Morgunblaðið - 30.07.1989, Blaðsíða 11

MÓRGUNBLAÐIÐ
mennimgarstr>9|MHKAMud.. M;JÚljf:1989
3 C 11
Paul McCartney og John Lennon McCartney hefur líkt samstarfi
sínu og Elvis Costello við samstarfið við Lennon.
DÆGURTÓNLIST7 'ekur
McCartney/MacManus vib af
Lennon/McCartneyt
Paul og Elvis
eftir Arno
Motthíasson
ÞAÐ þykja alltaf nokkur tíðindi
að Paul McCartney sé að senda
frá sér plötu, þó mjög hafi honum
verið mislagðar hendur á þeim
átján plötum sem hann hefur
sent frá sér síðan Bítlarnir sungu
sitt síðasta. Fyrir stuttu sendi
hann frá sér nítjándu plötuna,
Flowers in the Dirt, sem er hans
besta hljóðversplata síðan 1973,
er Band on the Run kom út.
Það er engum blöðum um það
að fletta að Paul McCartney
þarf ekki að leggja það á sig að
vera að gefa út plötur eða halda
tónleika, eins og hann ætlar sér í
kjölfar Flowers in
the Dirt. Paul, sem
er 46 ára, á eignir
upp á fjörutíu
milljarða íslenskra
króna og herma
bresk blöð að hann
vinni sér inn um
átta milljónir á
dag í höfundar-
réttargreiðslur af lögum sínum.
Hann hefur þó haldið þeim hætti
að senda frá sér plötur nokkuð
reglulega, þó ekki hafi þær allar
fengið náð fyrir eyrum gagnrýn-
enda eða fallið í geð plötukaup-
enda. Síðasta plata hans sem gefin
var út í heimalandinu, Press to Play,
kom út 1986 (safnplatan All the
Best, kom út 1987) og þótti mörg-
um þá sem nú væri Pau McCartney
endanlega búinn að vera. McCart-
ney var ekki sammála því og á
síðasta ári sendi hann frá sér plöt-
una Back in the USSR, sem ein-
göngu var gefin út í Sovétríkjunum.
A þeirri plötu voru 27 rokklög eftir
ýmsa flytjendur og hefur hún selst
í yfir milljón eintökum. Segja má
að með þeirri útgáfu hafi Paul ver-
ið að leika sama leikinn og John
Lennon gerði á sínum tíma, er hann
sendi frá sér plötuna Rock ’n’ Roll;
að leita aftur til rótanna og reyna
að ná áttum. Næsta plata Lennons
á eftir, Double Fantasy, var hans
besta í langan tíma og sama má
segja um Flowers in the Dirt.
Samstarfsmaður Pauls á plötunni
nýju er Declan MacManus, sem
flestir þekkja sem Elvis Costello.
Costello hefur lengi verið yfirlýstur
aðdáandi McCartneys og þegar
McCartney svipaðist um eftir ein-
hverjum til að vinna með plötu, var
honum bent á Costello. Þeir unnu
saman lagið Back on My Feet, sem
var á b-hlið smáskífu 1987. McCart-
ney kom síðan fram sem gestur á
nýjustu plötu Costellos, Spike, þar
sem hann lék á bassa í einu Iagi
og tók þátt í að semja tvö.
Þeir McCartney og -Costello
sömdu saman níu lög fyrir Flowers
in the Dirt og völdu síðar úr þeim
flögur sem eru á plötunni. Það heyr-
ist kannski einna best í laginu You
Want Her Too, hvað samstarfið
minnir á Lennon og McCartney, er
McCartney syngur hugljúfar ást
arstrófur að Costello kemur með
háðsk innskot til að fá hann niður
á jörðina, en lagið My Brave Face,
minnir einnig á gamla tíma.
McCartney hefur sjálfur lýst því hve
samstarfið við Costello hafi minnt
hann á að vinna með John Lennon
og líkt og Lennon hafi Costello átt
það til að vera heldur langorður og
vilja leggja of mikið í texta lag-
anna. Þeir hafi deilt um sitthvað í
lagasmíðinni en alltaf í góðu og
báðir hafi haft sitt fram að nokkru.
