Morgunblaðið - 18.12.1988, Blaðsíða 24

24 MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 18. DESEMBER 1988
Deilan um Patrick Ryan
HÖRÐ deila um írskan prest, föður Patrick Ryan, hefur
valdið mestu erfiðleikum í sambúð Ira og Breta, síðan þjóð-
imar gerðu með sér tímamótasamning fyrir þremur árum,
til að reyna að binda enda á ofbeldið á Norður-írlandi.
Bretar, sem vilja fá prestinn framseldan frá írlandi, gruna
hann um að hafa aflað ljár í sjóði írska lýðveldishersins
(IRA) og útvegað liðsmönnum hans vopn og segja að írar
verði að beijast af meiri hörku gegn hryðjuverkastarf-
semi. Irar saka Breta hins vegar um afskipti af innanríkis-
málum þeirra. Deilan hefúr orðið vatn á myllu IRA og
vakið athygli á baráttu lýðveldishersins gegn Bretum á
Norður-írlandi.
Ryan-málið var eitt helzta
deiluefnið á leiðtogafundi
Evrópubandalagsins á
Rhódos á dögunum. Frú
Margaret Thatcher, for-
sætisráðherra Breta, not-
aði þá tækifærið til að gagmýna
Belga, sem upphaflega handtóku
prestinn og neituðu að framselja
hann Bretum, og íra, sem fengu
hann framseldan frá Belgíu, fyrir
afstöðu þeirra í málinu.
Ryan efndi til 22 daga hungur-
verkfalls í fangelsi í Brussel til að
mótmæla tilraunum Breta til að fá
hann framseldan. Belgíska stjómin
sendi hann með stórri herflutninga-
vél til Dyflinnar ásamt íjölmennu
liði leyniþjónustumanna, sérfræð-
inga lögreglunnar í baráttu gegn
hryðjuverkamönnum og hjúkmnar-
liði. Flugferðin tók heldur lengri tíma
en venjulega, því að belgísku flug-
mennimir flugu fram hjá brezkri
lofthelgi til að eiga ekki það á hættu
að verða stöðvaðir af brezka flug-
hemum, RAF.
írska stjómin komst í bobba
végna málsins, en ákvað á þriðjudag-
inn að framselja ekki Ryan til Bret-
lands, þrátt fyrir mikinn þrýsting frá
brezku stjóminni. Ástæðan er sögð
sú að hann geti ekki fengið heiðar-
leg réttarhöld í Bretlandi. Thatcher
hefur vísað þeirri aðdróttun á bug
og kallað hana móðgun við brezku
þjóðina.
Á fundinum á Rhódos veittist frú
Thatcher harkalega að dr. Wilfried
Martens, forsætisráðherra Belgíu.
Hann svaraði í sömu mynt og rifr-
ildi þeirra á sér varla hliðstæðu í
sambúð þessara vinaþjóða. Hún
'hellti sér einnig yfir Charles Haug-
hey, forsætisráðherra íra, og hann
brást ókvæða við.
Handtekinn í sumar
Meðan á þessu rifrildi stóð á Rhó-
dos safnaði Patrick Ryan kröftum í
trúarstofnun „einhvers staðar á írl-
andi“ eftir mótmælasveltið í Belgíu.
Að sögn vikublaðsins Observers var
upphaf málsins að sr. Ryan var
handtekinn nokkmm dögum áður
en Elísabet drottning kom í þriggja
daga opinbera heimsókn til Hollands
í júlí sl. Lögreglan hafði hendur í
hári hans í einangruðu húsi í rólegu
úthverfi Bmssels, Uccle, og gaf hon-
um að sök að bera falsað vegabréf.
Presturinn, sem hefur ekki komið
nálægt prestskap í fjölda ára, hafði
lengi verið undir eftirliti og var í
hópi nokkurra gmnsamlegra manna,
sem brezka lögreglan vildi að gætur
yrðu hafðar á meðan drottningin
væri í Hollandi. Við leit í húsi hans
fannst ýmislegt gmnsamlegt.
Belgíska lögreglan kannaðist vel
við þettá hús. IRA hafði myrt starfs-
mann Belgíubanka, André Michaux,
skammt frá því í marz 1979, áður
en Ryan fluttist þangað. Þá höfðu
liðsmenn lýðveldishersins farið
mannavillt, því að þeir ætluðu að
myrða fulltrúa í sendinefnd Breta
hjá NATO.
Brezka öryggisþjónustan, MI5, og
hryðjuverkadeild Scotlands Yards
sögðu belgísku lögreglunni hvar
Ryan væri að finna og báðu um að
hann yrði tekinn höndum. Hann var
handtekinn 30. júní, tveimur dögum
eftir að hann kom til Bmssel frá
Spáni og aðeins fjórum dögum áður
en drottningin kom í heimsókn sína
til Hollands. Scotland Yard segir að
engin ástæða sé til að ætla að hann
hafi ætlað að taka þátt í árás á
drottninguna.
Upphaflega var aðeins ætluninað-
„taka hann úr umferð" meðan á
heimsókn drottningar stæði. Belgum
og Scotland Yard kom hins vegar á
óvart að alls konar rafrásarbúnaður,
tímastillar og sprengjubúnaður
fundust í dvalarstað hans.
„Góðkunningi“
Ryan hafði verið „góðkunningi"
lögreglunnar og leyniþjónustunnar
síðan 1974 að sögn The Observers.
