Morgunblaðið - 11.01.1990, Síða 36

MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 11. JANÚAR 1990
36
Minning:
Grímur M. Helga
son deildarsljóri
Mig langar í örfáum orðum að
kveðjá hann Grím. Grímur lést að
kvöldi annars dags jóla eftir stutta
sjúkralegu. Síminn hringdi að
kvöldi annars dags jóla. Fríða vin-
kona mín var í símanum. „Hann
Grímur minn er dáinn,“ sagði hún.
Ég þagnaði, gat það verið. Tíminn
stóð í stað á þessari stundu. Ég
I " þakkaði Fríðu minni að láta mig
vita. Mynd Gríms kom í hugann og
það var bros hans, svo hlýlegt. Já,
svona er lífið, við erum svo lítils
megnug. Fyrr en varir er einn far-
inn. Genginn á vit feðra sinna. Far-
inn þangað sem við förum öll. Sorg-
in sest að hjá eftirlifandi ástvinum.
Þeir syrgja horfinn ástvin.
Grímur var maðurinn hennar
Fríðu vinkonu minnar og samkenn-
ara. í mínum huga var Grímur lýs-
andi mynd góðvildar, elsku og hlýju.
Hann vann m.a. að ritstörfum en
vann þau í hljóði, það var hans
háttur. Hann var hógvær maður,
hann Grímur. Ég veit að Grímur
_ Fríða voru samrýnd hjón og
stóðu ætíð saman. Þau voru sterkar
stoðir fjölskyldunnar. Börn þeirra
komu oft heim á Kambsveginn, þó
þau væru flutt að heiman. Oft var
það svo að húsið var fullt af fólki,
þar var mikið líf. Nú er hluti af
þessu lífi horfinn en samt verður
lífið sem slíkt að halda áfram. Með
Grími er góður maður farinn. Góður
eiginmaður, faðir, tengdafaðir og
afi. Það tómarúm sem Grímur skil-
ur eftir sig verður ekki fyllt. Þetta
er það sem fyrir okkur öllum ligg-
~Tr, að deyja, við ráðum hvorki stað
né stund.
Tilvera okkar er undarlegt ferðalag.
Við erum gestir og hótel okkar er jörðin.
Einir fara og aðrir koma í dag,
þvi alltaf bætast nýir hópar í skörðin.
Svo kvað Tómas Guðmundsson.
Lífið heldur áfram og við verðum
að lifa því. Minningin um góðan og
elskulegan mann lifir.
Með þessum fáu og fátæklegu
orðum kveð ég Grím og votta móð-
ur hans, elsku Fríðu, börnum,
tengdabörnum og bamabörnum
mínar dýpstu samúðarkveðjur og
bið góðan Guð að styrkja þau í
sorginni.
-s-» Björk Jónsdóttir
Vinur minn Grímur M. Helgason
lést að kvöldi annars jóladags. Orð-
fátt verður manni er slíkt gerist
enda var aðdragandinn skammur.
í hugann koma upp liðnar stund-
ir með góðum dreng, _ göfugum
manni og hjartahlýjum. Ég minnist
samverustunda er við röbbuðum
saman í horninu hans á Lands-
bókasafninu eða á kaffihúsi í mið-
bænum þar sem við ræddum um
lífið og tilveruna. Ávallt hafði
. Grímur eitthvað gott til málanna
að leggja og lagði sig fram um að
leita hins jákvæða í flestum málum
eg gjörðum. En nú er hann horfinn
yfir móðuna miklu, þá leið sem lífið
leiðir okkur öll að lokum. Þar sé
ég hann fyrir mér með töskuna sína
sem hann skildi aldrei við sig og
geymdi ýmislegt honum kært. En
minningin um góðan vin dofnar
aldrei, heldur vex í hvert skipti sem
hugurinn reikar til liðinna sam-
verustunda.- Fríðu minni sendi ég
mínar dýpstu samúðarkveðjur svo
og börnum Gríms og barnabörnum.
