Morgunblaðið - 25.06.1988, Síða 14

14
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 25. JÚNÍ 1988
Tónlist ætti að vera hluti af almennu námi.
Tónlistin er eitthvað miklu
meira en það sem við heyrum
RœtiviÖ BrynjuGuttormsdóttur píanókennara
I blaðinu var nýlega sagt frá ráðstefnu tónlistarskólakennara.
Ein af þeim sem talaði þar og var reyndar ein helsta driffjöðurin að
baki ráðstefnunni var Brynja Guttormsdóttir píanókennari í Tónskóla
Sigursveins. í fjölmiðlum er alltaf töluvert rætt um skólamál, kennslu
og kennsluaðferðir, en það heyrist minna af vettvangi tónlistarskól-
anna. Einhveijir hljóta þó að hugsa þangað á stundum, þvi það eru
um átta þúsund nemendur í þeirn rúmlega sextíu tónlistarskólum, sem
starfa vitt og breitt um landið. Það er því fróðlegt að huga ögn að
því með hvaða hugarfari tónlistarkennari kemur að starfi sínu og til
þess var Brynja heimsótt, en fyrst er fregnað eftir ráðstefnunni og
þvi sem þar fór fram.
Brynja Guttormsdóttir pianókennari: „Það er grátlegt að á unglings-
árunum, þegar lífið hjá mörgum gengur einmitt út á tónlist, þá fá
þau mörg enga tónlistarkennslu í grunnskólanum."
„Rétt eins og öðrum veitir tónlist-
arskólakennurum ekki af að koma
saman og ræða sitt fag. 0g kannski
enn frekar, vegna þess hve tónlist-
arkennsla, það að vera einn með
nemanda, er einangrað starf. Þetta
er í fyrst skipti, sem kennarar úr
ýmsum hljóðfærahópum koma sam-
an og bera saman bækur sínar.
Tónlistarskólar eru að mörgu
leyti mjög sjálfstæðar stofnanir og
ég held að það sé gott, vegna þess
hve sköpunarþátturinn er ríkur í
tónlistamámi. Við höfum ekkert í
líkingu við grunnskólalögin á bak
við okkur, einungis lög, sem eru
fjárhagslegur grunnur skólastarfs-
ins. Nú hefur ráðherra sýnt áhuga
á lögum um tónlistarskóla í víðara
samhengi. Þess vegna er ekki síst
mikilvægt að við kennaramir kom-
um saman og ræðum um hvers
konar tónlistarskóla við viljum
vinna við. Ég er búin að ganga lengi
með hugmyndina að svona ráð-
stefnu í maganum. Hugmyndinni
var vel tekið í stjóminni og við
höfum unnið vel saman."
Þú varst með erindi á ráð-
stefnunni undir fyrirsögninni
Hvers konar tónlistarskóla —
fyrir hveija? Hvemig svaraðirðu
þeirri spurningu?
„Það er æskilegt, að við sem
kennum við tónlistarskóla gemm
okkur grein fyrir hvers konar skóla
við viljum hafa, veltum fyrir okkur
markmiðum skólanna. A ámnum
1982-1984 var námsstjóri starfandi
fyrir tónlistarskólana og það fyrsta
sem hann gerði var að samræma
skólastarfíð. Það vom gefnar út
námsskrár og náminu skipt í átta
stig. Eftir þvi hefur verið starfað í
nokkur ár, svo nú er kominn tími
til að huga að stigakerfinu, athuga
kosti þess og galla.
Mér sýnist stigakerfið vera nem-
endum góður gmnnur, sem nýtist
þeim vel, ef þeir ætla að að verða
atvinnutónlistarmenn. En stað-
reyndin er sú, að yfir 80% nemenda
em á fyrstu þremur stigunum,
hætta áður en fjórða stigi er náð.
Mér finnst ekkert óeðlilegt að marg-
ir hætti. Tónlistamámið er kröfu-
hart og einrænt nám, en það er
dapurlegt hve margir hætta alveg
að spila, snerta ekki á hljóðfærinu
sínu framar.
Það er því ekki að undra, þó
spurt sé, hvort við gefum þessum
nemendum nægjanlegt nesti til að
þeir geti haldið áfram að spila sjálf-
ir, eftir að formlegu námi lýkur.
Það er líka spuming, hvort þeir fá
nægilega þekkingu á þessum fyrstu
stigum til að örva tónlistaráhuga,
svo þeir skili sér inn á tónleika. Það
mætti ömgglega huga meira að
þessum nemendum, kennsla þeirra
mætti vera markvissari, nýta til
dæmis hópkennsluna til að örva þá
til að hlusta á tónlist.
Þegar áhugi nemanda fer að
daprast verður að taka á því. Til
dæmis að auka áherslu á sjálfstæð
vinnubrögð, svo þeir geti haldið
áfram að spila sjálf, einnig eftir að
þau hætta í námi. Líka að örva
nemendur að koma saman og spila.