Paul McCartney er óneitanlega
einn fremsti lagasmiður rokksög-
unnar, en honum hættir til að vera
of þægilegur; hann hefur vantað
herslumuninn til að gera eftirminni-
lega plötu; plötu sem nálgast það
besta sem hann gerði með Bítlunum
sálugu. Flowers in the Dirt er því
glata sem lengi hefur verið beðið.
Á henni hjálpast að platan rússn-
eska, þar sem McCartney leitaði
aftur í uppruna sinn, og samstarfið
við Costello sem vonandi verður
framhald á. Niðurstaðan er
tvímælalaust besta plata Pauls
McCartneys síðan Band on the Run
kom út sem stendur nálægt því
besta sem hann gerði með Bítlunum
á sínum tíma.
Djass/ Hver bardi trommumar í landhelginni
r
Iminningu
Bjame
Rostvolds
ÞAÐ hvíldi skuggi yfir Djass-
hátíð Kaupmannahafhar þetta
sumar. Klukkutíma áður en
kvartetttrommarans Bjarne
Rostvolds átti að leika á Grá-
bræðratorgi lést hljómsveitar-
stjórinn. Hann varð aðeins
fimmtíu og (jögurra ára gam-
all. Félagar hans Lars Togeby,
Jan sum Vohrde, Niels Thybo
og Klavs Hovman stóðu á svið-
inu; Svend-Erik Narregárd
settist við trommurnar og þeir
léku þrjú lög í minningu
Bjarna.
Bjarne Rostvöld var einn helsti
trommari Norðurlanda og
óefað einn af fremstu stórsveitar-
trommurum Evrópu. Hann hóf
feril sinn með hljómsveit gítarist-
ans Jorns Grau-
engards og lék
með honum frá
1959 til 1964.
Sú sveit hljóðrit-
aði mikið með
Hauki Morthens
og það er Bjarni
sem ber húðimar
í hetjulagi okkar:
I landhelginni.
Bjarni var trommari í Stórsveit
danska útvarpsins frá 1964 til
1978 og eftir það trommari
Eslipse; stórsveitar Thad Jones.
Það var engin tilviljun að Thad
Jones, einn mesti meistari stór-
sveitardjassins, valdi Bjama —
betri stórsveitartrommari fyrir-
fannst ekki í Evrópu.
Bjarni lék auk þessa með fjölda
hljómsveita s.s. Boon/Jædig-
kvintettinum auk eigin sveita —
og þá valdi hann gjarnan unga
efnispilta eins og þá er leika áttu
með honum á Grábræðratorgi 12.
júlí sl.
Ég kynntist Bjarna fyrst árið
1978. Þá var hann að leika í
Vognporten, djassklúbbnum góða
í Húsinu í Kaupmannahöfn. Með
honum vom Bent Jædig, Dough
eftir Vernharð
Linnet
Raney, Ole Koch Hansen og Mads
Vindig. Við spjölluðum mikið
þetta kvöld og hann sagði mér
að það hefði verið dálítið merki-
legt að hann gerðist trommari.
Hann vann hjá nótnaútgáfu og
byijaði ekki að spila á trommur
fýrr en 1959. Að vísu hafði hann
lamið bongótrommur og djammið
á Gíraffanum, sem var vinsæll
klúbbur á þeim tíma og stundum
sló hann bongóbumbumar með
tríói Jorn Grauengárds og þegar
Jörn stækkaði hljómsveitina vant-
aði hann trommara. Allir helstu
djasstrommuleikarar danskir vom
ráðnir annars staðar svo hann tók
það ráð að sannfæra Bjarna um
að hann ætti að verða trommari
og hætta hjá nótnaútgáfunni. „Ég
veit ekki um neinn annan hljóm-
sveitarstjóra sem hefur gert það
sem Jorn gerði fýrir mig,“ sagði
Bjarni mér. „Hann keypti fýrir
mig trommusett og borgaði fýrir
trommutíma. Ég var í sumarfríi
þá og lærði og lærði og eftir fríið
bytjaði ég að spila með Jern. Þeg-
at' Aleks Riel fór til Bandaríkjanna
að læra tók ég sæti hans í Rad-
iojazzgruppen og þegar Stórsveit-'
in var stofnuð 1964 fór ég að slá
kongótrommurnar."
