra kemur fram í því að af og til eru
ræður Gorbatsjovs ritskoðaðar, allsheijar-
fundum miðstjómarinnar er frestað og
samþykktar eru ályktanir sem eru útþynnt
útgáfa af upphaflegum tillögum Gorb-
atsjovs. Allt er þetta til marks um að vald
hans sé takmarkað. Tillögur hans um að
óflokksbundnir menn gætu skipað mikil-
vægar stöður innan ráðuneyta og að fleiri
en einli gætu verið í kjöri í kosningum
hafa hingað til ekki náð fram að ganga.
í öðru lagi er andstöðuna að fínna í
hinu risavaxna kerfí skrifræðisins (í efna-
hagsstjómkerfinu einu eru 5,3 milljónir
embættismanna). Þetta fólk óttast að tapa
stöðu sinni og sérréttindum, komist um-
bætur til framkvæmda.
Loks verður Gorbatsjov að horfast í
augu við víðtækar efasemdir meðal fólks-
ins sjálfs; margir sovéskir borgarar eru
vanir að hlýða fyrirmælum skrifræðisins
og þeim fínnst beinlínis óþægilegt að þurfa
skyndilega að mæla með breytingum og
umbótum. Margir iðnverkamenn óttast
nýja launakerfið. Og það er umfram allt
rík tilhneiging á meðal fólks að það vill
sjá meiri matarbirgðir og neysluvörur í
búðunum áður en það verður virkt í stuðn-
ingi sínum við perestrojku. Á meðal starfs-
manna flokksins er aðeins nútímalegur,
víðsýnn og vel menntaður minnihluti í raun
fylgjandi hinni nýju stefnu Gorbatsjovs.
Hann getur treyst á meirihluta yngri kyn-
slóðarinnar og menntamanna — vísinda-
menn, listamenn og blaðamenn. En þrátt
fyrir það verður Gorbatsjov við þessar
aðstæður að halda áfram á braut glasn-
osts til að kynna markmið sín og efla
stuðningsmenn sína.
Aldrei fyrr hefur sovéskur leiðtogi verið
jafn hreinskilinn um galla kerfísins. Á alls-
herjarfundi miðstjómar flokksins í lok jan-
úar sagði Gorbatsjov að sovésk hugmynda-
fræði hefði á margan hátt staðnað á fjórða
og fímmta áratugnum og hann hvatti
flokksfélaga til þess að hverfa frá gömlum
kennisetningum og „endurnýja" hug-
mjmdafræðina. Markmið Gorbatsjovs er
tvíþætt; að fínna hugmyndafræðilega rétt-
lætingu fyrir fyrirhugaðar umbætur sínar
og sigrast á víðtæku sinnuleysi gagnvart
hugmyndafræðinni. Þessi „endumýjun"
mundi hefjast með því að hrófla við ýmsum
atriðum sem enginn þorir að minnast á,
ræða um „óskemmtileg" vandamál sem
hefur verið litið framhjá og leitast við að
heimfæra nútíma vísindi undir hugmynda-
fræðina og hefja hlutlægari ritun á sov-
éskri sögu."
Þrír hugmyndafræði-
legir kostir
Loks segir Wolgang Leonhard:
„Við getum vænst þess að efnahagsum-
bætur verði réttlættar með jákvæðu mati
á NEP-tímanum (það er tilraunum Leníns
til minni miðstýringar í efnahagsmálum í
upphafi þriðja áratugarins innsk. þýð.) og
með áherslu á ákveðnar yfírlýsingar
Leníns eins og þær sem lúta að stofnun
samvinnufélaga. Það hefur verið hafist
handa við að endurreisa Búkarín og
Khrústsjov eins og glögglega kom fram í
ávarpi Gorbatsjovs á 70 ára afmæli bylt-
ingarinnar í nóvember. Stjómmálaumbæt-
ur verða framkvæmdar samhliða víðtæk-
ari gagnrýni á einræðisstjóm Stalíns og
með aukinni gagnrýni á stjómarhætti á
Brezhnevs-tímanum — en þetta var einnig
augljóst í afmælisávarpi Gorbatsjovs. Ut-
anríkisstefnan mun ekki stjómast af „bar-
áttunni" milli kapítalisma og sósíalisma
heldur af samkeppninni og jafnvel sam-
vinnunni á sviðum eins og afvopnun, um-
hverfísvemd í málum þriðja heimsins og
baráttunni gegn alþjóðlegum hryðjuverk-
um. Þegar fram líða stundir kynni þetta
jafnvel að leiða til „umbóta kommúnisma"
— nema svo fari að framgangur umbót-
anna verði stöðvaður.
