Morgunblaðið - 12.02.1989, Page 4

4 FRÉTTIR/YFIRLIT
MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 12. FEBRÚAR 1989
ERLENT
INNLENT
2,5% gengis-
felling og
efnahags-
ráðstafanir
Steingrímur Hermannsson
forsætisráðherra boðaði nýjar
efnahagsaðgerðir ríkisstjórnar-
innar í ræðu á Alþingi síðastliðinn
mánudag. Liður í þessum aðgerð-
um var 2,5% gengisfelling á
mánudag, jafnframt því sem
Seðlabankanum var heimilað að
skrá daglegt gengi krónunnar
með 2,25% fráviki frá ákveðnu
meðalgengi. Halldór Ásgríms-
son sjávarútvegsráðherra og for-
svarsmenn fiskvinnslunnar sögðu
að þessar aðgerðir nægðu sjávar-
útvegnum ekki. Þorsteinn Páls-
son formaður Sjálfstæðisflokks-
ins sagði að tilkynning forsætis-
ráðherra fæli ekki í sér neitt sem
kalla mætti alvöru efnahagsráð-
stafanir.
Smáýsa flutt út í gámum
Mikið er selt af smáýsu úr gám-
um á Bretlandsmarkaði, sam-
kvæmt könnun sjávarútvegsráðu-
neytisins. Jón B. Jónasson skrif-
stofustjóri ráðuneytisins segir
augljóst að smæsta ýsan fáist
ekki í löglegan riðil, en ýsan er
aðallega veidd af togbátum við
suðurströndina. Rannsóknaskipið
Dröfn hefur verið send á svæðið
og í Ijósi rannsókna hennar verður
ákveðið hvort einhverjum svæðum
verður lokað. Togveiðiskipstjórar
í Vestmannaeyjum mótmæla því
að þeir hafí notað klæddar vörpur.
Loðnufrysting hafin
Frystihúsin byq'uðu að frysta
loðnu fyrir Japansmarkað á mið-
vikudag. Samningar við Japani
eru á lokastigi.
Notkun skíðatog-
brauta bönnuð
Tvítug stúlka lést á miðvikudag
þegar hún lenti í dráttarhjóli
lítillar skíðalyftu í Garðabæ. í
kjölfar slyssins bannaði Vinnueft-
irlit ríkisins notkun slíkra tog-
brauta á meðan settar eru strang-
ari reglur um notkun þeirra.
150-190 milljóna kr.
lagmetisbirgðir
Fyrirtæki í lagmetisiðnaði
liggja með birgðir að verðmæti
150—190 milljónir króna í kjölfar
hrunsins á Þýskalandsmarkaði.
Aðallega er um að ræða vörur sem
fara áttu ^ til Aldi-verslananna.
Halldór Ásgrímsson sjávarút-
vegsráðherra segir að á vegum
ríkisstjómarinnar sé m.a. verið
að athuga möguleika á aðstoð við
lagmetisiðnaðinn til að fíármagna
birgðahaldið.
Borgaraflokkurinn
sleit viðræðum
Þingflokkur Borgaraflokksins
ákvað á þriðjudag að slíta viðræð-
um við ríkisstjómarflokkana um
stjómaraðild Borgaraflokksins
eftir að ljóst varð að ekki yrði
gengið að kröfum flokksins um
afnám söluskatts á matvælum
þegar í stað.
ERLENT
Hertar árás-
ir afganskra
skæruliða
Árásir afg-
anskra skæru-
liða færðust
mjög í aukana
undir lok vikunn-
ar er stjóm Naji-
bullah, forseta
landsins, bjó sig
undir umsátur
frelsissveitanna
um höfuðborgina, Kabúl. Brott-
flutningi innrásarsveita Sovét-
manna á að vera lokið á miðviku-
dag en enn munu nokkur hundruð
hermenn gæta flugvallarins í
Kabúl. Forsetinn kvaðst í vikunni
vera staðráðinn í að halda völdum
en erlendir stjórnarerindrekar
segja fall stjómarinnar óhjá-
kvæmilegt.
