Morgunblaðið - 27.04.1988, Blaðsíða 24

24
MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 27. APRÍL 1988

Útgefandi
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar
Aðstoðarritstjóri
Fulltrúar ritstjóra
Fréttastjórar
Auglýsingastjóri
Árvakur, Reykjavík
Haraldur Sveinsson.
Matthías JohannesSen,
Styrmir Gunnarsson.
Björn Bjarnason.
Þorbjörn Guðmundsson,
Björn Jóhannsson,
Árni Jörgensen.
Freysteinn Jóhannsson,
Magnús Finnsson,
Sigtryggur Sigtryggsson,
Ágúst Ingi Jónsson.
Baldvin Jónsson.
Ritstjórn og skrifstofur: Aðalstræti 6, sími 691100. Auglýsingar:
Aðalstræti 6, sími 22480. Afgreiðsla: Kringlan 1, sími 83033.
Áskriftargjald 700 kr. á mánuði innanlands. í lausasölu 60 kr. eintakið.
Erlendar skuldír
o g opinber lántaka
Iumræðum um stöðu
íslenskra efnahagsmála
kveða menn æ fastar að orði.
Einar Oddur Kristjánsson,
framkvæmdastjóri Hjálms hf.
á Flateyri, sagði í Morgun-
blaðssamtali í gær: „Við erum
sannfærðir um að ef ekki verð-
ur strax gripið til róttækra
ráðstafana hvað varðar stöðu
fískvinnslunnar þá stefnir í
hreint þjóðargjaldþrot." Þeir
sem Einar Oddur vitnar þama
til eru í Félagi vestfírskra físk-
vinnslustöðva. Hann segir, að
þeir hafí áður bent ríkisstjóm-
inni á, að verði ekki stöðvað
þetta gegndarlausa innstreymi
erlendra lána og reynt að hafa
hemil á verðbólgunni þá endi
þetta með skelfíngu.
í umræðum um erlendar
lántökur hafa margir talað
eins og til þeirra sé einkum
stofnað í seinni tíð af einkaað-
ilum og hið erlenda lánsfé sé
helst notað til að fjármagna
næsta fánýta hluti á vegum
nýrra fyrirtælqa, sem hafa
verið að hasla sér-völl, fjár-
mögnunarleiga. I Morgun-
blaðsgrein í gær ræðir Vil-
hjálmur Egilsson, fram-
kvæmdastjóri Verslunarráðs
íslands, um skuldasöfnun er-
lendis. Samkvæmt nýjustu
tölum frá sl. áramótum námu
skuldir þjóðarbúsins til lengri
tíma 'þá 83.050 milljónum
króna, eða rúmum 1.300 þús-
undum á hverja fjögurra
manna flölskyldu í landinu.
5kuldimar jukust um 7.000
milljónir á árinu 1987, eða um
rúmlega 110 þúsund krónur á
hveija fjögurra manna fjöl-
skyldu.
Vilhjálmur Egilsson dregur
þá staðreynd fram í dagsljósið,
að opinberir aðilar skulda 62%
af erlendu lánunum og jukust
skuldir hins opinbera um 1.000
milljónir í langtímalánum á
síðasta ári. Langtímaskuldir
oþinberra lánastofnana og við-
skiptabanka eru 29,2% af öll-
um langtímaskuldum og juk-
ust um 5.445 milljónir krópa
á síðasta ári. A hinn bóginn
nema skuldir einkaaðila og þar
með fjármögnunarleiga ekki
nema 8,8% af heildarskuldun-
um og jukust um 639 milljónir
króna á síðasta ári, það er um
9% af allri skuldaaukningunni.
Þegar vamaðarorð Einars
Odds Kristjánssonar eru lesin,
þurfa menn að hafa þær stað-
reyndir, sem Vilhjálmur Egils-
son gerir að umtalsefni, í huga.
Opinberir aðilar þurfa að líta
í eigin barm, áður en þeir beina
spjótum sínum að einkaaðilum.
