Morgunblaðið - 05.11.1989, Blaðsíða 8

8 C
MORGUNBLAÐIÐ MANNLIFSSTRAUMAR SUNNUDAGUR í. NÓVEMBER 1989
-\
Ég þakka innilega öllum vinum mínum, sem
glöddu mig með heimsóknum, gjöfum og
heillaóskum á 70 ára afmœli mínu 31. október
síðastliðinn.
Arndís Benediktsdóttir,
Ásgarði 75,
Reykjavík.
Hagstætt verð
Hvíldarstóll m/skammeli, leðurá slitflötum.
Litur: Brúnt eða svart.
Verð aðeins kr. 27.000,-
Kreditkortaþjónusta
VALHÚSGÖGN
Ármúla 8, símar 82275 og 685375.
SICUNCASKÓLINN
Námskeið
TIL 30 TONNA RÉTTINDA
hefst mánudaginn 7. nóv.
Kennsla fer fram á þriðjudags-
og fimmtudagskvöldum
kl. 7-11.
Námskeið
TIL HAFSICLINCA
(Yachtmaster Offshore)
á skútum hefst 6. nóv.
Skilyrði fyrir þátttöku:
30 tonna próf.
Kennsla fer fram á mánudags-
og miðvikudagskvöldum
kl. 7-11.
F
■H
öll kennslugögn
fáanleg í skólanum. z
Upplýsingar og innritun í símum 68 98 85
og 3 10 92 allan sólarhringinn.
SICUNCASKÓUNN
Lágmúla 7
- meðlimur I Alþjóðasambandi siglingaskóla, ISSA.
MATUR OG DRYKKUR///vaöa maturgerirfólk feitt,
heimskt, tortryggib oglatt?
La cucinafutunstica
MANNSKEPNAN HEFUR ætíð verið
mjög íhaldsöm í matar- og drykkjar-
venjum sínum og því sjaldnast verið
ástæða til að ræða ákveðna stefhu-
festu og hugmyndafræði á þessu sviði,
ef undan eru skilin trúarleg fæðubönn
(tabú): múhameðsmenn borða ekki
svín, Indverjar ekki kýr o.þ.u.l. Það
er því býsna athyglisvert að í tengsl-
um við evrópskan fasisma á 3. og 4.
áratugnum var sett fram ákveðin
liugmyndafræði hvað snerti neyslu
matar og drykkjar. Þessi þjóðernis-
sinnaða hugmyndafræði fékk sínar
sérstöku birtingarmyndir í Þýska-
landi Hitlers, á Italíu Mússólínis og
Spáni Francos.
Aítalíu lagði skáldið Marinetti
homsteininn þegar 1909 með
stefnuskrá fútúrismans: II mani-
festo del futurismo. Eins og nafn-
ið ber með sér horfðu fútúristar til
framtíðar, hrifust
mjög af nýjustu
tækni og vísind-
um, en fyrirlitu
þeim mun meir
fortíð, sögu og allt
sem með einhveij-
um hætti gat talist
hefðbundið. A
sviði bókmennta
gerðu þeir uppreisn gegn hefð-
bundinni 'orðaröð/setningaskipan —
börðust fyrir „frelsi orðanna". Árið
1913 setti Marinetti fram pólitíska
stefnuskrá hreyfingarinnar. Hann
heldur á lofti yfirburðum Ítalíu að
hætti þjóðernissinna, og vill að
landið byggi „þjóð sem af
stríðsrekstri hefur lært að vera stolt
af ítölsku þjóðerni sínu“. Þessi orð
ríma vel við fasisma Mússólínis,
enda gekk Marinetti síðar til fylgis
við hann.
En Marinetti lét matannenningu
ítala heldur betur til sín taka. Þeg-
ar hann sendi frá sér sérstaklega
matarmenningarstefnuskra fútúr-
ista 1930, II manifesto della cuc-
ina fúturistica, var hún honum
engin ný bóla. Þegar árið 1905
skrifaði Marinetti gastrónómíska
tragedíu um Vellyst kóng, il re
Bongustaio, og frá upphafi ræddu
ítalskir fútúristar í sinn hóp gildi
næringar fyrir sköpunarkraftinn,
þá andans fijósemi og baráttukraft
sem listamenn framtíðarinnar
þurftu svo mjög á að halda.
