Morgunblaðið - 03.08.1988, Blaðsíða 20

20
MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 3. ÁGÚST 1988
.r-
Höipuskjól
-varanlegt skjól.
Skúlagötu 42, Pósthólf 5056
125 Reykjavík, Sími (91)11547
HARPA lífinu lit!
Margir lögðust hart gegn stofn-
un menntaskóla á Akureyri
Rætt við Hauk Þorleifsson, fyrrum aðalbókara Búnaðarbankans og einn
fimmmenninganna sem fyrstir útskrifuðust stúdentar á Akureyri
Bindindisfélagið Sigurfáninn sem nemendur Gagnfræðaskólans á Akureyri starfræktu. Haukur Þorleifs-
son er annar frá vinstri í efstu röð.
Haukur t.h. ásamt Brynjólfi Sveinssyni og Þórdísi Haraldsdóttur
meðan þau voru öll við nám í Gagnfræðaskólanum á Akureyri
í vor sem leið voru liðin 60 ár
síðan fyrst voru útskrifaðir stúd-
entar á Akureyri. Gagnfræðaskól-
inn á Akureyri fékk réttindi árið
1924 til að stofna hjá sér lærdóms-
deild með samskonar kennslu og
tíðkaðist í Menntaskólanum í
Reykjavík. Þessi lærdómsdeild var
vísir að Menntaskóla Akureyrar
sem stofnaður var árið 1930. Sam-
kvæmt fyrrnefndum réttindum
brautskráðust fá Gagnfræðaskóla
Akureyrar fimm stúdentar. Þeir
voru, auk Hauks Þorleifssonar,
Baldur og Bragi Steingrímssynir
frá Akureyri, Gunnar Jóhannes-
son frá Víðihóli á Hólsfjöllum og
Guðmundur Benediktsson úr
Húnavatnssýslu. Þetta nýja fyrir-
komulag var samþykkt af Alþingi
fyrir harðfylgi Sigurðar Guð-
mundssonar skólameistara með
góðum stuðningi þáverandi
menntamaálaráðherra Jónasar
Jónssonar.
Af þeim fimm nemendum sem
luku stúdentsprófi á Akureyri fyrir
60 árum er nú aðeins einn á lífí,
Haukur Þorleifsson, fyrrum aðalbók-
ari í Búnaðarbankanum. Haukur býr
við Rauðalæk í Reykjavík og þar
hitti blaðamaður Morgunblaðsins
hann að máli fyrir skömmu. Haukur
var viðstaddur útskrift stúdenta á
Akureyri í vor og sagði hann við það
tækifæri nokkur orð um leið og hann
færði skólanum málverk að gjöf.
Haukur gerði m.a. veru sína í Gagn-
fræðaskóla Akureyrar að umtalsefni,
svo og kynni sín af Sigurði Guð-
mundssyni skólameistara.
I spjalli við blaðamann sagði
Haukur að hann hefði í upphafi ekki
verið mjög áhugasamur um að fara
í langskólanám, miklu frekar hefði
hugur hans hneigst til smíða. En
þetta breyttist með árunum og átján
ára var löngun hans til skólanáms
orðin sterk. Það varð úr að hann fór
árið 1922 til náms við Gagnfræða-
skóla Akureyrar. Þá útskrifaði sá
skóli ekki stúdenta. Haukur er sonur
Þorleifs Jónssonar alþingismanns frá
Hólum í Hornafirði, næstyngstur tíu
bama hans og konu hans, Sigurborg-
ar Sigurðardóttur.
„Ég gerði mér ekki almennilega
grein fyrir hvað mig langaði helst
að læra þegar ég hóf nám,“ sagði
Haukur. „En fljótlega fann ég að ég
hafði mikinn áhuga á stærðfræði.
Ég var orðinn átján ára þegar ég
settist í annan bekk skólans og var
því nokkru eldri en flest skólasystk-
ini min. Ég varð stúdent 24 ára gam-
all í stað 20 ára sem nú er algeng-
ast. En þetta var öðruvísi þá, skóla-
nám var ekki í eins föstum skorðum
og nú er. Pabbi hafði verið eitt ár
við nám á Möðruvöllúm og kenndi
eftir það töluvert sem farkennari.
