Morgunblaðið - 27.04.1988, Blaðsíða 25

MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 27. APRÍL 1988
25
Dðkkt útlit
- segir Eyjólfur Martinsson
ÚTLITIÐ er dökkt. Við höfum gert upp þijá fyrstu mánuði ársins og
útkoman virðist vera svipuð og hjá Vestfirðingum, það er greinilegt
að alls staðar á landinu er við sama vanda að etja,“ sagði Eyjólfur
Martinsson framkvæmdastjóri ísfélags Vestmannaeyja. „Það bætir
ekki horfurnar að sjómenn eru með lausa samninga og fiskverð gildir
aðeins til 1. maí. Hér í Eyjum sitjum við í yfirvinnubanni frá verkalýðs-
félögunum og menn sjá ekki í svipinn hvernig þessu verður fram hald-
ið.“
Gengisfelling dugar skammt sem
leið til úrbóta ef laun, fiskverð og
allur kostnaður hækkar í kjölfarið,
þá erum við fastir í sama vítahringn-
um,“ sagði Eyjólfur. „Það er þörf á
hörðum hliðaraðgerðum en það er
ólíklegt að menn hafi bein í nefinu
til að grípa til þess, ofan í verslunar-
mannadeiluna og aðrar vinnudeilur.
Við höfum rætt um endurskipu-
lagningu," sagði Eyjólfur Martins-
son, aðspurður um hvort samdrátta-
raðgerðir væru yfirvofandi. „Slíkar
aðgerðir eru hins vegar ekki komnár
á neitt framkvæmdastig en sjálfsagt
kemur að því fyrr en seinna."
Heimatílbúinn vandi
- segir Adolf Guðmundsson
ÉG held að óhjákvæmilegt sé að breyta gengisskráningu og jafnframt
að gripa til harðra aðgerða innanlands, vandinn er fyrst og fremst
heimatilbúinn," sagði Adolf Guðmundsson framkvæmdastjóri Fisk-
vinnslunnar hf á Seyðisfirði. „Þó svo að verðlækkanir séu að koma
fram núna, þá er þetta ástand í raun búið að vara síðan í september."
verður að gert,“ sagði Adolf. Hann
kvaðst telja að ástandið á Austfjörð-
um væri hvorki betra né verra en
annars staðar á landinu en þó væri
staðan miserfið frá einu fyrirtæki til
annars. „Ég veit ekki til að þetta sé
komið á það stig að menn séu famir
að hugsa um að segja upp fólki en
það gæti breyst á skömmum tíma.
Þetta byggist á að menn hafí jafnt
og gott hráefni inn til að geta haldið
þessu gangandi, því þó svo að menn
séu að tapa peningum, þá er lifað í
voninni um að úr rætist.“
„Það sem þarf er hertar aðgerðir
á öllum sviðum peningamála. Það
gengur ekki að hafa frelsi á öllum
sviðum nema í verslun með gjald-
eyri. Við erum með fijálsa álagn-
ingu, fijálsan innflutning, fjár-
magnsmarkaðurinn er svo til frjáls,
vextir eru fijálsir en þegar rætt er
um að hafa markaðsverð á gjaldeyri
þá er sagt að ijármagnsmarkaðurinn
sé svo vanþroskaður að það sé ekki
hægt.
En aðgerðir þola ekki bið, það er
engin launung á því að þetta fer að
stoppa innan örfárra vikna ef ekki
Skelfileg staða
- segir Ólafur B. Ólafsson
„STAÐAN er skelfileg og þetta getur ekki endað nema á þann eina
hátt að allt sigli í strand. Þeir sem einhveiju geta ráðið um þessi mál
þurfa að átta sig á stöðunni og ekki bara þeir heldur allur almenning-
ur,“ sagði Ólafur B. Ólafsson, framkvæmdastjóri Miðness hf í Sánd-
gerði. „Það er ekkert einkamál útflutningsatvinnuveganna þegar í það
stefnir að viðskiptahallinn verði á annan tug milljarða."
„Mánuðina fyrir góðæriskaflann
86 og 87 lentu 15 fyrirtæki hér á
Suðvestursvæðinu ýmist í því að
hætta rekstri, sameinast öðrum eða
skipta um eigendur. Nú erum við að
sigla í sama horfið og ef eitthvað
er þá er fallið ennþá hærra enda
bratt niður góðærisbrekkuna," sagði
Ólafur. „Það sem stjómvöld þurfa
náttúrlega að gera er að koma á
efnahagslegu jafnvægi í þessu landi.
