Morgunblaðið - 09.09.1989, Blaðsíða 15

MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 9, SEPTEMBER 1989
15
Gott fóstur
er gnlli betra
Rætt við Helgu Þórólfsdóttur félagsráðgjafa um
fósturforeldra og fósturbörn
Enginn vafi leikur á að margir fá sting í hjartað þegar birtast
auglýsingar í blöðunum þar sem óskað er eftir fósturheimili fyrir
barn. Margir fara eflaust í flýti yfir aðstæður sínar, væri mögu-
legt að koma til aðstoðar þessu vegalausa bami. En ansi margir
komast að þeirri niðurstöðu að slíkt sé ómögulegt. Og svo em
allir þeir sem ekki velta þessum möguleika einu sinni fyrir sér.
Við liggjum forfeðrum okkar á hálsi fyrir meðhöndlun þeirra á
munaðarlausum og illa stöddum börnum þess tíma. Hvernig fömm
við og samtímafólk okkar með þau börn sem eru svo ógæfusöm
að eiga foreldra sem ekki geta annast þau ýmissa hluta vegna?
Vissulega eigum við nú stofn-
anir, nefndir og ráð sem hlutast
til um að fjarlægja börn úr von-
lausum aðstæðum. En hvert fara
þessi börn,. hver tekur að sér að
ala þau upp? í ársskýrslu um starf
barnaverndarnefndar Reykjavík-
ur kemur fram að nefndin kom
26 bömum í fóstur. Þar af var
20 börnum úr 15 ij'ölskyldum
komið í langtímafóstur til 16 ára
aldurs, allflestum með samþykki
foreldra. Að auki var 9 bömum
úr 7 fjölskyldum komið í fóstur
til reynslu með framtíðarfóstur í
huga. í tveimur málum rofnaði
fóstur, sem barnaverndarnefnd
hafði áður komið á. Meðmæli, sem
hæfir fósturforeldrar, fengu 14
hjón. Auk þess voru 116 börn vist-
uð í skamman tíma utan foreldra-
heimilis. Sum þeirra barna snúa
ekki aftur til kynforeldra sinna.
Eftir að hafa lesið þetta vakna
ótal spurningar. Hvernig gengur
að fá fólk til þess að taka böm í
fóstur? Er það yfirleitt barnlaust
fólk sem fóstrar börn? Hver eru
réttindi og skyldur fósturforeldra?
Hvemig gengur að ala upp börn
sem áður hafa sætt misjafnri
meðferð?
Ég gekk á fund Helgu Þórólfs-
dóttur félagsráðgjafa hjá Félags-
málastofnun Reylqavíkur, en hún
vinnur við að koma illa stöddum
smábörnum, allt frá fæðingu til
sex ára, í fóstur til langframa.
„Það er yfirleitt mikið búið að
ganga á áður en barn er tekið af
foreldrum sínum,“ segir Helga.
„Það er ekki gert nema að undan-
genginni athugun barnaverndar-
nefndar og þá vegna þess að að-
stæður barnsins eru taldar óvið-
unandi. Þegar barnið hefur verið
fjarlægt frá heimili sínu er því
komið fyrir á vistheimili sem
starfar allan sólarhringinn. Þar
er bamið þar til heppilegt fóstur-
heimili finnst fyrir það, sé niður-
staðan sú að til slíkra ráðstafana
verði að grípa. Við höfum hér hjá
okkur lista yfir fólk sem leitað
hefur til okkar og viljað fá börn.
Flest af þessu fólki er barnlaust.
Okkur gengur venjulega vel að
finna fósturforeldra fyrir ung
börn, allt upp í fimm ára gömul
börn. En eftir það verður erfiðara
um vik. Bæði vegna þess að börn-
in eru þá orðin bundnari því fólk
sem þau verða að yfirgefa og svo
hitt að þessi börn hafa séð og
reynt miklu meira en nokkrum
manni er hollt og eiga því í mikl-
um tilfinningalegum erfiðleikum.
Það er því oft ekki á færi nema
vanra uppalenda að taka slík börn
að sér og leiðbeina þeim í erfið-
leikum þeirra. Heppilegustu fóst-
urforeldrarnir fyrir slík börn er
fólk sem áður hefur alið upp böm
og gengið það vel.
Áður en barn er sett í fóstur
er rætt rækilega við það og því
leitt fyrir sjónir að það þurfi að
fara til fósturforeldra. Þetta er
útskýrt með tilliti til aldurs við-
komandi barns. Mikil áhersla er
lögð á að að þessar útskýringar
leiði til jákvæðra viðhorfa hjá
barninu. Því er sagt að hlutverk
foreldra séu mismunandi. Eitt
hlutverk foreldra er að koma barni
í heiminn. Annað er að ala bamið
upp. Sumir foreldrar geta annast
fyrra hlutverkið, en ekki það
síðara. Þá þarf viðbótarforeldra
til að annast það. Reynt er að
setja ekki þessa staðreynd fram
sem harmleik heldur sem ávinning
fyrir barnið. Fá það til að skilja
að það getur verið ávinningur að
eiga tvenna foreldra. Mikil áhersla
er lögð á að sambandið slitni ekki
milli barns og uppmnaforeldra.
Fósturforeldrum er gert ljóst áð
þeir þurfi að sjá um að þetta sam-
band slitni ekki. Uppmnaforeld-
amir heimsækja þá barnið einu
til til fjórum sinnum á ári og þá
í fylgd með starfsmanni Félags-
málastofnunar. Mikilvægt er að
það sé ljóst að fósturforeldrar em
alltaf viðbótarforeldrar, jafnvel þó
barnið hafi aldrei búið hjá kynfor-
eldrum sínum.