144 farast í flugslysi
Bandarísk farþegaþota af gerð-
inni Boeing 707 hrapaði til jarðar
á eyjunni Santa Maria á Azoreyj-
um á miðvikudag. Allir þeir sem
um borð voru, 137 farþegar og
sjö manna áhöfn, fórust. Flugvélin
var á leið frá Bergamo á Ítalíu
til Dóminíkanska lýðveldisins.
Flestir farþeganna voru ítalir en
áhöfnin var bandarísk. Orsakir
slyssins eru ókunnar.
ísraelar sakaðir um
mannréttindabrot
Stjórnvöld í Bandaríkjunum
hafa sakað ísraela um aukin
mannréttindabrot gagnvart Pa-
lestínumönnum á hemámssvæð-
um ísraels. í skýrslu bandaríska
utanríkisráðuneytisins sem birt
var á þriðjudag sagði að brot gegn
grundvallarréttindum Palestínu-
manna hefðu aukist „verulega" á
síðasta ári. Stjómvöld í Israel
hafa mótmælt ásökunum þessum
harðlega og sagt að uppreisn
Palestínumanna sé ógnun við til-
veru Ísraelsríkis.
Viðræður stjórnvalda og
Samstöðu
Viðræður
pólskra stjóm-
valda og fulltrúa
Samstöðu um
lausn á efna-
hagsvanda
landsins og
framtíð þess hóf-
ust í Varsjá á
mánudag. Lech
Walesa, leiðtogi verkalýðssam-
takanna, sagði við upphaf við-
ræðnanna að kommúnisminn
hefði komið Pólveijum á kné og
lýsti yfír því að Samstaða myndi
ekki fallast á efnahagstillögur
ríkisstjórnarinnar ef ekki yrðu
jafnframt gerðar breytingar á
stjórnarfarinu og það fært í lýð-
ræðislegt horf.
Kosningum heitið í
Paraguay
Andres Rodriquez, sem fór
fyrir hersveitum þeim er steyptu
Álfredo Sroessner forseta af
stóli, skýrði frá því á mánudag
að ákveðið hefði verið að efna til
þing- og forsetakosninga í landinu
þann 1. maí næstkomandi.
Stroessner hélt í útlegð til Bras-
ilíu á sunnudag ásamt ættmenn-
um sínum.
Ijárlög kynnt í
Bandaríkjunum
George Bush
Bandaríkjafor-
seti lagði fram
fjárlagafrum-
varp ríkisstjórn-
ar sinnar á
fímmtudags-
kvöld. í því er
gert ráð fyrir
óbreyttum fram-
lögum til vamarmála auk þess
sem fjárlagahallinn mun minnka
um 72 milljarða dollara (um 3.600
milljarða ísl. kr.).
Ný tillaga pólskra stjórnvalda:
Kommúnistar hafí ekki
lengur þingmeirihluta
Varsjá. Reuter.
PÓLSK stjórnvöld, sem reyna nú að ná samkomulagi við Samstöðu,
hin bönnuðu verkalýðsfélög, hafa lagt fram tillögu þar sem gert
er ráð fyrir því að kommúnistaflokkurinn hafi ekki meirihluta á
pólska þinginu eins og undanfarna fíóra áratugi.
Janusz Reykowski, sem á sæti í
stjórnmálaráði flokksins, kynnti
þessa tillögu á föstudag í viðræðum
stjórnvalda við Samstöðu í Varsjá,
þar sem rætt er um efnahagslegar,
félagslegar og pólitískar umbætur
í landinu. „Það sem ég hef í huga
er að myndað verði nýtt þing þar
sem kommúnistaflokkurinn er ekki
í meirihluta og þar sem fulltrúar
andstöðuhópa eigi sæti,“ sagði
Reykowski.