Þess má geta að þegar Aleks
hélt heím frá Bandaríkjunum
1966 lék hann eitt síðdegi hjá
Jazzklúbbi Reykjavíkur í Tjarnar-
búð.
Þegar ég ræddi við Bjarna í
Vognporten 1978 var hann að
hætta með Stórsveitin danska
útvarpsins og sagði: „Fjórtán ár
em langur tími og nú er mál að
linni — ég hef upplifað mikið og
þrír stjórnendur líða aldrei úr
minni: Thad Jones, Dizzy Gillespie
og Stan Kenton. Nú er ég farinn
að leika með Cream Fresh-stór-
sveitinni og Putte Wichman og
hef mikið að gera.“
Það var stórkostlegt að spjalla
við Bjama, örvhenta trommarann
með sígarettuna, eins og hann var
stundum kallaður, og hann sagði
mér margt um trommuleik þetta
kvöld — margt sem gagnrýnendur
heyrðu ekki fyrr en löngu seinna.
„Roy Haynes er einn mesti
trommari allra tíma. Sjálfur lærði
ég mikið af Shely Manne, en Roy
er meistarinn. Elvin Jones er
magnaður en það er Roy sem
hefur haft mest áhrif á nútíma-
trommuleik. Hlustaðu á Tony
Williams og Jack Dejohnette —
þeir bergmála Roy Haynes. Hann
er alltaf nýr — hlustaðu á hann
með Chick Corea: Now he sobbs,
now he sings. Þegar ég skellti
þeirri skífu á fóninn og spyr félag-
ana: Hver er á trommur? svara
þeir: Tony Williams. Bjami hlær
hjartanlega og segir síðan: „Svo
eru allir hinir trommararnir sem
ég held upp á: Enginn kýlir ein-
leikarana eins áfram og Art Bla-
key og enginn tryllir eins undir í
stórsveit og Buddy Rich.“
Bjarne Rostvöld var ekki aðeins
kunnur íslendingum fyrir
trommuleik með Hauki Morthens.
Hann gerði líka nokkra þætti fyr-
ir danska útvarpið um íslenskan
djass. Þar var Olafur Þórðarson
ráðgjafi hans.
Bjami er horfinn en það er allt-
af hægt að skella á fóninn Thad
Jones-bandinu þar sem hann tryll-
ir á trommumar eins og besti
Buddy Rich.
KVIKMYNDIR/£r enskan abgera út afvib evrópskar myndirf
DO DUHABLA EVRO-ENSKU?
Enskan er að verða mjög áber-
andi tungumál í evrópskum
myndum með vafasömum afleiðing-
um.
Tökum mynd eins og „Fransc-
esco“ eftir Liliana
Cavani, byggða á
ævi heilags Fran-
cis frá Assisi. Þótt
hún sé ítölsk og
gerð á Ítalíu og
aukahlutverkin
séu leikin af
ítölum, var hún
tekin á ensku með
eftir Arnold
Indriðason
bandaríska leikaranum Mickey Ro-
urke og bresku leikkonunni Helenu
Bonham Carter í aðalhlutverkun-
um. Sérðu það fyrir þér? Hann með
bandaríska götuframkomu, hún
með breska fágun og eðalhreim og
allir auka-Italarnir með bjagaða
ensku á vörum. Útkoman er þessi,
ef marka má orð gagnrýnanda „The
New York Times“: Það var ekki
eins og myndin hefði verið gerð í
neinu kunnugu landi heldur á tungl-
inu.