Öðruvísi getum við ekki verið í eðli-
legri samkeppni við þjóðimar í kring-
um okkur. Gengisbreytingar einar
sér em engin lækning á ástandinu,
aðeins viðurkenning á staðreyndum.
Við höfum þolað þá þenslu sem
var í gangi undanfarin tvö ár aðeins
vegna þess að afurðimar voru alltaf
að hækka í verði. Nú er sá draumur
búinn og við stöndum frammi fyrir
því að vera búnir að glutra niður
þeim möguleikum sem góðærið hefði
átt að gefa okkur til að'iiá einhveiju
jafnvægi í þessum málum," sagði
Ólafur B. Ólafsson.
J
Friðrik Pálsson forstjóri SH:
Reiknum með ráð-
stöfunum á næstunni
„VIÐ hljótum að reikna með efnahagsráðstöfunum á næstunni og fisk-
vinnslan í landinu er reiðubúin að standa í gegnum þykkt og þunnt
með stjórnvöldum í því að halda verðbólgunni í skefjum,“ sagði Frið-
rik Páisson forstjóri Sölumiðstöðvar hraðfrystihúsanna. „En því aðeins
getum við vænst þess að unnt verði áfram að fylgja hér fastgengis-
stefnu, að innlendur kostnaður haldi ekki áfram að ijúka upp úr öllu
valdi.“
„Þessi vandi er ekki að koma upp
skyndilega núna. Fastgengisstefnan
stóðst fram að seinni hluta síðasta
árs, vegna þess að þá var verðbólgan
flutt út og verðhækkanir erlendis
stóðust nokkuð á' við kostnaðar-
hækkanir innanlands," sagði Friðrik
Pálsson. „Um mitt síðasta ár stöðv-
ast hins vegar verð erlendis á sama
tíma og verðbólga innanlands er
1,5-2% á mánuði. Þar af leiddi að
kostnaður vinnslunnar jókst og um
nokkra birgðasöfnun var að ræða.“
„Um síðustu áramót var því staða
vinnslunnar orðin mjög slæm þar sem
fastgengisstefnunni fylgdi ekki fast-
kostnaðarstefna. Þess vegna hafði
vinnslan ekkert svigrúm til að mæta
þeim umtalsverðu verðlækkunum
sem orðið hafa á þessu ári. En vand-
ræði af þessu tagi eru ekkert sérmál
fískvinnslunnar, heldur á þetta við
um alla þá sem búa við erlendar tekj-
ur en innlendan kostnað, þar með
talinn hinn veikburða útflutningsiðn-
að, ýmsan samkeppnisiðnað á innan-
landsmarkaði og allan ferðamanna-
iðnaðinn," sagði Friðrik Pálsson for-
stjóri Sölumiðstöðvar hraðfíystihú-
sanna.
AF ERLENDUM VETTVANGI
eftir ÁSDÍSI INGÓLFSDÓTTUR
Filippseyjar:
Aukin andstaða við her-
stöðvar Bandaríkjamanna
Bandaríkjamenn hafa vaxandi áhyggjur af því að þeir þurfi að
loka herstöðvum sínum á Filippseyjum þegar samkomulagið, sem
heimilar veru bandarísks herliðs á eyjunum, rennur út árið 1991.
Kröfur stjórnmálamanna á Filippseyjum um miklu fleiri dollara
hafa leitt til þeirrar ályktunar margra, að það ráði úrslitum um
dvöl bandarísks herliðs á Filippseyjum, hvað Bandarikjamenn vilji
borga mikið fyrir að vera þar áfram. Þetta er mikil einföldun á
því sem raunverulega þarf að komast að samkomulagi um milli
þjóðanna, eins og eflaust á eftir að koma í ljós í viðræðum um
herstöðvarnar, sem hófust í Manila 5. apríl síðastliðinn.
Meðal æðstu manna í stjórn
Corazonar Aquino, forseta
Filippseyja, og á þinginu er and-
staða við veru bandaríska hersins
mikil. Veru bandaríska hersins.á
Filippseyjum er kennt um flest það
sem hefur farið úrskeiðis á Filipps-
eyjum í fortíð, nútíð og framtíð.