Bronislaw Geremek, sem leiðir
samninganefnd Samstöðu, fagnaði
þessari tillögu. Hann sagði að slíkar
breytingar væru mjög mikilvægar
og þær myndu verða til þess að
kommúnistaflokkurinn yrði háðari
flokkum lýðræðissinna og bænda.
Kommúnistaflokkurinn hefur nú
51 prósent meirihluta á pólska þing-
inu og hefur verið í meirihluta síðan
á fímmta áratugnum.
Reuter
Lech Walesa, leiðtogi Samstöðu,
heldur á blómum sem pólskir
námsmenn færðu honum áður
en hann ávarpaði þá í Kraká á
föstudag.
Kohl, kanslari Vestur-Þýskalands, um kjarnorkuvopn:
Endurnýjun verði frestað
London. Reuter.
HELMUT Kohl, kanslari Vestur-Þýskalands, sagði í blaðaviðtali sem
birtist á föstudag að hann teldi unnt að fresta ákvörðun um endur-
nýjun skammdrægra kjarnorkueldflauga í Vestur-Þýskalandi í rúm
tvö ár. Atlantshafsbandalagið (NATO) ákvað árið 1983 að endumýja
vopn þessi og hafa Bandaríkjamenn og Bretar hvatt Vestur-Þjóð-
veija til þess að gefa samþykki sitt fyrir framkvæmd þeirrar áætlun-
ar á þessu ári.
Kohl sagði í viðtali við dag-
blaðið Financial Times að Lan-
ce-eldflaugar NATO í Vestur-
Þýskalandi myndu koma að fullum
notum allt fram til ársins 1995. Því
væri unnt að fresta ákvörðun um
endumýjun þeirra um tvö til þrjú
ár. Lance-eldflaugarnar eru komnar
til ára sinna en NATO ræður yfir
88 skotpöllum fyrir eldflaugar þess-
arar gerðar og eru þeir flestir í
V estur-Þýskalandi.
Sovétmenn, sem njóta mikilla
yfírburða á þessu sviði kjamorku-
heraflans, hafa hvatt til þess að
hafnar verði viðræður um fækkun
skammdrægra kjarnorkuvopna en
samkvæmt skoðanákönnunum er
meirihluti manna í Vestur-Þýska-
landi andvígur því að komið verði
upp nýjum vopnum í stað Lance-
-flauganna. Þingkosningar fara
fram í Vestur-Þýskalandi í desem-
ber árið 1990, en flokkur kanslar-
ans, hefur tapað fylgi í kosningum
í einstökum fylkjum á undanförnum
tveimur ámm.
Byltingarmóðurinn fer
ört dvínandi I Nicaragua
DANIEL Ortega, forseti Nicaragua, viðurkenndi ekki að byltingin
hefði mistekist er hann kynnti nýjar spamaðaraðgerðir ríkissljórn-
ar sinnar á dögunum en ef marka má orð hans, sem fjölmargir
telja raunar með öllu ástæðulaust, verða útgjöld ríkisins skorin nið-
ur og horfið verður frá ritskoðun, eignaupptöku og linnulausri
hemaðaruppbyggingu, sem einkennt hefúr stjóm sandinista í Nic-
aragua. Efnahagur landsins er gjörsamlega í rúst. Undanfarna 12
mánuði hefúr verðbólgan verið 20.000 til 30.000 prósent og lands-
framleiðsla dróst saman um níu prósent á síðasta ári. Gjaldmiðill
Nicaragua er öldungis verðlaus og eftirsókn í bandaríska dollara
mikil. Þúsundir manna flýja land i hveijum mánuði og kröfúr um
lýðræði verða sífellt háværari, ekki síst meðal bandamanna sandin-
ista erlendis t.a.m. í Mexíkó og Venezúela.
