Morgunblaðið - 21.10.1988, Page 10

10
MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 21. OKTÓBER 1988
„Þama yfir
um krosslagð-
an viðinn“
Békmenntlr
Jenna Jensdóttir
Ljóðaárbók 1988. A.B. 1988. Rit-
nefnd: Berglind Gunnarsdóttir,
Kjartan Árnaaon og Jóhann
Hjálmarsson.
Út er komin hjá A.B. Ljóðaárbók
1988. Þetta er safn ljóða eftir 75
höfunda og er sá yngsti þeirra
fæddur 1970 en sá elsti 1905.
Við lestur þessara ljóða minntist
ég viðtals er aðstandendur tímarits-
ins „Líf og list“ áttu við Stein Stein-
arr í okt. 1950. Ég gríp hér niður
í viðtalið, sem birtist undir jrfir-
skriftinni: „Nú er hið hefðbundna
ljóðform loksins dautt." Spyijandi:
„Heldurðu að Ijóðagerð með hinu
nýja formi lifi?“ Steinn: „Já, það
held ég geti verið — að minnsta
kosti þar til eitthvað annað og betra
tekur við.“
Þetta mælti skáldið Steinn Stein-
arr fyrir 38 árum. í dag er svo
komið að þetta ljóðform er ríkjandi
í skáldskap okkar, þótt hefðbundið
form hans dejri aldrei með öllu sem
betur fer. Ljóðaárbók 1988 hefur
hliðartitilinn „Ný skáldskaparmál".
Eins og ritnefndin, er ljóðin valdi,
tekur fram í formála er tilgangurinn
með útgáfunni sá að gefa sem heil-
steyptasta mynd af samtíðarljóðlist.
Að mínum dómi er hvorki hægt
að meta þessi ljóð né skilja eðli
þeirra nema athuga af einlægni upp
úr hvers konar jarðvegi og við
hvaða þjóðfélagsbrejrtingar höfund-
ar beirra hafa vaxið.
Þau skáld sem ljóð eiga í bókinni
og fædd eru um og eftir 1940 hafa
nokkra sérstöðu vegna menningar-
legra skila, sem þau hafa lifað og
hrærst í. Þau kunna eflaust öll
ógrynni af rímuðum og stuðluðum
ljóðum og geta beitt þeirri íþrótt
fyrir sig ef svo ber undir. Þau
þekkja flest þá tíma að sá einn var
skáld er með andagift sinni, gáfum
og mætti tókst að endurvekja
andríki sitt hjá þjóðinni með rímuð-
um og stuðluðum skáldskap svo
þjóðin gat sungið ljóðin þeirra.
Ungu skáldin lifa og yrkja við
aðrar aðstæður — önnur lifsviðhorf.
Þau hafa aðeins lifað þá tíma sem
eru sundurtættir af efnishyggju og
efasemdum. Trúin ekki skapandi
máttur, heldur úrvinnsla raunvís-
inda. Éðlisbundið siðalögmál siða-
kenning sem grundvallast á því að
sálarlífið sé efnisleg framleiðsla og
því deyi sálin með heilanum. Rán-
yrkja hefur því nær sært móður
náttúru til ólífis. Ok auðvalds-
hyggju, háreisti og veraldlegt um-
stang íeggst á herðar þeirra. Og
þau eygja aðeins frelsi sem getur
orðið afskræming af sjálfu sér.
Við þessar aðstæður yrkja ungu
skáldin okkar í dag. Ef sanngimi
er beitt kunna þau býsna góð skil
á umhverfí sínu og eru vei sjáandi
í heim veruleikans. Einlægni, von
og stundum sársauki er oft undir-
tónn ljóða þeirra. Tungutak þeirra
er tungutak æskunnar. Ég get hér
nokkurra þeirra ljóða er höfðuðu
sterkt til mín.
Kópavogsbúar!
Rauðakrossdeild Kópavogs verður með fatamóttöku
í Sunnuhlíð, Kópavogsbraut 1.
Föstud. 21. okt. kl. 17-20.
Laugard. 22. okt. kl. 14-19.
Sunnud. 23. okt. kl. 14-17.
Tekið er við öllum fatnaði og fataefnum.
Ekki er tekið við skóm.