Mig langar að kveðja vin minn
með orðum úr Bókinni um veginn.
Sá, sem þekkir Alvaldið, er fáorður
um það; sá sem er margorður um
það, þekkir það ekki.
Að loka vörunum og láta aftur hlið
hljóma og sýna, að má brúnirnar,
greiða flækjur, slá móðu á það sem
glitrar, og vera rykið - það er
hin dásamlega aðlögun.
Slíkur maður lætur ekki vinarhót né
fjandskap á sig fá og er hafinn yfir
tjón og hagnað, heiður og vanheiður.
Hann er allra manna göfugastur.
Filip Franksson
Orð mín um afa minn eru einföld
og kannski líka fátæk. Samt segja
þau næstum alveg það sem ég
hugsa: — Hann afi var besti maður
sem ég hef nokkurn tíma umgeng-
ist. Hann var líka sá heiðarlegasti
og réttsýnasti.
Ég á margar minningar um hann
og þær hafa sótt að mér undan-
farna daga. Það er einsog ég geti
ekki gleymt neinu. Ég mun til dæm-
is aldrei gleyma orðunum sem hann
flutti ntér á fermingardaginn minn.
Ég get ekki lýst því sem streymir
fram í huga minn þegar ég hugsa
um hann þar sem hann stóð og
mælti orðin og röddin hans skalf
og ég fann allur hvað mér þótti
vænt um hann og orðin. Ég mun
heldur aldrei gleyma þegar ég fór
með afa og ömmu til Raufarhafn-
ar. Við áttum þar yndislegar stund-
ir öll þtjú. Við afi fórum stundum
tveir í göngutúra í fjörunni og töluð-
um mikið um lífið og náttúruna.
Hann var mikill fjörumaður og vitur
og fræddi mig um margt. Við geng-
um lfka saman þegar ég heimsótti
hann á Kambsveginn. Og ég man
mjög vel eftir okkar síðustu göngu-
ferð niður á Kleppsveg. Hann sýndi
mér húsið sem hann og amma
bjuggu í. Og sagði mér sögur af
mömmu og hinum krökkunum. Allt
sem hann sagði mér fannst mér
merkilegt og lifandi einsog saga.
Það lifir alltaf þótt hann sé farinn.
Ég vildi óska þess að hann væri
lifandi. Allt vildi ég gefa. Mér þyk-
ir svo sárt að hann skuli vera farinn
í þetta ferðalag en ég vona að ferð-
in verði falleg og björt. Ég hef oft
velt því fyrir mér hvað dauðinn sé
eiginlega. Kannski er hann einhvers
konar fæðing einsog Helgi frændi
sagði mér. Samt finnst mér hann
sár og grimmur að minnsta kosti
fyrir þá sem sitja heima og bíða
og gráta af því að þeir geta ekki
leitt þá sem þeim þykir vænt um.
En svona er víst lífið.
Stundum verð ég bæði sár og
reiður af því að ég veit að hann
afi átti eftir að gera svo margt af
því sem hann langaði til. Hann var
alltaf að gera eitthvað fyrir aðra.
Og mér finnst svo ósanngjarnt og
skrítið að hann skyldi ekki fá tíma
til að gera meira af því sem hann
hlakkaði til. Mér finnst það líka
ósanngjarnt ömmu minnar vegna.
Þau voru góð saman.
En afí fékk þó að fara í síðustu
ferðina á sínum uppáhalds tíma.
Hann var mikill jólamaður. Og ég
vona að hann gangi í gegnum und-
ursamlega náttúru á leið sinni því
að þá veit ég að hann er glaður.
Og ég vil að hann sé glaður. Hann
á það skilið.
Ég votta ömmu minni samúð
mína og svo líka öllum hinum sem
þekktu hann og sakna hans núna.