Ortega sagði í viðtali við viku-
ritið Time þann 6. þessa mán-
aðar að sandinistar hefðu sann-
færst um að ekki bæri að leita
fyrirmynda í kommúnistaríkjunum
í Austur-Evrópu og á Kúbu. Lengst
í norðri væri hins
vegar að finna
ríki sem sækja
mætti ýmislegt
til. „Löndin í
Skandinavíu eru
lítil og ieggja ríka
áherslu á hlutverk ríkisvaldsins á
sviði félagsmála. Ríkið lætur til sín
taka á vettvangi efnahagsmála en
einkageirinn gegnir einnig mikil-
vægu hlutverki," sagði forsetinn.
Sama dag og viðtalið birtist var
gengi cordóbans, gjaldmiðils lands-
ins, fellt í þriðja skiptið á þessu
ári. Þurfa menn nú að reiða fram
2.700 slíka fyrir hvem einn Banda-
ríkjadollar.
Stjóm sandinista kynnti í síðustu
viku aðgerðir til að sigrast á efna-
hagsvanda þjóðarinnar. Ortega
notaði tækifærið og hvatti þjóðina
til að standa saman og auka fram-
leiðslu og útflutning en ef marka
má frásagnir erlendra fréttaritara
hefur alþýða manna þegar fengið
sig fullsadda af slíkum áköllum.
Líkt og á Kúbu virðist byltingar-
móðurinn fara ört þverrandi.
Ákveðið hefur verið að skera
n'kisútgjöld niður um rúm 40 pró-
sent, sem leiða mun til þess að
35.000 opinberir starfsmenn missa
vinnu sína. Ortega lét nægja að
fara almennum orðum um niður-
skurðinn en emb-
ættismenn sögðu
að 12.000 ríkis-
starfsmönnum og
hvorki meira né
minna en 13.000
öryggislögreglu-
mönnum yrði sagt upp störfum.
Þess hafði verið vænst að forsetinn
reyndi að friðmælast við talsmenn
einkaframtaksins í Nicaragua, sem
mátt hefur þola þjóðnýtingu og
ofríki frá því sandinistar komust
ti! valda. Það gerði Ortega ekki en
lét að því liggja að eignaupptöku
yrði hætt og gat þess að ritskoðun
yrði aflögð að mestu þó svo kat-
ólska útvarpstöðin, Radio Católica,
yrði áfram á bannlista stjómvalda.
Ortega lagði áherslu á að ekki
væri verið að svíkja málstað bylt-
ingarinnar með aðgerðum þessum,
þær væru tilraun stjómvalda til að
„fella sósíalismann í Nicaragua að
raunverulegum þjóðfélagsaðstæð-
um í Mið-Ameríku“.
Forsetinn kvað sandinista reiðu-
búna til að bæta samskiptin við
Bandaríkin en stjómvöld segja að
Daniel Ortega.
efnahagsvanda þjóðarinnar megi
rekja beint til stríðsins við kontra-
skæmliða, sem nutu stuðnings
Bandaríkjamanna. Þótt sú barátta
hafi reynst æði kostnaðarsöm em
þeir sem sérfróðir mega teljast um
málefni Nicaragua sammála um
að vandinn sé ekki síst tilkominn
vegna sósíalískra stjómarhátta
sandinista. Þeir hinir sömu benda
á að Ortega og menn hans hafl
margoft heitið umbótum jafnt á
sviði efnahags- og stjómmála en
jafnan látið hjá liggja að efna lof-
orðin. Á þessu kann nú að verða
breyting þar eð gjaldþrot blasir við
þjóðinni. Landsframleiðsla hefur
nú dregist saman fimm ár í röð
og lífskjörin þykja svipuð og á
fjórða og fimmta áratugnum.
Fréttaritari breska vikuritsins The
Economist segir að standi Ortega
við það loforð sitt að efna til frjálsra
kosninga í landinu árið 1990 munu
sandinistar líklega tapa þeim að
öllu óbreyttu.
BflKSVlP
eftir Ásgeir Sverrisson