Áður en fólk snýr sér til Félags-
málastofnunar til þess að bjóða
fram aðstoð sína þarf það að hafa
gert upp við sig að það sé reiðu-
búið til þess að taka að sér barn
og vita fyrir víst að það geti það,
heilsu sinnar og aðstæðna vegna.
Það þarf að átta sig á þeim erfið-
leikum sem fóstrinu getur verið
samfara og vita að langur tími
getur liðið þar til barnið er fært
um að endurgjalda tilfinningar
fósturforeldranna. Loks þarf það
að gera sér ljóst að það er að
mörgu leyti erfiðara að ala upp
fósturbarn en sitt eigið barn. Sé
allt þetta fyrir hendi ætti fólk að
snúa sér til Félagsmálastofnunar
og ræða þar við starfsfólk sem
setur nöfn fólks á lista. Nokkrir
mánuðir em yfirleitt látnir líða frá
því fólk hefur samband við Fé-
lagsmálastofnun og þar til af
hugsanlegu fóstri verður. Þetta
er gert til þess að fólk flani ekki
að neinu heldur viti fyrir víst hvað
það sé að gera. Gangi þetta allt
eftir er haft samband við tilvon-
andi fósturforelda þegar fram
kemur barn sem á þeim þarf að
halda. Áður en barnið fer heim
til fósturforeldranna er komið á
kynningu milli barnsins og þeirra.
Fyrst er fólki sagt lauslega frá
barninu án þess að nefna nokkur
nöfn. Síðan ef fólkið er ákveðið
er því sagt nánar frá málsatvikum
og loks er það kynnt fyrir barninu
og þá er ekki aftur snúið. Síðan
em væntanlegir fósturforeldrar
látnir ganga í mánaðartíma vakt-
ir á vistheimilinu þar sem barnið
er. Eftir það fá þeir barnið heim
til sín.
Stundum kvíðir fólk þeim
tengslum sem það verður að vera
í við kynforeldra fósturbarns síns.
Oftast er það mikill óþarfi. í nán-
ast öllum tilvikum vilja foreldrar
að bömum þeirra líði vel og að
þeim famist vel í lífinu. Flestir
kynforeldrar sem ekki geta ann-
ast böm sín em fúsir til samvinnu
svo þetta megi takast. Sérstak-
lega ef þeir gera sér ljóst að barn-
inu líður vel hjá fósturforeldrun-
um og þeir hjálpi börnunum til
þess að hugsa jákvætt til kynfor-
eldra sinna.
Að ofangreindu má sjá að fóst-
urforeldrar þurfa að tileinka sér
töluvert óeigingjarnt viðhorf í
sambandi sínu við börnin og kyn-
foreldranna. Þeir þurfa að átta
sig á því fyrirfram að hlutskipti
þeirra er fyrst um sinn að gefa
mun meira en þeir fá í aðra hönd.
Því ver sem barn er farið því
lengri tími líður áður en þeir upp-
skera ávöxt erfiðis síns. En upp-
skeran kemur alltaf fyrr eða síðar
og kannski verður hún enn sætari
hafi erfiðleikarnir verið miklir.
Öllum þeim sem unna bömum
hlýtur að vera það mikið gleðiefni
að sjá barn sem áður var vega-
laust og örvæntingarfullt verða
að glöðum og hamingjusömum
einstaklingi sem sér margar færar
leiðir í lífinu. Takist fósturforeldr-
um að leiða bam sitt til þeirrar
niðurstöðu verða tár og vonbrigði
léttvæg þegar upp er staðið. Þá
þokar sá tími sem mótaðist af til-
finningalegum erfiðleikum barns-
ins. Þá fyrnist yfir þann tíma sem
sorg þess stóð veginum fyrir því
að það gæti bundist hinum nýju
foreldram nánum böndum. Það
er nauðsynlegt að hafa hugfast
að uppalendur sem eiga til kær-
leika, þolgæði og skilning upp-
skera í samræmi við það, hvort
sem um er að ræða kynforeldra
eða fósturforeldra. Böm sem alast
upp undir handarjaðri slíks fólks
fá það veganesti sem dugir þeim
til þess að gerast nýtir og góðir
þegnar þessa lands í öllu tilliti.“
Að loknu samtalinu við Helgu
Þórólfsdóttur gat ég ekki annað
en verið henni sammála um að
góðir fósturforeldrar væru gulls
ígildi sem fólk. Ég gat heldur
ekki annað en verið henni sam-
mála um nauðsyn þess að þeir sem
ánægju hafi af börnum og vilji
gera þeim gott snúi sér til Félags-
málastofnunar til þess að bjóða
fram aðstoð sína. Börn sem erfið-
ast eiga fara gjaman til hjarta-
hlýrra kvenna og manna í sveitum
þessa lands. Margfalt fleiri búa í
þéttbýli.og í þeim hópi era vafa-
laust margir sem eiga stórt hjarta
og hafa sæmilega góðar aðstæður
til þess að fóstra barn sem sárlega
þarfnast ástúðar, verndar og um-
hyggju.
Guðrún Guðlaugsdóttir
1990 ÁRGERDIR
MASE
RAFSTÖÐVAR
BULL1600
Vinsæl, fjölhæf. 1500 wött 220 volt,
20 amper 12 volt, 15 amper 24 volt.
HAUSTSÝNING
Stofnun
Combi-Camp
ferðklúbbs.
M óttaka
í vetrargeymslu
er hafin.
Opið
laugardag kl. 14-17,
sunnudag 14-17
TJALDVAGNAR
BENCO hf.
Lágmúla 7, sími 84077.