Ráðherrar draga ekki upp
rétta mynd af stöðunni, þegar
þeir láta í það skína, að er-
lenda skuldasöfnunin minnki *
mest með því að setja skorður
við lántökum einkaaðila er-
lendis. Vilhjálmur Egilsson tel-
ur raunar, að fengju einkaaðil-
ar að festa fé í útlöndum yrðu
nettó lántökur þeirra erlendis
sáralitlar og jafnvel engar. Að
máti Vilhjálms er lántaka opin-
berra aðila í útlöndum ekki
einungis undirrót skuldavand-
ans heldur má einnig rekja
hann að verulegu leyti til opin-
berrar ofstjómar í gengismál-
um. Vill hann að einkaaðilar
fái fullt frelsi til viðskipta með
krónuna gagnvart erlendum
gjaldmiðlum og gengi hennar
verði skráð eftir markaðsað-
stæðum. Og Einar Oddur
Kristjánsson segir í nafni Fé-
lags vestfírskra fiskvinnslu-
stöðva: „Við emm sannfærðir
um að það náist aldrei jafn-
vægi til handa íslenskri út-
flutningsframleiðslu nema að
verðmyndun á erlendum gjald-
eyri verði gefín frjáls."
Gagnrýni á skuldasöfnunina
í útlondum er þannig nátengd
hinum miklu umræðum um
gengi krónunnar. Jóhann
Rúnar Björgvinsson, hagfræð-
ingur hjá Þjóðhagsstofnun,
segir í Morgunblaðsgrein í
gær, að fastgengi og meiri
innlend verðbólga en erlend
rýri.erlend lán stöðugt að verð-
gildi, innlendir vextir gefí
meira í aðra hönd en erlendir,
áður fyrr hafí innlend lán
bmnnið upp í verðbólgunni en
nú brenni hin erlendu þótt
hægar sé. Þessar aðstæður
kalla sem sagt á ofvöxt skulda
erlendis og viðskiptahalla með
afleiðingum, sem nú em sagð-
ar stefna í að verða skelfílegar.
Ljóst er að stjórnvöld búast
nú til ákvarðana um þessi at-
riði efnahagsstefnunnar.
Mestu skiptir að sjálfsögðu að
vandinn sé skilgreindur með
réttum hætti. Akvarðanir á
röngum forsendum leiða ekki
til réttrar niðurstöðu.
s! 1 i 4 i i U4I! ( í 11
VANDI SJÁVARÚTVEGSINS
Morgunblaðið/Árni Sæberg
Halldór Ásgrímsson sjávarútvegsráðherra og Árni Kolbeinsson ráðuneytisstjóri á fundi sljórnar LÍÚ.
Sjávarútvegsráðherra
á fundi stjórnar LIU
Fyrsta skipti sem ráðherra situr stjórnarfund samtakanna
Sjávarútvegsráðherra sat
stjórnarfund Landsambands
íslenskra útvegsmanna í gær.
Þetta er í fyrsta skipti sem
stjórnin býður ráðherra á fund
sinn. Að sögn Kristjáns Ragnars-
sonar framkvæmdastjóra sam-
takanna lýstu útvegsmenn
áhyggjum sínum vegna slæmrar
Sökín er hráefn-
isútflutningsins
- segir Gísli Konráðsson
„VIÐ erum hér að vinna ennþá en að er á hangandi hári að það sé
hægt ,“ sagði Gísli Konráðsson framkvæmdastjóri Útgerðarfélags
Akureyringa. „Ég held að eitt af því sem hefur komið þessum vanda
á núverandi stig sé þessi óhemjulegi útflutningur á hráefni frá húsun-
um og ég er hræddur úm að þar fari oftar en ekki besti fiskurinn
sem annars hefði verið gerður að góðri frystri útflutningsvöru.“
„Það er óhjákvæmilegt að ríkis-
stjómin geri þegar í stað alvarlegar
ráðstafanir til þess að þessi atvinnu-
vegur geti haldið áfram að skapa
þjóðinni þann gjaldeyri sem hún
lífsnauðsynlega þarf,“ sagði Gísli.
Hann sagðist hafa heyrt að frysti-
hús á Norðurlandi væru heldur bet-
ur stödd en hús víða annars staðar
á landinu. „Ég hef engar tölur til
að rökstyðja þetta með en þetta hef
ég heyrt frá þeim sem um þessi
mál fjalla. En það er ljóst að það
er ekki hægt að framleiða neitt
stöðu útgerðarinnar, einkum bát-
aflotans. „Það er alveg ljóst að
sjómenn munu ekki sætta sig við
að standa í stað á meðan aðrar
stéttir hækka laun sín. Útgerðin
hefur ekkert bolmagn til að
standa undir launahækkunum án
þess að áhrifunum verði dreift á
aðra í landinu með gengislækk-
annað en þorsk án taps og þá því
aðeins að maður sé með úrvals
þorsk á góðu verði.