Rauói Krosslslands
KENWOODi
ÞAO VEROUR ENQINN FYRIR VONBRIQOUM MEO KENWOOD HEIMILISTÆKIN
Rafmagns- og steikarpannan
frá KENWOOD
er nauðsynleg í hverju eldhúsi
Verð frá kr. 6.980,-
HeimlliS' og raftækjadeild
HEKLAHF
Laugavegt 170-172 Siml 695500
Fullkomin viðgerða'
og varahlutaþjónusta
llanBnSBi
Aðstandendur Ljóðabókar 88, standandi: Jóhann Hjálmarsson og Sigurður Valgeirsson, sitjandi: Kjartan
Árnason, Eiríkur Hreinn Finnbogason og Berglind Gunnarsdóttir.
Ekki lengur: Einsemd mannsins
og þrá hans eftir lifandi nálægð
þess er eitt sinn var, er vel lýst í
þessu ljóði.
Vomótt í kirkjugarði: Hér er
mjmdrænt og áhrifaríkt ljóð, þar
sem teflt er ffam dauða og grænu
lífi, sem kviknar fyrir mátt vors og
veðurfars.
Ferðalag er magnþrungið ljóð.
Skógurinn sviðið. Stormur, svign-
andi tré og trylltir, svartir hestar.
Utar og ofar himinn, stjama, tungl.
Veruleiki: Stúlka sem sér myndina
í glerkúlu.
Ljóð: Andstæðum einsemdar og
samkenndar er hér brugðið upp
með eftirminnilegum hætti.
Pollur. Látlaus mynd minning-
anna frá bemsku, sem mynd skýj-
anna á gáruðu vatni vekur upp.
í ljóðum eldri skálda birtist nokk-
uð önnur sýn, þótt gmnntónn þeirra
og form“ samræmi heildarsvip bók-
arinnar. Hér eru ljóð eftir nokkur
meðal bestu núlifandi skálda þjóð-
arinnar, sem hafa frá fyrstu tíð til-
einkað sér óbundið ljóðform. Yfir
ljóðum þeirra hvflir viss listrænn
léttleiki, sem sá einn skapar er hef-
ur efnismeðferðina á valdi sínu.
Sem dæmi nefni ég ljóðin Draum-
ur, Haustrós í garði, Lóusöngur,
Maður á vegi okkar, Flóki teikn-
ar í júlí, Verðmiði og Söknuður.
Þá fegurð sem lýsir af goðafræð-
inni má finna í ljóðinu Vorkoma
1981.
Eitt mikilhæfasta og þekktasta
skáld okkar á hér einfalt hvers-
dagsljóð Á fardögum. Merkilegt,
þar sem háleit lífspeki Völuspár og
siðgæði kristinnar trúar eiga sér
sterkar rætur í öllum skáldskap
þess jafnt bundnum sem óbundnum.
Þess gætir hjá sumum höfundum í
bókinni að þeir hafa haslað sér völl
á öðrum vettvangi ritlistar en í ljóð-
list. Þó nefni ég hér ljóð sem af-
sanna þetta: Ævintýri okkar,
Dagarnir soga, Milli vita og Dína.
Enn bendi ég á ljóð sem mér
finnst ekki gefa rétta mynd af
góðum skáldskap höfimda. Dæmi
um það eru ljóðin: Gljáin og Ein-
manaleiki tegundanna.
Það örlar á notalegri gráglettu
í ljóðunum: Hálfstálpuð híenan,
Hunang og blóð og Litaskii. Að
ljóðið sé til, Og jólin, Nornaljóð
og Það eitt er kyrrt eru seiðandi
. hrollkennd. Þýðingamar hafa þegar
farið í gegnum nálarauga á frum-
máli. Ljóðin í Ljóðaárbók 1988 eru
misjöfn að gæðum og ná sum ekki
eyrum lesenda strax í torræðni
sinni. Öll standast þau þær kröfur
er ritnefndin hefur gert til þeirra
og henni hefur tekist nokkuð vel
að tengja grunntón hvers ljóðs í
heildarsamhljóm.
Að mínum dómi eiga öll ljóðin
sameiginlegan aðal sem vert er að
vekja athygli á: þau eru öll laus við
fyrirlitningu þá er sýkir persónu-
leika, ormetur tilfinningalíf og vek-
ur árásargimi.
