Morgunblaðið - 05.11.1989, Blaðsíða 21

MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 5. NOVEMBER 1989
Hitler kenndi kommúnistum um.
Mikill mannfjöldi var samankominn
á götunum og æpti og hvatti okkur
hlauparana með fagnaðarópum. Ég
fylltist hrifningu og leið ákaflega
vel. Á leiðinni niður götuna smíðaði
ég mér í huganum litla tímavél sem
var gædd þeirri náttúru, að ég gat
með tilstyrk hennar flutt mig til í
tíma. Ég var snögglega kominn til
ársins 1933 og hljóp undan brenn-
andi þinghúsinu og mannfjöldinn
horfði á brunann felmtri sleginn.
Hlauptu hraðar, drengur, sagði ein-
hver rödd innra með mér, þú verður
að sækja hjálp. Þinghúsið brennur.
Ég hljóp í áttina að sigursúlunni,
frá þinghúsbrunanum og í hugan-
um til ársins 1873. Þýskaland fagn-
aði sigrum sínum yfir Frökkum og
Dönum með vígslu þessarar tignar-
legu súlu, þar sem sigurgyðjan trón-
ir á toppnum. Mér fannst ég sjá
alvarlega prússneska hermenn út
um allt með spísshjálma og tignar-
leg yfirskegg. Borgin var búin að
jafna sig eftir ósigrana fyrir Napó-
leon og gladdist nú yfir nýjum land-
vinningum og sigrum.
Tiergarten og
sprengjuárásir
Frá sigursúlunni var hlaupið upp
í Tiergarten en fá hverfi Berlínar
voru sprengd eins kyrfilega í loft
upp í heimsstyijöldinni. Ég lygndi
aftur augunum, og færði mig til í
tíma. Árið var 1943, Stalíngrað var
fallin, þýski herinn kominn á undan-
hald og sprengjuregn bandamanna
dundi á Berlín. Eg hljóp undan
sprengjunum og skáskaut augunum
til himins og ímyndaði mér, að loft-
ið væri þykkt af væli frá loftvararn-
flautum, ljósgeislum og eldingum
frá sprengjum og loftvarnarbyss-
um. Fólkið á götunum kallaði til
mín, Berlín brennur, hlauptu dreng-
ur, hlauptu. Ég horfði til beggja
handa, borgin var að brenna, eina
leiðin til bjargar var að hlaupa
áfram gegnum sprengjuregnið og
komast í skjól. Áfram, áfram!
Þakkarkirkja Vilhjálms
keisara
Ör Tiergarten var hlaupið niður
í miðborg Vestur-Berlínar og fram
hjá Þakkarkirkju Vilhjálms keisara.
(Kaiser Wilhelms Gedáchtnis-
kirkju). Árið var enn þá 1943 hjá
mér í tímavélinni, 23. nóvember
gerðu bandamenn einhveija mestu
loftárás styijaldarinnar á Berlín og
sprengdu þá kirkjuna í loft upp.
Rústirnar standa enn, minnismerki
um vitfirringu og eyðileggingar-
mátt mannkyns. Eg hljóp fram hjá
kirkjunni og fannst eins og hún
væri að hrynja yfir mig, ég heyrði
sprengjumar falla og ýlfrið í loft-
varnarflautunum var að æra mig.
Lauf Junge, laufl! Hlauptu, drengur
hlauptu, sagði fólkið í kringum
mig, miðborg Berlínar er að hrynja,
hlauptu og bjargaðu þér. Allt í einu
hrökk ég aftur inn í nútímann, árið
var aftur 1989 og ég horfði á rúst-
irnar og nýju kirkjubyggingarnar
sem hafa risið upp í kringum þær
og Berlínarbúar kalla púðurdósina
og varalitinn. Ég hélt áfram að
hlaupa og leið léttilega áfram eftir
strætum borgarinnar annaðhvort í
nútímanum eða á leið til fortíð-
arinnar.
Kreuzberg-Anhalter
Bahnhof
Frá Kurfúrstendamm var hlaupið
niður í Kreuzberg en það hverfi
liggur við múrinn illræmda. Við
hlupum gegnum Anhalterstrasse og
aftur til styijaldaráranna, þegar
Anhalter-brautarstöðin, sem gatan
ber nafn sitt af, var og hét. Á
Anhalter Bahnhof tók Hitler á móti
mörgum tignum gestum. Ég var
að hlaupa til að ná i tæka tíð á
járnbrautarstöðina áður en hátíða-
höldin hæfust til að fagna hermönn-
unum, sem lögðu undir sig París
1940. Það var skringilegt að fara
úr sprengjuregninu á Kurfúrstend-
amm og inn í fagnaðarlætin við
Anhalter Bahnhof þremur árum
áður. En svona eru sveiflurnar í
varð um þá sem björguðust ekki á
flóttanum, lágu þeir enn þá grafnir
undir rústunum? Áfram! Ég notaði
tímavélina til að hvetja mig áfram
og ég lifði mig gegnum þýska sögu I
og hljóp undan ógnum hennar. Á !