Það er gert, en mætti vera mark-
vissara. Nemendumir verða að vera
vel læsir á nótur og hafa góða
stfltilfínningu, til að geta unnið
sjálfstætt og þetta þarf að örva.
Éinnig að koma þeim upp á lagið
að spila eftir e'yranu og leika af
fíngmm fram þannig gætu þeir
áfram verið virkir þátttakendur í
tónlist, þó þeir hætti í tónlistarskól-
um. í þessu samhengi er endur-
menntun tónlistarskólakennara
brýnt mál. Hingað til hefur hún
verið kostuð af samtökum okkar,
þátttakendum og áhugasömum
skólum. Vonandi kemst betri skipan
á með Tónlistarháskóla íslands.
Hugmyndin að baki ráðstefnunnar
var einmitt að fá tónlistarkennara
til að hugleiða þessi mál í samein-
ingu, ekki aðeins að hver hugsaði
fyrir sig.“
Nú er tónlistarnám að vissu
leyti lokaður og verndaður heim-
ur, þar sem nemandinn hefur
alltaf kennarann við hlið sér er
viss hætta á að kennarinn verði
nemandanum of mikil fyrir-
mynd, eða hvað?
„Nemandanum er oft ekki ljóst
til hvers kennarinn ætlast. Kennar-
inn verður að miðla nemandanum
þekkingu, en líka að örva sjálfstæði
hans. Góð þekking og innsýn í tón-
listina auðveldar nemandanum að
fínna sér sínar leiðir og um leið
skynjar hann það frelsi, sem býr í
tónlistinni.
Sambandið er vissulega náið og
það getur verið af hinu góða. For-
eldrar nemandans hafa oft ekki
mikla innsýn í námið, svo tónlistar-
kennari verður nokkurs konar tón-
listarforeldri nemandans og uppal-
andi hans. Það er yndislegt að geta
veitt bömum og unglingum þekk-
ingu á þessu lífsafli, sem býr í tón-
list.
Tónlistin ætti að vera eðlilegur
hluti í almennu námi, hluti af lífínu,
því hún eflir það jákvæða í bömum
jafnt og fullorðnum. Þess vegna er
mikilvægt að fá þau til að spila
ekki bara nótur, heldur skapa. Ég
er sannfærð um að allir geta spilað
músíkalskt, því tónlistin túlkar til-
fínningar og allir hafa sinn skerf
af þeim. En nemendur eru að sjálf-
sögðu með alls konar hömlur, sem
þarf að ná brott. Ef einn kennari
getur það ekki, þá tekst öðrum það
kannski.
Þegar lengra kemur þá skiptir
svo miklu máli að kennarinn troði
ekki sínum karakter inn á nemand-
ann, heldur efli hann og styrki í
eigin sköpun. Auðvitað þarf að
leggja góðan gmnn, glæða stíltil-
fínningu, en það eru mörk milli
þess og sköpunarinnar. Hættan er
sú að kennarinn verði of dómharð-
ur, að í stað þess að hlusta eftir
einhveiju lífí í leiknum, leiti hann
aðeins eftir því sem hann vill heyra
og því sem hann myndi gera.
Það sem gerir kennsluna meðal
annars svo heillandi er að þar er
engin ein rétt lausn. Takmarkið er
að nemandinn spili af eigin lífí og
sál. Það styrkir sjálfstraust þeirra
mjög mikið, þegar þeir fínna að
þama geta þeir fundið eigin leiðir
og um leið þora þeir frekar að fylgja
eigin sannfæringu eftir í tónlist-
inni.“
Hvemig vinnur tónlistarkenn-
ari með nemandann?
„Það er ekki til neitt eitt svar
við því. Mér fínnst eðlilegt að ganga
út frá sterkum hæfíleikum í fari
nemandans og reyna svo að víkka
svið hans. Það skiptir miklu máli
að hann þekki sínar sterku hliðar,
en viti líka, hverju hann þarf að
leggja sig eftir, gleymi ekki veiku
hliðunum.
Hjá fínlegri stelpu væri þá reynt
að styrkja þá eiginleika en færa þá
svo út. Hjá nemanda með ríflegan
poppáhuga er hægt að þjálfa tón-
eyrað og takttilfínningu og víkka
svo tónlistaráhugann smám saman.
Það þýðir ekkert að ætla að svipta
þeim strax yfír í eitthvað annað.
Annars er tónlist svo dularfullt
og áhrifamikið afl. Gott að fá tæki-
færi til að njóta hennar sem fyrst,
ekki síst í þjóðfélagi eins og okkar,
þar sem á að hemja allar tilfínning-
ar og vera sterkur. Þá er dýrmætt
að kynnast lifandi afli tónlistarinn-
ar. Heymarlaust fólk getur tárast
yfír fallegri tónlist, svo hún er eitt-
hvað miklu meira en það sem við
heyrum. Einhverjar sveiflur, sem
hafa þessi áhrif og við eram svo
smá gagnvart þessu afli.
