Morgunblaðið - 13.11.1988, Page 9

MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 13. NÓVEMBER 1988
C 9
símann. Hann bytjaði hvern einasta
dag á því að hringja mikinn hring
til þess að taka púlsinn. Hann tal-
aði ekki bara við sína menn, heldur
við menn úti í atvinnulífinu, í öðrum
stjómmálaflokkum og víðar. Enda
vissi Ólafur alltaf hvemig landið lá,
og ekkert þurfti að koma honum í
opna skjöldu."
Hann bætir við að það séu aðrir
starfshættir sem tíðkist í stjórnar-
ráðinu nú á dögum. Forsætisráð-
herrar nokkurra síðustu ríkisstjóma
hafi verið í einskonar fílabeinstumi
í stjómarráðinu og fái þær upplýs-
ingar sem þeir leiti eftir í skýrslu-
formi frá sérfræðingum Þjóðhags-
stofnunar og öðmm sérfræðistofn-
unum. Þeir hafi aldrei haft þá snert-
ingu við þjóðfélagið sem þeir Ólafur
og Bjami hafí haft í svo ríkum mæli.
Gerðu grín að
skýrslufargani Hjörleifs
Það sem virðist ráðherrum ríkis-
stjómar dr. Gunnars Thoroddsen
heitins, á árunum 1980 til 1983
einna eftirminnilegast af ríkis-
stjómarfundum, er þáttur Hjörleifs
Guttormssonar, sem þá var iðnaðar-
ráðherra. Rifja þeir upp að það
hafi oft orðið ráðherrum ríkisstjóm-
arinnar aðhlátursefni þegar Hjör-
leifur mætti á ríkisstjórnarfundi,
hlaðinn skýrslum í tugatali, sem
hann svo dreifði meðal ráðherr-
anna. Iðulega hafi verið um hag-
kvæmniathuganir á ýmsum iðnað-
arkostum að ræða, sem hafi verið
svo gjörsamlega út í hött, að það
hafí verið hrein og klár tímasóun
að lesa skýrslurnar, enda viður-
kenna flestir þeirra að lítið hafi
farið fyrir slíkum skýrslulestri hjá
þeim. Þeir segja að þó þeir hafi
gert óspart grín að Hjörleifi fyrir
pappírsfarganið, hafi það engin
áhrif haft á Hjörleif. Hann hafi
ekki einu sinni tekið stríðninni illa,
heldur haldið ótrauður áfram að
hlaða á þá skýrslum. Steingrímur
Hermannsson, sem þá var sjávarút-
vegs- og samgönguráðherra, er
sagður hafa sagt eitt sinn á ríkis-
stjómarfundi, þegar Hjörleifur
dreifði skýrslum: „Það ætti að taka
ljósritunarréttinn af honum Hjör-
leifí!"
Öðru sinni flutti Hjörleifur langa
ræðu um efnahagsmál, þegar verið
var að koma saman efnahagsmála-
pakka í ríkisstjóm dr. Gunnars
Thoroddsen og aðrir ráðherrar
horfðu mikið upp í loftið á meðan.
Þá sagði Ólafur Jóhannesson loks:
„Ég hélt nú að ég væri kominn til
að vera hér við fæðingu, en ég sé
að það et tómur misskilningur.“
Ragnar Amalds sagði þá: „Já, en
fæðing hún tekur nú misjafnlega
langan tíma Ólafur." Ólafur svar-
aði: „Já, það er rétt, en það er ekki
sama hver tekur á rnóti," og leit
um leið á forsætisráðherrann við
borðsendann.
Matthías Bjarnason
gantaðist
með bréfaskriftum
Matthías Bjamason hefur löng-
um haft það orð á sér að kímnigáfa
hans væri sprelllifandi. Auk þess
er hann sagður hafa stokkið oft upp
á nef sér á ríkisstjórnarfundum á
árunum 1983 til 1987, ef honum
þótti sem fjárveitingar til sam-
göngumála eða heilbrigðis- og
tryggingamála væm í hættu. Hann
mun oftar en ekki hafa haft árang-
ur af slíkum pólitískum leikfimiæf-
ingum. Hann átti það einnig til að
grípa til pennans á ríkisstjórnar-
fundum og skrifa samráðherrum
sínum glettna nótu, rétt eins og
baldinn skólastrákur, ef honum
fannst tilefni til. Ég hef það fyrir
satt að hann hafi ritað Geir Hall-
grímssyni lítið bréf, þegar Geir var
utanríkisráðherra. Geir bað
Steingrím Hermannsson afsökunar
undir lok ríkisstjómarfundar og
kvaðst verða að víkja af fundi, þar
sem hann yrði að fara til Keflavík-
ur. Matthías laumaði þá lítilli nótu
yfir borðið til Geirs, þar sem stóð:
„Passaðu á þér hendurnar, ef þú
sest í tannlækningastólinn!“ Hér
var Matthías að sjálfsögðu að vísa
til atviksins á Keflavíkurflugvelli,
þegar háttsettur yfírmaður varnar-
liðsins gerðist fjölþreifinn við tann-
lækni vamarliðsins, og mátti hverfa
af landi brott við litla sæmd, er
konan hafði kært hann fyrir atvik-
Iíi'íitai' stukku hærra í
Stjómarráöinu «g
fengu formennskuna í
fjárveitinganefnd . . .