Hohenzollerdamm var leiðin tekin
að styttast, aðeins 5-6 km í mark.
Þá blasti við gömul rússnesk kirkja
sem stendur við götuna. Tímavélin
þeytti mér til ársins 1920, ég var
rússneskur aðalsmaður á flótta
undan útsendurum kommúnista.
Hlauptu drengur, hlauptu, láttu
aldrei ná til þín. Við þessa götu
voru einu sinni margir rússneskir
veitingastaðir og minjar þess tíma
þegar Berlín var full af rússneskum
flóttamönnum á hraðferð undan
byltingunni. Þessir staðir eru nú
flestir hrundir og grafnir undir nýj-
um byggingum ásamt svo mörgu
öðru.
Síðustu metrarnir
Hlaupinu var að ijúka og ég
staulaðist upp Brandenburgargötu
og aftur inn á Kurfúrstendamm.
Lokadagar Berlínar 1945 rifjuðust
upp og ég hljóp gegnum söguna.
Baráttan um Berlín stóð sem hæst
og rússneskir skriðdrekar þrengdu
að henni. Foringinn sat enn í Búnk-
ernum (loftvarnarbyrginu) og fyrir-
skipaði, að herdeildir sem ekki voru
lengur til skyldu fara á móti Itúss-
um og stöðva framrás þeirra. Öllu
var teflt fram, ungir drengir og
gamalmenni sendir út í opinn dauð-
ann með skriðdrekabyssur að vopni
gegn T34-skriðdrekum Rauða hers-
ins. Ég hljóp undan rússnesku
skriðdrekunum, Lauf Junge, laufl!
Rússarnir em að koma. Ég tók á
öílu sem ég átti til og herti sprett- |
inn, svo ég yrði ekki eftir í ein- {
hveijum sprengjugígnum. Fram-
undan blöstu við rústirnar af kirkju
Vilhjálms keisara og Mercedes
Benz-stjarnan sem gnæfir yfir
borginni. Ég var kominn hringinn,
orðinn alltof þreyttur og örmagna
en varð að komast í mark. Ég
horfði til kirkjunnar og ímyndaði
mér að lokaorrustan stæði yfir. Ég
var hermaður úr Rauða hernum og
elti flýjandi hersveitir Hitlers tryllt-
ur af heift og hefndaræði. Ég var
líka Þjóðveiji úr einhverri af tæt-
ingslegum varnarsveitum borgar-
innar á flótta undan Rússunum.
Berlín brennur. Hlauptu drengur,
hlauptu. Á sama tíma horfði ég á
Mercedes Benz-stjörnuna sem
vísaði mér leiðina að markinu, þar
sem ég vissi, að ég fengi eitthvað
að drekka. Fæturnir báru mig
áfram og ég sveiflaðist milli ára-
tuga. Þreytan varð meiri og meiri
og ég vissi vart hvar ég var. Stgnd-
um var ég að hlaupa maraþonhlaup
í Berlín á árinu 1989, og stefndi á
markið undir stjörnunni en stundum
var ég á hröðum flótta undan ein-
hveiju, Rússum, nasistum, SS eða
lögreglu Vestur-Berlínar. Áfram,
drengur, hlauptu, hlauptu, weiter
Island, áfram Island, sagði einhver
og ég tók á síðustu kröftunum. Allt
í einu var ég kominn í markið. Ég
fékk pening um hálsinn og tárfelldi
yfir einhveiju sem ég vissi ekki
hvað var, erindisleysu þessa erfiða
hlaups eða tilgangsleysi allra þess-
ara styijalda. Komst ég undan eða
ekki?
Að leiðarlokum
Árangurinn í þessu hlaupi var
mun betri en í New York-hlaupinu.
Ég bætti mig um 17 mínútur og
hljóp leiðina á 3 klukkustundum og
44 mínútum. Mér fannst það ág-
ætt. í markinu var ég örmagna,
fölúr á vangann, blár á fingurnögl-
unum með ógleðina í hálsinum.
Hlaupið eða saga borgarinnar höfðu
gengið alltof nærri mér. Mér fannst
ég hafa hlaupið gegnum borgina
eins og í leiðstu, borinn áfram af
minningum um allar þær hörmung-
ar, sem höfðu dunið yfir það fólk,
sem áður hafði gengið þessi stræti.
Ætlarðu aftur í maraþonhlaup?
spurði stúlkan mín að leiðarlokum.