Hann kenndi okkur krökkunum að
lesa og skrifa. Hann var góður kenn-
ari, hafði fallega rithönd og var,
finnst mér, merkilega vel að sér eft-
ir ekki lengra nám. Ég var í far-
skóla og gekk auk þess um tíma í
skóla sem var í kirkjukjallaranum á
Nesjum. Þessi stutti skólatími nýttist
mér vel. Maður varð ekki leiður á
náminu heldur vildi fá að læra meira.
Svo var það að Halldór Kolbeins réðst
kennari hjá Þórhalli Daníelssyni á
Höfn í Homafirði, sama vetur og
Halldór Laxness gerðist heimilis-
kennari að Dilksnesi, næsta bæ við
Hóla. Ég fékk að fara um tveggja
mánaða tíma til Halldórs Kolbeins
og átti það að vera undirbúningur
undir nám í gagnfræðaskóla. Ég
hafði fyrst hugsað mér að fara í
fyrsta bekk en svo varð það úr að
ég settist í annan bekk þegar ti!
Akureyrar kom. Þegar ég fór í skól-
ann fór ég til Djúpavogs og tók þar
skip sem þræddi allar hafnir á Aust-
flörðum og var tíu daga á leiðinni
til Akureyrar. Með mér á skipinu var
nýbakaður gagnfræðingur, Óðinn
Geirdal, sem hjálpaði nftér með reikn-
ing. Ég hafði aldrei litið í þá bók sem
átti að lesa í fyrsta bekk, reiknings-
bók Ólafs Daníelssonar. Þetta varð
til þess að ég klöngraðist í gegnum
prófið.
Á Akureyri bjó Þorbjörg systir
mín. Hún var gift Þorsteini Thorlac-
ius, sem var bókari hjá Gefjun og
síðar bóksali á Akureyri. Ég var til
húsa hjá þeim og fékk þar frítt fæði
og góða aðhlynningu. Seinna fór ég
í heimavist gagnfræðaskólans. Hús-
næði skólans var um það leyti mjög
illa farið en skólameistari fékk því
framgegnt að það var tekið rækilega
í gegn, þéttir gluggar, málað og sett
í það miðstöð. Það var mikils virði
því eldhætta var þama gífurleg með-
an kolaofnar vom í hverri kennslu-
stofu og í þeim herbergjum sem hit-
uð voru upp. Unglingar á þessu reki
vom ekki varfæmari með eld en nú
er oft á tíðum. Það var oft kalt í
skólanum. Það er hátt til lofts í stof-
unum og húsið orðið ákaflega gisið.
Þessi endurbót gerði það að verkum
að þetta varð allt annað hús.
Sigurður Guðmundsson skóla-
meistari er öllum sem honum kynnt-
ust minnisstæður maður. Hann tók
mér ákaflega vel, svo illa undirbúinn
sem ég var, og ég held að hann hafi
haft yndi af því að kepna þeim, sem
ekki vom vel að sér. Ég held að það
hafí verið dauður maður sem ekki
gat lært hjá Sigurði. Mér er minnis-
stætt að þegar hann kvaddi okkur
gagnfræðingana árið 1924, þá fómst
honum þannig orð: „Yrk þú vitaðas-
gjafa þinn, þú ungur námsmaður og
þú unga námsmær." Sigurður var
ákaflega sérkennilega maður í hátt.
Mörgum þótti hann ekki fríður sýn-
um en þegar maður kynntist honum
þá var hann svo glampandi í fram-
komu allri og þegar hann fór að tala
þá fannst manni hann sóma sér mjög
vel. Það mynduðust um hann þjóð-
sögur fljótlega eftir að hann kom til
Akureyrar. Þeir vom fundvísir á
þjóðsögur Akureyringar, ekki síður
en aðrir íslendingar. Sigurði var
ósýnt um margt hið praktíska sem
snerti heimilið, en honum var hins
vegar sýnt um allt hið praktiska í
skólastjóminni.
