Morgunblaðið - 05.01.1990, Qupperneq 20

20
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 5. JANÚAR 1990

Útgefandi
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar
Aðstoðarritstjóri
Fulltrúar ritstjóra
Fréttastjórar
Auglýsingastjóri
Árvakur, Reykjavík
Flaraldur Sveinsson.
Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
Björn Bjarnason.
Þorbjörn Guðmundsson,
Björn Jóhannsson,
Árni Jörgensen.
Freysteinn Jóhannsson,
Magnús Finnsson,
Sigtryggur Sigtryggsson,
ÁgústlngiJónsson.
Baldvin Jónsson.
Ritstjórn og skrifstofur: Aðalstræti 6, sími-691100. Auglýsingar:
Aðalstræti 6, sími 22480. Afgreiðsla: Kringlan 1, sími 83033. Áskrift-
argjald 1000 kr. á mánuði innanlands. i lausasölu 90 kr. eintakið.
Vönduð þjónusta -
meiri framleiðni
Nýtt ár heilsar með hefð-
bundnum hætti, þegar
rætt er um opinberar hækkan-
ir. Ríkisvaldið hækkar skatt-
ana og opinber fyrirtæki telja
þörf á að gjaldskrár þeirra
hækki. Sum sveitarfélög eins
og hið stærsta, Reykjavík, lýsa
því þó yfir að þau ætli ekki
að hækka útsvarið. Hins vegar
er ágreiningur milli borgar-
yfirvalda og iðnaðarráðherra,
um það hvort nauðsynlegt sé
að hækka gjaldskrá Raf-
magnsveitu Reykjavíkur. Um
það efni eru yfirvöld borgar-
innar mun færari að dæma en
ráðherrann, sem vísar til
brotakenndrar efnahagsstefnu
ríkisstjórnarinnar.
Hvað sem þessum ágrein-
ingi líður er Ijóst, að opinber
fyrirtæki, sem búa við einok-
un, sæta ekki sama aðhaldi
og einkafyrirtæki, sem eiga í
harðri samkeppni. í grein í
viðskiptablaði Morgunblaðsins
í gær vekur Sigurður B. Stef-
ánsson hagfræðingur máls á
því, að á síðustu árum hafi
orðið gífurleg breyting á starf-
semi margra íslenskra fyrir-
tækja í átt að aukinni fram-
leiðni. Rökstyður hann mál sitt
með því að vísa til einstakra
fyrirtækja í vinnslu sjávaraf-
urða, flutningum og þjónustu.
Og hann segir: „Við verðum
að semja okkur að jafngóðum
vinnubrögðum og jafnhörðum
aga og aðrar þjóðir.“
Á tímum raunvaxta og auk-
innar samkeppni hafa einka-
fyrirtækin leitast við að halda
velli með því að skera niður
kostnað og auka framleiðni.
Hér skal dregið í efa, að hið
sama hafi gerst hjá opinberum
aðilum. Með þessu er ekki
sagt, að stjómendur opinberra
fyrirtækja leggi sig ekki fram
á þessu sviði. Margir þeirra
gera það þannig að til fyrir-
myndar er. Eðli rekstrarins og
staða fyrirtækjanna er hins
vegar þannig, að þau þurfa
ekki að leggja jafn hart að sér
o g einkafyrirtækin. Gjald-
skrárhækkun er oft sársauka-
minni fyrir stjómendurna en
að segja upp fólki eða spara
með öðrum hætti. Það eru
pólitíkusarnir sem rífast um
gjaldskrárnar á sínum vett-
vangi, yfirleitt fjarri fyrirtækj-
unum, en spamaður innan
dyra er mál þeirra sem hjá
fyrirtækjunum starfa.
Ástæðulaust er að líta fram
hjá þessum sálræna þætti, sem
oft ræður miklu um að menn
draga nauðsynlegar aðhalds-
aðgerðir á langinn og vilja
helst losna við að þurfa að
grípa til þeirra.
Sum opinber fyrirtæki halda
einnig aíltof lengi í starfs-
menn, sem eðlilegra væri að
störfuðu sjálfstætt og seldu
þjónustu sína á almennum
vinnumarkaði. Nú bíða nokkur
hundruð viðskiptavinir Pósts
og síma eftir að láta flytja síma
eða að fá nýjan vegna deilu
fyrirtækisins við símsmiði. Er
ekki ástæða til að velta því
fyrir sér, hvort þessir menn
þurfi að vera starfsmenn Pósts
og síma? Væra þeir og fyrir-
tækið ekki betur sett, ef þeir
störfuðu sem verktakar á al-
mennum markaði? Vissulega
væra þeir sem búa við einokun
ríkisins á símaþjónustu, borg-
ararnir, betur settir, ef þeir
gætu snúið sér til annarra en
Pósts og síma til að fá tengdan
eða fluttan síma. Á þessu sviði
sem öðram eiga almennir
hagsmunir neytandans að
vega þyngra en þröngir hags-
munir opinbers einokunarfyr-
irtækisins.