Annar hugmyndafræðilegi kosturinn er
alls ekki marxískur-leníniskur heldur
byggist á valdboði, stór-rússneskri þjóð-
emishyggju, sem tengist þjóðemishyggju
á meðal þeirra þjóða Sovétríkjanna sem
ekki eru rússneskar. Framgangur rússn-
eskra þjóðemishópa sem þekktir em sem
pamjat eða otetsjestvo og nýleg ólga með-
al almennings í Kazakhstan og í Eystra-
saltslöndunum gefa aukna þjóðemis-
hyggju til kynna — bæði meðal Rússa og
þeirra sem ekki em Rússar. Ef dæma má
eftir pam/af-hópunum myndi rússnesk
þjóðemishyggja ná til hópa sem aðhyllast
andúð á öllu því sem útlent er og gyðinga-
hatur.
Verði þessi kostur ofan á myndi rússn-
eskt þjóðemisríki byggjast á tveimur hefð-
bundnum stoðum valdsins; flokknum og
ríkisstjóminni — og æðstu dyggðir borgar-
anna yrðu vald og regla. í utanríkismálum
myndi Rússland taka upp mun harðari
stefnu gagnvart Vesturlöndum vegna þess
að gmndvallarskoðun þjóðemissinnanna
er að Vesturlönd séu efnahagslega, stjóm-
málalega og menningarlega gjörspillt.
Þjóðemisleg rússnesk ríkisstjóm kynni að
hætta að fylgja utanríkisstefnu sem nær
til heimsins alls og hefur í för með sér
afskipti af málum í Asíu, Afríku og Suður-
Ameríku, slík stjóm mundi vafalítið fylgja
nýrri utanríkisstefnu í anda Rússakeisara
með það að markmiði að viðhalda eða
auka yfirráð yfír löndum sem liggja að
rússneska „heimsveldjnu": Austur og Mið-
Evrópu, Tyrklandi, íran, Afganistan og
landsvæðum í fiarlægari Austurlöndum.
Rússland myndi breytast úr alheimsrisa-
veldi í meginlandsveldi í Evrópu og Asíu
sem byggðist á hefðum, valdboði og þjóð-
emishyggju.
Þriðji hugmyndafræðilegi kosturinn er
einnig hugsanlegur: Nútímalegur stalín-
ismi sem myndi réttlæta skjót umskipti til
harðdrægari stefnu innanlands og utan.
Ný-stalínismi er ekki ríkjandi afl um þess-
ar mundir, en við þurfum ekki að efast
um að hann á sér málsvara innan ríkis-
stjómarinnar, KGB og hersins. Endurreisn
Vyatsjeslavs Molotovs, jákvæð ummæli um
Stalín í sovéskum blöðum sumarið 1984
(í sjómartíð Tsjemenkos) og tilmæli ein-
hverra hermanna úr síðari heimsstyijöld-
inni þess efnis að Volgograd verði á ný
kölluð Stalíngrad eru studd af þeim hluta
þjóðarinnar sem saknar stalíntímans og
telur að allt hafí verið betra undir stjóm
Stalíns og að landið þarfnist nú reglu og
styrkrar forystu.
Verði tilraunir Gorbatsjovs til umbóta
kæfðar kynnu ný-stalínistar að krefíast
skjótrar stefnubreytingar. Efnahagserfíð-
leikar yrðu skýrðir sem verk „svikara“,
Khrústsjovs, Brezhnevs og einkum Gorb-
atsjovs. Stalín yrði endurreistur. Efnt yrði
til sýndarréttarhalda, hreinsana, baráttu-
funda og vakningasamkunda eins og gert
var á fjórða áratugnum í því skyni að
hafa áhrif á unga fólkið og endurreisa
efnahagslífíð. Rit Stalíns yrðu endurprent-
uð vegna stjómmálafræðslu; harðari
stefna yrði tekin upp í utanríkismálum,
einkum gagnvart „kapítalísku" löndunum.
Hver þessara þriggja kosta sem hér
hafa verið nefndir — eða kannski ein-
hveijir aðrir sem ekki hafa verið nefndir
hér — verður ofan á getur framtíðin ein
svarað. Sú kreppa sem nú setur svip sinn
á marxisma-lenínisma í Sovétríkjunum
ætti ekki að leiða okkur til þeirrar niður-
stöðu að hugmyndafræðin eigi ekki eftir
að gegna hlutverki í framtíðinni í landinu.
Á komandi árum munu Vesturlönd standa
frammi fyrir öflugum hugmyndafræðileg-
um straumum í Sovétríkjunum. Þráin eftir
hugmyndafræðilegum aflvaka sem þokar
sovésku þjóðinni í eina eða aðra átt er
ekki hluti af fortíðinni."
*
„I Reykjavíkur-
bréfi í dag verður
ekki fjallað frek-
ar um bandaríska
kosningasiaginn
heldur litið til
Sovétríkjanna.
Þarþurfamenn
ekki að beijast til
æðstu metorða
fyrir opnum tjöld-
um heldur takast
þeir á innan
Kremlarmúra í
andrúmslofti, sem
fáir kynnast utan
hóps hinna út-
völdu.“