Það á við um fleiri evrópskar
myndir þessa dagana. Þjóðerni og
þjóðareinkenni þeirra verða sífellt
óskýrari eftir því sem krafan um
að hafa þær á ensku verður kröft-
ugri. Við höfum skýrt dæmi um
þetta í ríkissjónvarpinu á þriðju-
dagskvöldum þegar sýndir eru
„spennuþættir“ sem heita Blátt
blóð. Þeir eru gerðir í samvinnu
Bandaríkjamanna og Evrópubúa og
fyrir utan að vera arfalélegir hvað
snertir leik og leikstjórn alla er töluð
svo skrautlega fjölbreytileg enska
í þáttunum að það er eins og þeir
hafi verið gerðir á sumarskóla fyrir
útlendinga í Englandi.
Annað dæmi höfum við í Regn-
boganum sem er mynd Júgóslavans
Dusan Makavejev, Manifesto. Það
er Cannon-framleiðsla frá ísraelun-
um Yoram Globus og Menahem
Golan með bandaríska unglinga-
leikaranum Eric Stoltz í einu aðal-
hlutverkanna og mýgrút af leikur-
unt héðan og þaðan: Camilla Soe-
berg (dönsk), Alfred Molina (bresk-
ur), Rade Serbedzija (júgóslavnesk-
ur). Þú gætir ekki fyrir þitt litla líf
sagt hvaðan úr heiminum myndin
er komin.
Fleiri mætti nefna. Fyrir utan
„Francesco" voru á síðustu Cannes-
hátíð myndir eins og „Torrents of
Spring" eftir Jerzy Skolimowski,
sem er pólskur, með Timothy Hutt-
on (bandarískur), Nastassju Kinski
(þýsk) og Valeriu Golino (ítölsk) í
aðalhlutverkunum og „Reunion“,
frönsk-þýsk framleiðsla sem gerist
í Þýskalandi og fjallar um þýskar
persónur en er skrifuð af Harold
Pinter á ensku að sjálfsögðu með
Jason Robards og Samuel West
(bandarískir) og Christian Anholt
(þýskur) í aðalhlutverkunum.
Og það er framhald þar á. Claude
Chabrol, Francesco Rosi og Tav-
iani- bræður, Paolo og Vittorio, eru
allir að gera myndir á ensku. Heyrst
hefur að jafnvel Federico Féllini
ætli að gera næstu mynd sina á
ensku. Það sem af er árinu hefur
einn þriðji franskra rnynda verið á
ensku.
Hvað er að gerast? Með samein-
ingu Evrópu 1992 verður kvik-
myndamál álfunnar án efa enska.
Ekki lifandi, virk alvöruenska held-
ur enska eins og hún er kennd í
skólum, algerlega geld úr munni
leikara sem hafa kannski aldrei
talað hana og mundu aldrei taia
hana nema fyrir myndina sem þeir
leika í. Eðlileg hrynjandi, eðlilegar
áherslur hverfa í samevrópskan
framburðarbastarð.
En sameining Evrópu er ekki
svarið eða samevrópsk tilfinning
kvikmyndagerðarmanna. Svarið
liggur í dollurum og líklega jenum
líka.
Hugsunarhátturinn er einfaldur:
Áhorfendur í hvetju landi munu
bregðast betur við myndum teknum
á ensku en þeim sem teknar eru á
öðru tungumáli. Einnig er alltaf sá
möguleiki fyrir hendi að enskumæl-
andi mynd komist vestur yfir hafíð
til Bandaríkjanna og S-Ameríku og
til Austurlanda fjær, ekki aðeins í
gegnum kvikmyndahúsin heldur
sjónvarp og myndbönd líka.
Og hvað um þjóðareinkennin?
Það eru eftir allt til menn sem hafa
áhyggjur af menningu og menning-
ararfleifð einstakra þjóða og segja
að með því að setja n.k. plastensku
á allar evrópskar myndir sé ekki
verið að skapa samkennd meðal
Evrópulanda heldur gersamlega
einkennalaust eyðiland.
Það eru ekki síst smáþjóðir í
kvikmyndagerð sem verða að hafa
þetta í huga.