Stærstu herstöðvar Bandaríkja-
manna, flotastöðin við Subic-flóa
og Clark-herstöðin, sem eru ná-
lægt höfuðborginni Manila, eru
útverðir bandaríska hersins á
Kyrrahafi. Armur bandaríska
hersins teygir sig frá Indlandshafi
til Asíu, en herstöðvamar á
Filippseyjum gegna lykilhlutverki
í að loka siglingaleiðum um Mal->
akka-, Sunda- og Lombok-sund
milli Indlandshafs og Kyrrahafs.
Það atvik sem höggvið hefur
dýpstu skörðin í raðir Filippsey-
inga á þessari öld er innrás Japana
í seinni heimsstyijöldinni. Gagn-
rýnendur herstöðvanna á Filipps-
eyjum vilja halda því fram að þessi
atburður hefði ekki átt sér stað
ef ekki hefði verið bandarískt her-
lið á Filippseyjum. Þeir sem eru á
móti veru herliðsins hafa einnig
gagnrýnt Bandaríkjamenn fyrir að
veita óbilgjömum valdhöfum hern-
aðaraðstoð þ.á m Ferdinandi Marc-
os.
Marcos heimtar leigu
Þjóðemissinnaðir Filippseying-
ar, sem hafa barist gegn herstöðv-
unum í 25 ár, segja að hefðu þær
ekki verið á eyjunum hefðu stjórn-
ir landsins verið framfarasinnaðri
og uppreisn kommúnista hefði
ekki átt sér stað. „Filippseyingar
eiga enga óvini erlendis," segja
andstæðingar herstöðvanna.
„Þjóðin á að losa sig við þessar
leifar fránýlendutímanum.“ Ferd-
inand Marcos fyrrum forseti, sem
hafði enga trú á þessum stað-
hæfíngum, færði sér þessa and-
stöðu við herstöðvarnar í nyt til
þess að fara fram á það við
Bandaríkjamenn árið 1979 að
þeir greiddu leigu fyrir aðstöðu
hersins á eyjunum. Vamarsvæðin
(120 hektarar) eru í orði en ekki
á borði undir stjóm hers Filipps-
eyja.
Bandaríkjamönnum fellur ekki
að þeir séu krafðir um leigu í lö'hd-
um. þar sem þeir hafa sett upp
herstöðvar sínar, þar sem þeir
telja sig vera að vetja þjóðimar
og eingöngu vinna gagn með veru
sinni. Samningurinn sem nú er í
gildi um herstöðvamar gildir frá
árinu 1984 tl ársins 1989 og hljóð-
ar upp á að Bandaríkjaforseti
geri það sem í hans valdi stendur
til að fá Bandaríkjaþing til að
samþykkja 180 milljón dollara
(um 7 milljarðar ísl. kr.) fjárfram-
lag á ári til Filippseyja eða 900
millj. dollara á 5 árum (35 millj-
arða ísl. kr.). Filippseyingar hafa
heimilað veru bandarískra her-
Reuter
Efnt var til mótmæla við kirkju
í Manila sem Corazon Aquino,
forseti, heimsótti síðastliðinn
sunnudag. „Fjarlægðu banda-
rískar herstöðvar,“ stendur
meðal annars á spjöldunum.
manna fram til ársins 1991, en
ekki hefur verið gert samkomulag
um það hversu mikil aðstoð verð-
ur lögð fram á árunum 1989 til
1991.
Ljóst er að Bandaríkjamenn eru
reiðubúnir að greiða meira fyrir
að fá að vera á Filippseyjum.
Undirnefnd á vegum Bandaríkja-
þings fékk þær upplýsingar að
herstöðvamar, sem verið hafa á
eyjunum í yfir 80 ár, séu ómetan-
legar og herstöðvar annars staðar
geti ekki komið í þeirra stað. Ef
þær yrðu lagðar niður myndu ítök
vestrænna ríkja í Asíu minnka til
muna. Flutningur herliðsins á
brott frá eyjunum mundi líklega
kosta um 10 milljarða dollara, og
nýjar stöðvar myndu ekki gerá
næstum sama gagn.
Furðuleg óskhyggja
Þessi háa tala hefur getið af
furðulega óskhyggju hjá mörgum
á Filippseyjum, sem fá gullglampa
í augun þegar þeir hugsa um
bandaríska herinn. Þeir bíræfn-
ustu segja að 28 milljarðar dollara
séu hæfileg upphæð til að fá
samninginn endumýjaðan til
næstu 25 ára, en erlendar skuldir
Filippseyja nema einmitt um 28
milljörðum Bandaríkajdollara.