Þegar krakkar eru komnir lengra
í námi, skiptir máli að gæta þess
að afl tóniistarinnar geti flætt
óhindrað frá þeim, að það séu eng-
ar stíflur. Til þess þarf að vera
gott samstarf milli kennara og nem-
anda, virðing á báða bóga. Annars
gengur dæmið ekki upp.“
Hvað með tæknilega hlið
kennslunnar?
„Það er mikilvægt að byija strax
á góðum og réttum hreyfíngum og
til þess hefur hver sína aðferð. Mis-
jafnt hvaða atriði hveijum kennara
fínnst mikilvæg. Sjálf legg ég mesta
áherslu á líkamlega og andlega
slökun. Andlegt óöryggi bams
speglast í hreyfíngum og öðra. Það
er því nauðsynlegt að auka sjálfs-
traust þess og öryggi, taka nemand-
ann eins og hann er og gera raun-
hæfar kröfur miðað við skapferli
og líkamsbygginu. Ég legg ekki
áherslu á að nemendur nái nauðsyn-
legum atriðum í ákveðinni röð, ein-
staklingsbundið er í hvaða röð hæfi-
leikamir þroskast."
Víkjum að píanóinu. Það eru
uppi ýmsar kenningar hvenær
er best að byija að læra á píanó.
Hvað segir þú um það?
„Alltaf, þegar nemandinn hefur
áhuga og það er aldrei of seint að
bjnja! Þeim sem stefnir á atvinnu-
mennsku er best að byija sem fyrst.
En þá verður kennslan líka að mið-
ast við þroska bamsins. Ungir
krakkar hafa mikla leikþörf og hún
má ekki gleymast í kennslunni.
Þegar rökhugsun tekur að gera
vart við sig er svo hægt að höfða
til hennar.
Það þýðir ekkert að nefna ein-
hveijar ákveðnar tölur, það fer eft-
ir persónuleika nemandans og
þroska og færni kennarans til að
nýta sér hið leikræna. Þegar þetta
fer saman er hægt að byija með
mjög unga krakka."
Hvað er að segja um stuðning
foreldra, mikilvægi hans í tón-
listarnámi barna?
„Þáttur foreldranna er mjög mik-
ilvægur, eiginlega ómetanlegur.
Mestur hluti námsins fer fram
heima, svo þar þarf að sjá til þess
að nemandinn fái gott næði. Líka
að hjálpa þeim að fínna sér tíma,
svo þau geti æft sig afslappað, en
þurfí ekki að ijúka í sund eða ann-
að eftir nokkrar mínútur. Krakkar
hafa ekki hæfileika til að skipu-
leggja tíma sinn framan af og þá
þurfa foreldramir að hjálpa þeim.
Litlum krökkum fínnst gott að
láta einhvern vera hjá sér meðan
þeir æfa sig og það er mikilvægt
að einhver gefi sér tíma til þess.
Líka svo þeim verði eðlilegt að spila
fyrir aðra. Það þarf að ýta undir
öryggi og ánægju af að spila fyrir
aðra og þar getur heimafólkið hjálp-
að mjög til. Ég segi nemendum
mínum oft, að fyrst sé að geta spil-
að vel fyrir foreldrana, svo fyrir
mig, þá á tónfundum fyrir félagana
og loks á tónleikum, þar sem nem-
andinn þekkir ekki alla. Það veður
enginn beint úr spilatímum upp á
svið, þetta verður að þróast."
Nú er klassisk tónlist ekki
beint það sem hæst ber i þjóð-
félaginu og annars konar tónlist
meira hampað. Hvemig gengur
krökkum í tónlistaraámi að sætta
sig við að þau séu að fást við
hluti, sem liggja utan sjónarsviðs
flestra félaga þeirra?
„Framan af þarf vissulega að
halda því að nemendunum að þau
þurfí ekki að skammast sín fyrir
tónlistariðkunina. En þegar fram í
sækir, og þau fara að spila meira,
þá fínna þau hvað tónlistin er gef-
andi.
Út á við skiptir máli að kennar-
inn sé ekki of þröngsýnn, líti ekki
niður á aðra tónlist. Poppið er nú
einu sinni unglingatónlist. Það er
grátlegt að á unglingsárunum, þeg-
ar lífíð hjá mörgum gengur einmitt
út á tónlist, þá fá þau mörg enga
tónlistarkennslu í grannskólanum.
Með kennslu væri nefnilega hægt
að kenna þeim að skilgreina eigin
tónlist og feta sig svo þaðan yfir í
aðra tónlist. Sjálfsagt að hafa popp-
ið sem grunn þar, en sýna þeim svo
aðrar tegundir tónlistar og víkka
þannig tónlistarsmekkinn. Þetta
ættu að geta orðið einhveijir
skemmtilegustu skólatímamir fyrir
þau flest."
Texti: Sigrún Daviðsdóttir
I