Nei, sagði ég, Leonard Cohen talaði
bara um New York og Berlín. Við
látum þetta gott heita.
Hlauptu, drengur, hlauptu ...
Berlínarbúar hlaupa úr einum kjallaranum í annan
undan hersveitum Rússa á meðan borgin brennur
allt í kring.
Rússneskir hermenn feta sig að húsarústum, þar
sem Þjóðverjar geta legið enn í leyni..
Sovéskir hermenn draga fána sinn að hún eftir töku þinghússins.
sögu Þýskalands, Weltmacht oder
niedergang (heimsyfirráð eða
tortíming) sagði Hitler sjálfur; og
ekkert þar á milli. Á horninu á
Anhalterstrasse og Wilhelmsstrasse
hlupum við fram hjá þekktu heimil-
isfangi, Prinz Albrechtshöllin, en
þar voru frægar bækistöðvar Gesta-
pó og SS-sveitanna. Ég hvarf til
ársins 1944, Stauffenberg greifa
hafði mistekist að ráða Hitler af
dögum og herforingjarnir voru hver
á fætur öðrum færðir á þennan stað
til að svara til saka. Ég var einn
þeirra á hröðum flótta undan því
sem ekki yrði umflúið. Lauf Junge,
lauf!! Gestapó er á hælum þínum.
Ég herti sprettinn og á leiðinni
gegnum Kochstrasse sá ég allt í
einu í múrinn og Checkpoint Charlie
(þekkt hlið milli austurs og vest-
urs). Tímavélin færði mig skyndi-
lega aftur inn í nútímann, að þess-
ari furðulegu skiptingu borgarinn-
ar. Brosmildir amerískir hermenn
með fána og veifur stóðu við götu-
brúnina, tuggðu tyggjó og hvöttu
hlauparana áfram, ég var kominn
aftur inn í nútímann, ekki lengur á
flótta undan herrunum í Prinz
Albrecht, heldur í maraþonhlaupi
gegnum þessa stórkostlegu borg.
Áfram var hlaupið, gegnum borgar-
hverfin Schöneberg og Steglitz.
Schöneberg'-Steglitz
í Schöneberg minntist ég kristal-
næturinnar 9da nóvember 1938.
Hitler og Göbbels höfðu sigað sveit-
um sínum, sem brenndu allt og
brutu og brömluðu, á bænahús og
verslanir gyðinga. SS- og SA-sveit-
irnar voru aftur á hælum mér. Ég
herti á mér og fótatak hlauparanna
í kringum mig minnti á stígvélagný
SS-sveitanna sem sagði: Hlauptu
drengur hlauptu, bænahúsin eru að
brenna, við erum öll glötuð!! Ég var
tekinn að þreytast enda hlaupið lið-
lega hálfnað. Mikill flökurleiki var
tekinn að gera vart við sig og mér
varð ómótt af öllu sem ég setti ofan
í mig. Tímavélin þeyttist úr einu
tímabilinu í annað og ég hljóp und-
an henni eins hratt og ég gat. Ég
bar saman trylltan flótta þeirra,
sem höfðu hlaupið til að bjarga
lífínu á þessum strætum, við erind-
isleysu þessa maraþonhlaups.
í Steglitz var ég allt í einu kom-
inn inn á lóð Frjálsa háskólans.
Freie Universitet í Berlín lék stórt
hlutverk í stúdentauppreisnunum
1968. Þá mótmæltu námsmenn
stjórnkerfi háskólanna og veldi
blaðakóngsins Axels Springers.
Þegar ég hljóp fram hjá háskólalóð-
inni voru páskar í Berlín og barist
á götunum. Stúdentaleiðtoginn
Rudi Dutschke var skotinn í Kur-
fúrstendamm þann' 11. apríl og
síðan hafa verið harðir bardagar á
götunum. Mér fannst ég vera að
hlaupa undan lögreglunni, sem elti
mig með vatnsfallbyssur og gúmmí-
kylfur. Mannfjöldinn kallaði til mín,
Lauf Junge, lauf!! Áfram undan lög-
reglunni og inn á lóð háskólans.
Dutscke var skotinn; Við verðum
kannski öll skotin, var æpt, og ég
herti á mér. Mér létti, þegar háskól-
inn var að baki og ég hljóp áfram
í áttina að miðbænum.
Rússneskir flóttamenn
Áfram fram hjá drykkjastöðvum
og æpandi mannljöldanum, fram
hjá þýskum og öðrum fánum. Ég
var tekinn að mæðast og leið ekki
vel, enda hafði ég farið of hratt af
stað og hvert skref var kvöl fyrir
líkamann. Mér var flökurt og kast-
aði upp. Átti ég að hætta hlaupinu
eða ekki, hver yrðu örlög þeirra sem
hættu og yrðu skildir eftir? Hvað