í kjölfar stefnuskrárinnar 1930
efndu fútúristar til mikils teitis í
Mílanó sama ár til að kynna nánar
la cucina futuristica — hinna fút-
úrísku eldamennsku. Hún fól í sér
algjöra byltingu til þess.að koma
til móts við kröfurnar um þann
beljandi hetjumóð og fítonskraft
sem skyldu einkenna „vora þjóð“.
Því fór þó fjarri að þjóðernis-
rembingur væri aðalsmerki ítalskra
fútúrista. Þeir börðust hatrammleg-
ast á ritvellinum þar sem þeir vildu
m.a. bijóta niður hefðbundna orða-
röð. Svipaðrar uppstokkunar kröfð-
ust fútúristar við matborðið. Sem
dæmi um heiti fútúrískra rétta má
nefna antipasto dell’intuizone
(forréttur innsæisins), sólarsúpu,
loftrétt með hljóðum og ilmi, carne-
plástico (plastískt kjöt) og dulc-
elástico (teygjanlegan eftirrétt).
Jafnframt gáfu fútúristar for-
skriftir um hvernig máltíðir skyldu
saman settar og borðhaldið ganga
fyrir sig: þ.e. reglur um réttaröð
(sbr. orðaröð, syntax) málsverðar-
ins. Ein „reglan“ var svohljóðandi:
„Mjög stuttur tími skal líða milli
framreiðslu rétta. Þeir eru látnir
eftir Jóhönnu
Sveinsdóttur
LÆKNISFRÆÐlÆr/777/ vib laus viö orminn?
Viðbót um sullaveiki
hérlendis
ENGINN VEIT hvaðan eða hve-
nær sullaveikin barst hingað
fyrst en fróðir menn telja ólíklegt
að hún hafi leynst í dýrum land-
námsmanna frá sullalausu svæði
eins og Noregi. Að vísu slæddust
frumbyggjar íslands víðar að og
komu víða við, meðal annars á
Bretlandseyjum þar sem veikin
hefur lengi átt lieima.
Af gömlum sögum þykir mega
ráða að sullaveikir hafi verið
hér í kringum árið 1200 en állt er
það í óvissu sem vonlegt er. Um
og eftir miðja nítjándu öld þegar
meiri vitneskja
fæst um eðli sjúk-
dómsins er reynt
að geta sér til um
útbreiðslu hans.
Sjötta eða sjöunda
hver manneskja er
sullaveik, stungu
þeir upp á sem
gleggst máttu vita
margt bendir til að fleiri hafi
eftir Þórorin
6uónason
en
verið sollnir, ef til vill miklu fleiri.
Á þeirri tíð var nánast ógerningur
að sjúkdómsgreina aðra en þá sem
höfðu svo stóra sulli að hægt var
að þreifa á þeim eða sjá þá utan frá.
Áf einhvetjum sökum drepast
sullir stundum og þorna upp eða
kalka. Þeir finnast þá helst þegar
-gestgjafinn er lengi búinn að vera
Lifrarsullur
með sull-
unguin.
sollinn og orðinn háaldraður. Ýmsir
sem hýsa sull eru einkennalausir
áratugum. samari, jafnvel alla ævi.
Annars eru þrálát ónot og með
köflum slæmir verkir algengir fylgi-
fiskar, ekki síst þegar meinið er
orðið stórt og farið að þrýsta á
nálæg líffæri. Sullir geta lika
sprungið, jafnvel án undangenginna
einkenna eða utanaðkomandi
hnjasks, og verður þá sjúklingurinn
bráðveikur og hættulega. I enn
aðra sulli komast graftarsýklar og
er sullblaðran þá orðin stór og
háskaleg ígerð. — Þessi upptalning
á einkennum og einkennaleysi er
hvergi nærri tæmandi en skýrir þó
væntanlega að óklerft var að meta
útbreiðslu sjúkdómsins og dánar-
tíðni meðan hann lék hér enn laus-
um hala.
Öruggustu vísbendingar um út-
breiðslu fengust þegar líkskurðir
hófust fyrir alvöru um síðustu alda-
mót. Árið 1913 var Sæmundur
Bjarnhéðinsson læknir Laugar-
nesspítala búinn að kryfja 86 lík
holdsveikra sem dóu þar og fann
sulli í 26 þeirra. Eftir 1930 voru
u