Hógværari menn hafa nefnt að
fímmföldun framlagsins upp í 1
milljarð Bandaríkjadollara á ári
væri sanngjamt. Á samninga-
fundunum sem hófust í byijun
apríl hafa engar slíkar upphæðir
verið nefndar, enda hafa viðræð-
umar snúist um það hversu mikið
Bandaríkjamenn greiði fyrir
síðustu tvö árin sem núgildandi
samkomulag gildir, frá árinu 1989
til ársins 1991. Það sem gerist
eftir þann tíma er ekki málefni
sem afgreitt verður á fáeinum
vikum.
Betur búið um hnúta
Talið er að samninganefnd
Filippseyinga undir forystu Rauls
Manglapus, utanríkisráðherra,
muni fara þess á leit að hinu tíma-
bundna samkomulagi verði breytt
í sáttmála, er hljóti samþykki
Bandaríkjaþings og þannig verði
um hnúta búið, að árlegar leigu-
greiðslur verði ákveðnar fyrirfram
en ekki háðar duttlungum þings-
ins. Manglapus var yfírlýstur her-
stöðvaandstæðingur áður en hann
tók við embætti innan stjómar
Aquinos í september á síðasta ár
og hann er líklega enn á móti
hernum. Helsta vandamál hans
er það, að margt venjulegt fólk á
Filippseyjum vill ekki, að Banda-
ríkjamenn fari frá eyjunum. Fjöldi
manna dáist af því sem amerískt
er: nær hver íjölskylda á Filipps-
eyjum á að minnsta kosti einn
ættingja í Bandaríkjunum. Um
26.000 Filippseyingar vinna hjá
bandaríska hemum og hann borg-
ar vel. Á veggi í Manillu er gjarn-
an krotað: „Kanar snáfið heim!“
en síðan er krotið afbakað með
þessari viðbót: „Og takið . mig
með“
Manglapus utanríkisráðherra
hefur' snúið sér til annarra aðild-
arríkja í samtökum Suðaustur-
Asíurílq'a (ASEAN) og farið þess
á leit að þau „deili pólitískri
ábyrgð á þessum herstöðvum" og
taki þátt í því með Filippseyingum
að mynda „sameinaða fylkingu"
í samningunum við Bandaríkja-
menn. Þessi tilmæli ollu því, að
Bandaríkjamenn töldu, að Man-
glapus hefði skipt um skoðun og
styddi nú dvöl Bandaríkjamanna
og varnarsamstarfið. Það er mis-
skilningur. Ráðherrann veit að
ríkin á þessu svæði, fyrir utan
Singapore, vilja öll fara ákaflega
varlega og munu ekki lýsa opin-
berlega yfír stuðningi við banda-
rísku herstöðvarnar ( þótt til-
hugsunin við brottför Bandaríkja-
manna valdi gífurlegum ótta sem
aðeins kemur fram í einkasam-
tölum á bak við tjöldin). Manglap-
us kann að lýsa því yfir næst, að
Filippseyingar verði að sætta sig
við andstöðu ASEAN-ríkjanna og
losa sig við Bandaríkjamenn.
Stjómin í Manilla hefur heitið
því, að efnt verði til þjóðarat-
kvæðagreiðslu um framtíð banda-
rísku herstöðvanna. Éftir því
samningaviðræðunum miðar og
verða viðkvæmari munu talsmenn
vamarsamstarfs við Bandaríkin
láta meira að sér kveða á Filipps-
eyjum. Manglapus verður þeim
hættulegur andstæðingur. Fyrir
skömmu sagði hann í ræðu, að
lokaákvörðun um herstöðvar
Bandaríkjamanna yrði ekki tekin
fyrr en 1991. Hann skýrði jafn-
framt frá því að þrír hópar könn-
uðu, hvemig unnt væri að nýta
þær í öðm skyni en hemaðarlegu.
„Við ættum að geta fetað í fót-
spor þeirra í Singapore, sem
breyttu bresku flotastöðvunum í
arðbær fyrirtæki," sagði ráðherr-
ann. „Slík fyrirtæki gætu gefið
meira af sér en það sem efna-.
hagslíf okkar nýtur nú frá hem-
um.“
Heimild The Economist