ið. Höfðu samráðherrar þeirra
Matthíasar og Geirs mikið gaman
af því hversu mjög kom á Geir við
lestur nótunnar, enda allir sammála
um að þetta væri nánast eins og
að bera páfanum guðlast á brýn.
Önnur stráksskaparsaga af
Matthíasi Bjamasyni er á þessa leið:
Það var verið að ræða um skyld-
leika þingmanna og annarra niður
í Alþingi þegar Ólafur Þ. Þórðarson
kom aðvífandi og greindi frá því
að hann og ritstjóri Þjóðviljans þá,
Kjartan Ólafsson væm frændur og
kórónaði svo frásögnina með því
að segja að Ingólfur Guðnason, frá
Hvammstanga, sem þá var þing-
maður Sjálfstæðisflokksins fyrir
Norðurlandskjördæmi vestra væri
einnig frændi þeirra. Matthías
Bjamason, sem þá var heilbrigðis-
ráðherra, er sagður hafa sagt þessa
setningu, eftir ættfræðitölu Olafs:
„Ég og minn flokkur erum nú á
móti afturvirkni laga, en þegar
maður hugsar til þessara frænda
þá dettur manni í hug að helst hefði
fóstureyðingarlöggjöfin þurft að
vera afturvirk."
I þessari ríkisstjórn pirraði það
oft ráðherra Sjálfstæðisflokksins
þegar Jón Helgason, þáverandi
landbúnaðarráðherra minnti á nið-
urgreiðslur og nauðsyn þess að
auka við þær. Fannst sumum sem
þeir fengju aldrei neitt íjármagn til
þess sem þeir töldu nauðsynlegt,
en Jón fengi þær hundruðir milljóna
í niðurgreiðslur sem hann vildi. Var
talað um að sókn í slíkt íjármagn
væri létt I ijárveitinganefnd Al-
þingis, þar sem saman væm komn-
ir „framsóknarmennirnir" Pálmi
Jónsson, Egill Jónsson, Friðjón
Þórðarson, auk löggiltra framsókn-
armanna. Er það haft fyrir satt að
Sverrir Hermannsson, þáverandi
menntamálaráðherra hafi gefið full-
trúum í fjárveitinganefnd nýtt nafn,
vegna niðurgreiðslnanna og nefnt
þá: „Fulltrúa faríketsins.“
Albert sætti sig illa
við aga fundanna
Ekki fer mörgum sögum af
stráksskap einstakra ráðherra á
ríkisstjómarfundum eða agaleysi,
enda ber flestum viðmælendum
mínum saman um það að formið á
rikisstjómarfundum sé og hafí verið
mjög hefðbundið og að fundarsköp-
um sé fylgt út í ystu æsar. Þó fregn-
aðist það frá samráðherrum Alberts
Guðmundssonar í ríkisstjóm Stein-
grims Hermannssonar, að Albert
hafí á stundum átt erfitt með að
sætta sig við aga og fundarstjórn
Steingríms. Hann hafi verið mjög
gjam á að grípa fram í hjá öðmm
ræðumönnum, eða beinlínis að taka
orðið af öðmm. Steingrímur er
sagður hafa ávítað Albert það ræki-
lega að Albert hafí tvívegis rokið
af ríkisstjórnarfundi með miklu
þjósti. Jafnframt mun Albert hafa
verið eini ráðherrann I ríkisstjóm-
artíð Steingríms 1983 til 1987 sem
ekki var reiðubúinn til þess að hlýta
reykingabanni því sem Steingrímur
ákvað að yrði í gildi á ríkisstjómar-
fundum. Það var þó ekki þannig
að Albert sæti og púaði stórvindla
sína alla ríkisstjórnarfundi, heldur
átti hann það til að tendra glóð í
vindli sínum, þegar líða tók að lok-
um fundanna.