Hólmar Þór
Heita mátti að í sama mund og
til varð hin eiginlega handritadeild
Landsbókasafns, að við Helga flutt-
um okkur þangað úr lestrarsalnum.
Ekki var leiðum að kynnast við
fyrstu kveðju, þar sem var Grímur
M. Helgason. Hjá honum vorum við
hjónakornin í nokkur ár til húsa í
hinni nýju deild og nutum þar frá-
bærrar fyrirgreiðslu hans og ann-
arra safnvarða. Eftir að lög leyfðu
lán á milli safna nutum við Helga
þess að fá margan pinkilinn suður
á safnið í Hafnarfirði. Engum duld-
ist, er eitthvað stöldruðu í deildinni
hjá Grími, hversu ljúft honum var
að leiðbeina og ráða fram úr
torlæsri skrift, þá er til hans var
leitað. Honum var léð mikil þolin-
mæði og þess vegna oftast náð á
leiðarenda, þótt vandratað væri.
Grímur var ekki einungis við lát-
inn til þess að greiða úr vand-
kvæðum gesta sinna, því að hann
var jafnframt að búa í haginn fyrir
þá, er síðar kynnu að ganga á vit
stofnunar hans í leit að svörum við
ótal spurningum. Honum var metn-
aðarmál, að þegar að því kæmi að
farið væri að fletta upp í ritauka--
skránni, sem hann sýslaði við, þá
kæmi í ljós, að hún gæti orðið þeim,
er á þyrftu að halda, sem gleggstur
vegvísir.
Oft sá þess deili, hve þarfur
maður Grímur var stofnun sinni,.
og verður skarð hans ekki auðfyllt,
því að kostir hans sem safnvarðar
og manns voru margir og miklir.
Sjaldan er haft hátt á torgum um
hljóðlátu störfin, en gagn þeirra
mikilsvert engu að síður.
Þótt Helga sé gengin vil ég í
nafni okkar beggja þakka Grími
M. Helgasyni við leiðarlok innilega
fyrir kærkomna liðveiðslu við okkur
árin, sem við vorum í námunda við
hann, um leið og ástvinum hans og
venslafólki er vottuð-samúð.
Lúðvík Kristjánsson
Grímur Margeir Helgason, for-
stöðumaður handritadeildar Lands-
bókasafns, andaðist á Landspítal-
anum á annan í jólum eftir skamma
sjúkdómslegu.
Grímur fæddist á Leifsstöðum í
Selárdal í Vopnafirði 2. september
1927. Foreldrar hans voru Helgi
Kristinn Einarsson, bóndi þar, og
kona hans, Vigdís Magnea Gríms-
dóttir, sem lifir son sinn háöldruð.
Með foreldrum sínum fluttist
Grímur að Breiðumýri í Vopnafirði
og síðar til Seyðisfjarðar þar sem
faðir hans var símaeftirlitsmaður.
Grímur lauk stúdentsprófi frá
Menntaskólanum á Akureyri 1948
og cand. mag.-prófi frá Háskóla
íslands 1955. Hann var kennari við
Barna- og miðskóla Seyðisfjarðar
1948-49, stundakennari við Verzl-
unarskóla íslands 1955-57 og
1962-67 en fastráðinn kennari þar
1957-62. Vann í ígripum á Lands-
bókasafni íslands 1957-62 en var
fastur starfsmaður handritadeildar
safnsins 1962-66 og forstöðumaður
hennar frá 1966.