Auðvitað hagar maður vinnslu-
háttum eftir því sem hagkvæmast
er á hverjum tíma og hagræðir til
■ samraémis við," sagði Gísli aðspurð-
ur um hvort sérstakar aðhaldsað-
gerðir væru á döfínni. „En sam-
dráttaraðgerðir og fjöldaupsagnir
hafa ekki verið til umræðu hér. Við
gætum frekar bætt við okkur fólki,“
sagði Gísli Konráðsson.
un,“ sagði Kristján.
Helstu umræðuefni fundarins
voru útflutningur á ferskum fiski,
staða útgerðarinnar,. fiskverðs-
ákvörðun í júníbyijun og efnahags-
mál.
„Afkoma útgerðarinnar er mjög
slæm. Vertíðin hefur gengið með
dæmalausum hætti og virðist lítið
af fullvöxnum fiski á miðunum.
Bátaflotinn hér suðvestanlands hef-
ur orðið hvað verst úti en togaram-
ir virðast hafa náð góðum afla. Við
skiptumst á skoðunum um hvemig
rannsóknum og stjómun veiðanna
er háttað," sagði Kristján en kvað
kvótamálin sem slík ekki hafa kom-
ið til tals.
Útflutningur á ferskum fiski hef-
ur verið í brennidepli og var um
hann fjallað. Útgerðarmenn lýstu
sig fylgjandi því að eitt yrði látið
yfir alla ganga með tímabundnu
banni þegar það ætti við. „Við þurf-
um að bregðast við með þeim hætti
að gera sem mest úr aflanum. Ef
tekið er fyrir gámaútflutning geng-
ur ekki að flytja fiskinn bara út í
veiðiskipunum í staðinn. Markaður-
inn þarf að finna fyrir því að við
höfum stjóm á framboðinu þannig
að keppinautamir nýti sér ekki
veikleika okkar,“ sagði Kristján.
Hann sagði að stjómarmenn
hefðu lýst erfiðleikunum sem yrðu
samfara fiskverðsákvörðun 1. júní
næstkomandi. „Ráðherra er fullljóst
við hvaða vanda er að glíma. Hann
var þó mjög varfærinn í yfirlýsing-
um,“ sagði Kristján Ragnarsson.
Reiknum með rekstrar-
stöðvun á næstu vikum
- segir Árni Benediktsson formaður
Félags Sambandsfrystihúsa
„BANKARNIR hafa haldið fyrirtækjunum gangandi að undanfömu
en ég veit ekki hvað þeir geta það lengi. Það virðist vera hin almenna
skoðun í greininni að það stefni í rekstrarstöðvun innan fárra vikna
verði ekki gripið til aðgerða," sagði Arni Benediktsson formaður Fé-
lags Sambandsfrystihúsa. „Þar sem Jon Baldvin segir að gengisfelling
ein og sér dugi ekki til að leysa vandann, þá hljótum við að biðja um
gengisfellingu og eitthvað annað.“
Ámi sagði að þrátt fyrir almenna
erfíðleika í greininni væri hægt að
merkja mun á stöðunni eftir þeim
tegundum sem unnar væm og þar
af leiðandi eftir landshlutum. „Þorsk-
vinnslan hefur staðið mun betur en
vinnsla annarra tegunda og staða
þeirra húsa sem verið hafa með til-
tölulega meiri þorsk er betri en ann-
arra. Því má segja að Norðurlandið
standi, eins og undanfarin ár, ívið
betur en aðrir landshlutar."
Ámi sagðist ekki vita til að upp-
sagnir eða rekstraruppstokkanir
væru í vændum hjá fyrirtækjum á
landsbyggðinni líkt og í Granda í
Reykjavík. „Það hefur á síðustu
ámm yfírleitt frekar verið um það
að ræða að menn hafí ekki nægilega
margt fólk til að ná hagstæðasta
rekstrarárangri. Ég held að það sé
frekar að jafna sig og geri stöðuna
því betri. Á hinn bóginn hefur orðið
það mikill samdráttur í fískvinnsl-
unni í Reykjavík á undanfömum
ámm að þar hefur eflaust verið
rýmra með starfsfólk, því hefur
kannski verið ástæða til að grípa til
aðgerða af þessu tagi hjá Granda,“
sagði Ámi Benediktsson.