Séu einföld grundvallarat-
riði sem þessi höfð í heiðri og
látin ráða meira en sérhags-
munir fæst skynsamleg niður-
staða að lokum. Hið sama á
við þegar litið er til íslensks
atvinnulífs almennt og má í
því efni enn vitna til greinar
Sigurðar B. Stefánssonar, sem
segir: „Mesta tekjuvon íslend-
inga nú felst í því að halda
áfram að gera það sem við
geram nú þegar með lægri til-
kostnaði og betur en áður.
Engin uppgrip verða í þvi að
bijóta upp á einhveijum „nýj-
ungum“ eða „nýsköpun“, ein-
hverri furðuhugmynd sem
smáþjóð norður við heim-
skautsbaug telur sér allt í einu
trú um að hún geti leyst betur
af hendi og með minni tilkostn-
aði en stórþjóðir sem búa að
öllu leyti við betri skilyrði. Þar
sem við stöndum raunveralega
vel að vígi, þ.e. við framleiðslu
sjávarafurða, orkuframleiðslu
og við kynningu sérstæðs
lands og þjóðar, verður að
vanda svo vel til verks að vör-
ur okkar og þjónusta sé betri
en aðrir geta boðið á sambæri-
legu verði.“
Deilan um fískverð«
x Morgunblaðið/Árni Sæberg
Sæljón og Hólmanes við bryggju á Eskifírði í gær, en Hólmanesið er bundið vegna aðgerða sjómanna.
er í illleysanlegum
Eskifírði, frá Hirti Gíslasyni, blaðamanni Morgunblaðsins.
DEILAN um fískverð til sjómanna á Eskifjarðartogurunum Hólma-
nesi og Hólmatindi virðist í illleysanlegum hnút. Sjómenn fara fram á
að 30% aflans verði greidd á meðalverði fískmarkaðanna í Reykjavík
og Hafiiarfírði. Hraðfrystihúsið á staðnum sem í raun á báða togarana
hefúr boðið sjómönnum að greiða fyrir 10% af aflanum á umræddu
markaðsverði eða hann verði seldur utan í gámum. Lengra segist
Aðalsteinn Jónsson forsfjóri ekki tilbúinn til að ganga enda sé ekki
hægt að hækka verð til sjómanna nema selja meira af óunnum afla
af staðnum en þá skortir hráefiii til vinnslu. Fiskverkafólk styður bar-
áttu sjómanna fyrir auknum launum en á erfítt með að sætta sig við
að sú barátta kosti það tímabundið atvinnuleysi og því líst illa á að
lausnin felist í auknum siglingum með aflann og minnkandi atvinnuör-
yggi heima fyrir.
Ahafnir togaranna Hólmaness
og Hólmatinds, um 30 manns, hafa
neitað að fara á sjó eftir áramót
vegna deilu um fiskverð og var þá
gripið til þess ráðs af hálfu Hrað-
frystihúss Eskifjarðar sem vinnur
nánast allan af la togaranna að taka
verkafólk sitt af launaskrá um tíma
vegna hráefnisskorts af óviðráðan-
legum ástæðum. Síðan hafa deilu-
aðilar fundað stíft og boð og gagn-
boð gengið milli þeirra. Sjómenn
kröfðust fyrst að 35% aflans yrðu
gerð upp á svokölluðu markaðsverði
en höfðu í gær lækkað kröfur sínar
í niður 30%. Fái þeir þeirri kröfu
framgengt aukast tekjur þeirra um
rúm 20% miðað við að fyrir aflann
hefði verið greitt lágmarksverð
Verðlagsráðs sjávarútvegsins. Sam-
kvæmt því þýðir tilboð hraðfrysti-
hússins um að greiða fyrir 10%
aflans á markaðsverði um 7%
hækkun launa, jafnvel minna eftir
því hvernig kostnaður af áætlaðri
sölu reiknast inn í verðið. Máli sínu
til stuðnings benda sjómenn á að
fyrstu átta mánuði ársins hafi með-
alskiptaverð á kíló í afla allra Aust-
fjarðatogaranna verið um 31 króna
en aðeins 24,50 krónur hjá Eski-
fjarðartogurunum. 30% aflans á
markaðsverði dugi því ekki einu
sinni til að vega upp þennan mis-
mun. Skýringin á þessu liggur ann-
ars vegar í beinum yfirborgunum
en hinsvegar og í mun meira mæli
í mismunandi ráðstöfun aflans. Frá
öðrum stöðum en Eskifirði austan-
lands er yfirleitt mun meira selt
ísað á erlenda markaði. Fulltrúar
hraðfrystihússins segja að þessi
munur á skiptaverði sé mun minni
þegar allt árið sé tekið með í dæm-
ið. Sjómenn telja ennfremur að þó
krafa þeirra hækki tekjur þeirra
um 20% eða hásetahlutinn nálægt
200 þúsund krónur á ári auki það
útgjöld frystihússins um aðeins
5,8% þar sem hráefniskaup eru
aðeins um fjórðungur af útgjöldum
þess. Þá leggja þeir einnig áherslu
á að aðgerðir þeirra beinist ekki
gegn atvinnuöryggi fiskverkafólks.