Hástökkskeppni réði
formennsku í
Qárveitinganefhd
Eins og oft vill verða getur hlaup-
ið snurða á þráðinn þegar verið er
að semja um skiptingu ráðuneyta
og æðstu embætta Alþingis í stjórn-
armyndunarviðræðum. í slíkum við-
ræðum fyrir um hálfu öðm ári,
þegar Þorsteinn Pálsson hafði svo
gott sem myndað ríkisstjóm sína,
kastaðist í kekki með viðræðuaðil-
um, vegna ágreinings um for-
mennskuna í fjárveitinganefnd Al-
þingis.
I stjómarráðinu vom þennan
morgun staddir þeir Steingrímur
Hermannsson og Halldór Ásgríms-
son fyrir Framsóknarflokk, Jón
Baldvin Hannibalsson og Jón Sig-
urðsson fyrir Alþýðuflokk og Þor-
steinn Pálsson og Friðrik Sophus-
son fyrir Sjálfstæðisflokk. Áður en
fundur þeirra sexmenninga hófst
sagði Steingrímur sögu af því þegar
hann hafði sem drengur eitt sinn
sem oftar heimsótt föður sinn, Her-
mann Jónasson í forsætisráðuneyt-
ið. Sagðist Steingrímur hafa ætlað
að falast eftir einni krónu hjá föður
sínum til lakkriskaupa, en þegar
hann hefði komið inn á skrifstofu
forsætisráðherra hefði blasað við
honum óvenjuleg sjón. Hermann
hefði verið í hástökkskeppni við lög-
regluþjón utan úr bæ og var keppn-
in fólgin í því að sá sigraði sem gat
stokkið hærra, jafnfætis. „Lög-
regluþjónninn stökk jafnfætis upp
á fundarborðið," er Steingrímur
sagður hafa sagt, „en pabbi stökk
jafnfætis upp á lagasafnið á fundar-
borðinu!"
Eftir að fundurinn um embættis-
skiptinguna var hafínn, fór allt í
hnút, eins og fyrr segir út af for-
mennskunni I fjárveitinganefnd, en
bæði kratar og íhald sóttu það fast
að formennska í þeirri nefnd kæmi
í þeirra hlut. Þá var það Jón 'Sig-
urðsson sem spurði hvort ekki væri
rétt að gera fundarhlé og fara að
dæmi Hermanns. Varð það úr að
hástökkskeppni skyldi skera úr um
það hvor flokkurinn hlyti for-
mennskuna. Jón Sigurðsson stökk
léttilega upp á fundarborðið og
sömuleiðis Friðrik Sophusson, en
hann hrökklaðist hins vegar út af
borðinu eftir stuttan stanz, þannig
að krötum var dæmdur sigur í þess-
ari keppni, og Sighvatur Björgvins-
son varð formaður fjárveitinga-
nefndarinnar. Það væri kannski
góðs viti ef stjórnmálamenn al-
mennt útkljáðu ágreiningsefni sín
oftar með því að bregða á leik.
Nýlegur stráksskapur af ríkis-
stjómarfundum er af þeim fóst-
bræðrum Jóni Baldvin og
Steingrími Hermannssyni. Ríkis-
stjómarfundur var rétt að hefjast,
þegar Jón Baldvin kom inn í fundar-
herbergið, í dökkum fötum, hvítri
skyrtu og með hálstau. Steingrímur
heilsaði nýbökuðum utánríkisráð-
herra með þessum orðum: „Hvað
andskoti ertu orðinn glerfínn!" Og
Jón Baldvin svaraði: „Það er nú
bara vegna þessa andsk .. . emb-
ættis sem ég erfði frá þér. Ég þarf
að hitta þessa uppábúnu diplómata
á degi hverjum." Það mun vera
staðreynd að Jón Baldvin hafi á
þessum fundi verið í lánsfötum af
syni sínum, Glúmi. Fleiri virðast
hafa haft einhveijar áhyggjur af
því með hvaða hætti klæðaburður
-Jóns Baldvins yrði, eftir að hann
tók við embætti utanríkisráðherra,
því faðir hans, Hannibal Valdimars-
son, er sagður hafa sagt er hann
fékk fyrst fregnir af nýrri upphefð
sonarins: „Nú, hann þarf þá að fá
sér kjólföt drengurinn."