Ég legg áherslu á að lesendur
muni, að þetta er hvorki úrval ljóða,
né kennslubók í ljóðlist. Þetta er
árbók sem fólk les sér til ánægju
eða hrellingar eftir atvikum. Bók
sem á eftir að verða merk heimild
um ljóðlist í landinu á þessum tíma.
HÁSKÓLATÓNLEIKAR
Tónlelkar
Jón Ásgeirsson
Níu háskólatónleikar, á haust-
misseri 1988, eru ráðgerðir fram
til jóla og trúlega hafa háskóla-
menn ekki verið atkvæðameiri um
tónleikahald en nú lítur út fyrir,
gangi allt eftir sem auglýst er í
tónleikaskrá þeirra. Fyrstu tón-
leikamir voru fram færðir af
Christian Giger sellóleikara og
David Tutt píanóleikara. Á efnis-
skránni voru tvö verk. Fyrra verk-
ið var álfasögur eftir Janácek,
samið 1910 við sögur eftir V.
Zhukovsky og endurunnið 1923.
Janácek leitaðist við að gæða tón-
mál sitt hljóðfalls- og tónskipan
móðurmáls síns og náði að móta
tónstfl sinn á sérkennilegan máta
eftir tékknesku með stef og
hljóma. í nokkmm merkari verk-
um hans, sem að þessu lejrti þykja
mjög frumleg í gerð, er ekki að-
eins reynt að hljóðlíkja atburði,
heldur er beinlínis unnið með tón-
listina eins og væri hún talmál.
Seinna verkið var C-dúr sónat-
an op. 102, nr. 1, eftir Beetho-
ven, sérkennilegt verk, er þykir
bera einkenni alþýðlegrar tónskip-
unar, sem vel mætti rekja til þess,
að um sama lejrti og sónatan var
samin, hafði Beethoven raddsett
um 150 bresk alþýðulög fyrir
skoska útgefandann George
Thomson.
Bæði verkin vora ágætlega
leikin og auðheyrt að Giger er
efnilegur sellóleikari, enda stund-
ar hann nám hjá Pergamensikov,
sem þykir mjög góður, þó ekki
njóti hann mikillar frægðar. David
Tutt hefur áður leikið hér á landi.
Hann er frábær kammertónlistar-
maður og var leikur hans að þessu
sinni einkar jrfírvegaður og vand-
aður. í heild vora þetta góðir tón-
leikar og þar með ágæt byijun á
háskólatónleikunum í ár.
Canon
Ljósritunarvélar
FC-3 kr. 43.600 stgr.
FC-5 kr. 46.300 stgr.
Skrifvélin, sími 685277
^\jiglýsinga-
síminn er 2 24 80
Sýning í Listasafiii ASÍ:
Veiðarfeeri í sextíu ár
Á ÞESSU ári eru 50 ár frá stofiiun Nótar, félags netagerðar-
manna og 60 ár siðan netagerð var löggilt iðngrein. Af þessu til-
efiii efiiir Nót til afinælissýningar í Listasafiii ASÍ dagana 22.-30.
október nk.
Sýningin er tvíþætt. Annars
vegar er rakin saga félagsins, en
réttinda- og kjarabarátta skipa þar
dijúgan sess. Úr gömlum skjölum
má einnig lesa ýmislegt um þjóð-
félagslegar aðstæður almennt, at-
vinnuleysi, pólitískar hræringar
um miðbik aldarinnar og fleira.
Þessu era gerð skil á ýmsan hátt
í sýningunni.
Hins vegar sýnir félagið ýmiss
konar veiðarfæri nútímans, áhöld
og vinnubrögð, tii þess að kynna
þá þróun sem hefur átt sér stað.
Ennfremur verður á sýningunni
ýmislegt fræðsluefhi um iðngrein-
ina og nám í nétagerð og geta
gestir fengið að spreyta sig á neta-
hnýtingu.
Nót, sveinafélag netagerðar-
manna býður fólki að heimsækja
sýninguna og ræða við aðstand-
endur hennar fimmtudaginn 20.
októbernk. áfrákl. 14.00-17.00.
Daglegur opnunartími er virka
daga frá 22.-30. október kl. 16-20,
en um helgar kl. 14-20. Skólahóp-
ar era velkomnir utan almenns
opnunartíma.