Kröfur þeirra þýði ekki auknar sigl-
ingar með aflann heldur aðeins
hærra verð fyrir hann. í gærkvöldi
var rætt um það hvort einhver
skammtímalausn gæti fundist,
lausn sem menn gætu sæst á að
dygði fram yfir mánaðamót eða þar
til nýtt fiskverð hefur verið ákveðið
og settust þá að samningaborðinu
að nýju yrði þess talin þörf.
Fundi áhafna togaranna í gær-
kvöldi lauk með því að ítrekaðar
voru fyrri kröfur óbreyttar enda
tekið fram í bréfi til stjórnenda
hraðfrystihússins að í þeim hefði
ekkert verið komið til móts við kröf-
ur sjómanna.
Sjómenn hafa vegna þessa sent
frá sér svohljóðandi fréttatilkynn-
ingu: „Vegna frétta undanfarinna
daga um fiskverðsdeilu okkar við
útgerðir Hólmaness SUl og Hólma-
' tinds SU220 á Eskifirði sjáum við
okkur tilneydda til að koma á fram-
færi eftirfarandi:
Undanfarin ár höfum við átt i
viðræðum við útgerðina um leiðrétt-
ingu á okkar kjörum og fengið
ýmis munnleg loforð, en við þau
hefur ekki verið staðið.
Upphaflegar kröfur okkar voru
að 35% af afla yrði greitt á mark-
aðsverði en ekki 10% til útflutnings
eins og útgerðarmenn halda fram.
Þessa kröfu höfum við nú lækkað
niður í 30% af af la á markaðsverði.
Við teljum okkur ekki eiga í deilu
við fiskverkafólk á staðnum eins
og haldið hefur verið fram, enda
Þórarinn V. Þórarinsson:
Semjum ekki við sjómenn
oft í sama mánuðinum
VINNUVEITENDASAMBAND íslands heftir mótmælt vinnustöðvun
sjómanna sem lögleysu við verkalýðsfélagið á Eskifirði. Kjarasamning-
ar eru nú lausir og nýtt fiskverð hefur ekki verið ákveðið. „Við því
er ekki að búast að samið verði oft við sjómenn, í sama mánuðinum
að minnsta kosti,“ segir Þórarinn V. Þórarinsson framkvæmdasljóri
VSÍ. Hann segir að innan VSÍ hafi verið fjallað um málið, en að öðru
leyti hafí það ekki komið til kasta Vinnuveitendasambandsins, enda
hafí ekki verið leitað eftir milligöngu þess ennþá.
„Við teljum að sú skylda hvíli á
verkalýðsfélaginu að koma í veg
fyrir þessa vinnustöðvun sjómann-
anna og stoppa hana,“ segir Þórar-
inn. Hann segir það vera sjálfgefið,
að ef ekki eru verkefni í fiskvinnsl-
unni vegna skyndilegra og ófyrir-
séðra ástæðna, eins og nú liggi
fyrir, þá sé heimilt að taka fólk af
Iaunaskrá. „Það er náttúrulega því
fremur þegar ástæðurnar fyrir því
eru ólöglegar aðgerðir félagsmanna
sama verkalýðsfélags og þetta fólk
er í.“
Hann segir það koma á óvart,
ef verkalýðsfélagið stendur sterkt
á bak við þá kröfu, sem virðist vera
aðalkrafa sjómannanna, að aflinn
verði sendur óunninn úr landi. „Ég
skil ekki hvernig það má vera að
verkalýðsfélag, sem að uppistöðu
til er byggt upp af fiskvinnslufólki,
komi nálægt svona deilu þar sem
krafan er sú að meira og meira sé
selt úr landi óunnið í gámum. Mér
hefur skilist á fréttum að það sé
efni kröfunnar. Ég held að menn
þurfi nú bara að axla sín skinn og
horfa á það að kapp sé best með
forsjá og menn hafi farið fram úr
sjálfum sér þarna.“