Við vomm 36 nemendur sem sett-
umst í annan bekk árið 1922 en það
ár sátu 41 nemandi í þriðja bekk.
Kennarar vom tíu samtals, með
smíðakennara og teiknikennara, leik-
fímikennara og söngkennara. Ámi
Þorvaldsson var enskukennari, sér-
kennilegur maður, ákaflega feiminn
og hlédrægur. En ef maður komst á
tal við hann sagði hann skemmtilega
frá. Ég man eftir ýmsum sögum sem
hann sagði okkur frá Hafnarámm
sínum. Einu sinni fékk einn af íslend-
ingunum senda sláturtunnu að heim-
an. Það varð uppi fótur og fít og
menn fóm að baksa tunnunni upp á
loft. En á leiðinni varð það óhapp
að tunnan valt inn í veislusal á ann-
arri hæð og féll þar í stafí og rann
úr henni sýran og keppimir og í
dragsíða kjóla kvenna sem þama
vom að dansa ásamt virðulegum
hermm. Urðu af þessu mikil vand-
ræði og rekistefna. Hann las eitt sinn
fyrir okkur Lundúnabrag á samkomu
og veit ég ekki til að sá bragur sé
til prentaður. Hann kenndi okkur um
tíma latínu og átti sú kennsla eigin-
lega betur við hann. Dönsku kenndi
Vemharður Þorsteinsson, hann var
fjarskalega prúður maður í allri
framgöngu en við vomm ekki mjög
áhugasamir um dönskunám í skólan-
um. Okkur fannst að við kynnum
þá dönsku sem við þyrftum. Hann
kenndi okkur frönsku í lærdóms-
deildinni og kenndi hana af lífí og
sál. Hann hafði verið í Frakklandi
og elskaði frönsku mikið. Guðmund-
ur Bárðarson kenndi okkur náttúm-
fræði. Hann var sjálfmenntaður en
jafnframt hámenntaður í sinni grein.
Það er til marks um framsýni Sigurð-
ar og þá hugsun hans að hafa valda
menn í hverri grein að hann lagði
mikið kapp á að fá góða menn til
að kenna náttúmfræði og stærðfræði
þó hann væri sjálfur fyrst og fremst
norrænumaður og íslenskumaður.
Þegar hann var beðinn að gegna
skólameistaraembættinu gerði hann
það að algeru skilyrði að Guðmundur
Bárðarson yrði ráðinn sem náttúm-
fræðikennari við skólann. Láms
Bjamason kenndi stærðfræði. Hann
var góður kennari, ekki síst fyrir þá
sem vom illa undirbúnir í stærðfræði
og ekki miklir stærðfræðingar að
upplagi. Hann var ekki háskólageng-
inn í sinni grein en bjó sig mjög vel
undir tíma og kenndi mjög vel. Biyn-
leifur Tobíasson kenndi sögu og
latínu, fastmæltur og virðulegur, eins
og sú tunga á skilið. Ýmsir stunda-
kennarar vom þama um tíma, t.d.
Hulda Stefánsdóttir síðar skólastjóri
á Blönduósi, Davíð Stefánsson skáld
kenndi sögu um tíma. Hann var
skemmtilegur maður og kennari. Ég
man eftir honum á skólaskemmtun-
um þar sem hann las upp. Söng-
kennari var Áskell Snorrason, það
var ekki þakklátt verk að kenna söng
þá í skólanum. Hann kom þó upp
dálitlum kór sem ég var í, ég söng
þar millirödd.
Árið 1924 tók ég gagnfræðapróf.
Þá lá í loftinu að þess yrði ekki langt
að bíða að Gagnfræðaskólinn á Akur-
eyri fengi réttindi til að brautskrá
stúdenta. Þess vegna vom ýmsir,
sem áttu ekki mjög digran sjóð né
höfðu ástæður til að fara í mennta-
skólann syðra, áfram við skólann.
O