Hann hafði verið handtekinn vegna
gmnsemda stjómvalda í fjóram Evr-
ópulöndum á undanförnum 12 ámm.
Sjálfur viðurkenndi Ryan nýlega í
viðtali við írska blaðið Tipperary
Star að hann hefði orðið sér úti um
falsað vegabréf vegna þess að hann
hefði ekki getað ferðazt undir réttu
nafni.
Þó fékk hryðjuverkadeild Scot-
lands Yards aldrei tækifæri til að
handtaka hann í Bretlandi og ekki
fengust nægar sannanir gegn hon-
um til að hægt væri að krefjast þess
að hann yrði framseldur fyrr en
Belgar höfðu heppnina með sér. Það
var því vegna starfs belgískra leyni-
lögreglumanna að Scotland Yard
fékk í fyrsta skipti færi á að láta
til skarar skríða gegn írska prestin-
um.
Því er haldið fram að Ryan hafi
verið „birgðastjóri" IRA í Evrópu.
Einnig er fullyrt að hann hafí komið
fjármunum IRA fyrir á reikningum
í Sviss og flutt þá til írlands, útveg-
að IRA tímasprengjur og verið milli-
göngumaður lýðveldishersins og
Gaddaffis Líbýuleiðtoga.
Hins vegar hefur mönnum alltaf
reynzt erfítt að átta sig á föður
Ryan. Það sést á því að þótt hann
hafí verið hafður undir eftirliti í
Thatcher og Haughey á Rhódos: Reiðir ráðherrar.

Sprengjuðrás IRA í Roermond: Holland og Belgía vinsælir griðastað-
fjölda ára hefur brezkum yfirvöldum
aldrei tekizt að afla nægra sannana
gegn honum og því hefur ekki verið
hægt að draga hann fyrir lög og
dóm.
Heimildarmenn The Observers
segjast geta „fært sannfærandi rök“
fyrir því að hann hafi útvegað tíma-
stilla, sem vom notaðir í illræmdri
sprengjuárás IRA í Hyde Park í júlí
1982, þegar fjórir hermenn biðu
bana, og í árás á yfirmann brezka
landgönguliðsins, Sir Steuarts
Pringle, í október 1981.
„Áreiðanlegur"
Blaðið segir að þeir sem þekki sr.
Ryan telji að hann sé maður „ákveð-
inn“ og „traustur", en það merki
„áreiðanlegur" á máli stuðnings-
manna IRA.
Ryan sagði í viðtalinu við Tipper-
ary Star. „Eg hef aldrei beðið nokk-
urn mann um fé til að kaupa her-
gögn . .. Eg hef aldrei keypt vopn
fyrir IRA eða nokkurn annan aðila.
Eg hef aldrei keypt sprengiefni fyrir
IRA eða nokkurn annan aðila.“
Hann neitaði því einnig að hann
væri félagi í IRA.
Scotland Yard hefur lagt mikla
vinnu í að sanna mál sitt gegn Ryan
síðan Belgar sögðu frá því sem þeir
fundu í húsinu í Brussel. Brezkir
lögreglumenn tóku upp nána sam-
vinnu við belgíska starfsbræður sína
í því skyni að setja fram sannfær-
andi ákæru gegn prestinum vegna
þrýstings frá brezka ríkissaksóknar-
anum, Sir Patrick Mayhew, inn-
anríkisráðuneytinu og Margréti
Thatcher forsætisráðherra.
Belgar virtust dauðfegnir að losna
við Ryan, en þeir segja að Scotland
Yard hafi ekki sýnt mikinn áhuga,
þótt fíöldi fyrirspuma hafi borizt frá
Lundúnum. Bretar kröfðust þess
ekki formlega að hann yrði framseld-
ur fyrr en 20. september, 11 vikum
eftir að hann var handtekinn. Hann
var borinn þeim sökum að hafa tek-
ið þátt í morðsamsæri og samsæri
um að valda sprengingum, að hafa
haft sprengiefni í sínum fómm með
það í huga að stofna mannslífum í
hættu eða valda alvarlegu eignatjóni
og að hafa haft undir höndum
sprengiefni, sem hann hefði ekki
getað sýnt fram á að hann hygðist
nota í löglegu skyni.
Áfrýjunarrétturinn í Bmssel úr-
skurðaði 17. nóvember að sam-
þykkja skyldi beiðni Breta, en tók
ekki ákæmrnar um sprengiefnið til
greina. Starfsmenn Scotlands Yards
vom þó mjög ánægðir og belgískir
samstarfsmenn þeirra fullvissuðu þá
um að presturinn yrði framseldur
von bráðar.
Síðan mætti belgíska stjómin til
fundar til að taka lokaákvörðun í
málinu. Aðalvandamálið í augum
ráðherranna var að Ryan var sakað-
ur um að hafa „umgengizt glæpa-
menn“. Flókið mál er að sanna slíkt
samkvæmt belgískum lögum að
sögn The Observers. Fyrst verður
að benda á slíkt fólk, sem sökunaut-
ur hafi haft samneyti við. Síðan
nægir ekki að sýna fram á að þetta
fólk hafi ætlað að drýgja glæp í
sameiningu: það verður að vera í
einhveijum þekktum samtökum til
að það þyki sannað. í þriðja lagi
verða þessi samtök að hafa þann
tilgang að valda fólki skaða eða
vinna tjón á eignum.