21. febrúar 1953 gekk Grímur
að eiga eftirlifandi konu sfna, Hólm-
fríði Sigurðardóttur, fædda 2. nóv-
ember 1930, dóttur hjónanna Sig-
urðar Árnasonar, starfsmanns KNÞ
á Raufarhöfn, og Arnþrúðar Stef-
ánsdóttur. Hólmfríður er stúdent
frá MA 1951 og cand. phil. frá
Háskóla Islands 1952, en barnaupp-
eldi og heimilisstörf hindruðu frek-
ara nám þar til yngstu börnin fóru
að komast á legg. Sótti hún nám-
skeið í myndvefnaði við Myndlista-
og handíðaskólann 1975 og 1976
og lauk B.Ed.-prófi frá Kennarahá-
skóla íslands 1983. Hún starfaði
nokkur ár sem aðstoðarmaður iðju-
þjálfa og síðar handmenntaþjálfi á
Kleppsspítala en hefur verið kenn-
ari við Safamýrarskóla í Reykjavík
frá 1983.
Börn þeirra Hólmfríðar og Gríms
eru:
Vigdís, f. 1953, kennari og rit-
höfundur.
Sigurður, f. 1955, rafmagns-
tæknifræðingur, kvæntur Birnu
Þórunni Pálsdóttur, fatahönnuði.
Anna Þrúður, f. 1956, liemandi
við Kennaraháskóla íslands, unn-
usti Sigurþór Hallbjörnsson, offset-
ljósmyndari.
Helgi Kristinn, f. 1958, íslensku-
kennari við Fjölbrautaskólann í
Breiðholti, hefur lokið námi til cand.
mag.-prófs í bókmenntafræði nema
lokaritgerð.
Grímur,_f. 1961, lögreglumaður,
kvæntur Ásu Magnúsdóttur, við-
skiptafræðingi.
Hólmfríður, f. 1965, nemandi í
stjórnmálafræði við Háskóla ís-
lands, unnusti Birgir Hákonarson,
vélaverkfræðingur.
Kristján, f. 1969, nernandi í sál-
arfræði við Háskóla íslands, unn-
usta Lára Helen Óladóttir, nemandi
við Iþróttakennaraskólann á Laug-
arvalmi.
„Ó, hann má ekki deyja, hann
er svo góður!“ Þessi einlægu, ósjálf-
ráðu viðbrögð yngstu dóttur
minnar, kominnar til fullorðinsára,
við fregninni um að heimilisvini
okkar, Grími M. Helgasyni, væri
ekki hugað líf, bera því glöggt vitni
hvern hug samferðamennirnir báru
til hans, jafnt þótt kynslóðabil að-
skildi.
Ég minnist Gríms fyrst úr
Menntaskólanum á Akureyri þar
sem hann var einum bekk á undan
mér í námi. Ég kynntist honum þó
ekkert persónulega á þeim árum,
man hann aðeins sem háan, grann-
an og bjartleitan pilt sem ég veitti
athygli á göngum skólans. Og ein-
hveiju sinni leitaði hann til mín um
efni, er hann var ritstjóri skóla-
blaðsins Munins. Þá munum við
fyrst hafa ræðst við.
Leiðir okkar Gríms lágu saman
í Háskóla íslands, þar sem við lögð-
um báðir stund á íslensk fræði, svo
og á Nýja Garði. Með okkur tókust
fljótt kynni og góð vinátta sem
hélst æ síðan, kom þar hvort
tveggja til, sameiginlegur áhugi
okkar á íslenzkum bókmenntum og
áþekk viðhorf til manna og mál-
efna. Skipuðum við okkur báðir
snemma á háskólaárum okkar í
flokk róttækra stúdenta.
En það kom fleira til. Er mænu-
veikifaraldurinn hetjaði á Akureyri
veturinn 1948-49 var MA lokað um
nokkurt skeið í nóvember/desem-
ber. Þá hófum við fjórir bekkjarfé-
lagar, sem vorum svo lánsamir að
veikjast ekki, að spila bridge. Við
tókum upp þann þráð að nýju vetur-
inn eftir, þá komnir í háskóla og á
Nýja Garð. Kölluðum við spilafélag-
ið Fjarkann. Er einn okkar félag-
anna dró sig í hlé á öðru ári kom
það eins og af sjálfu sér að Grímur
var tekinn inn í félagsskapinn og
varð hann fljótt „makker“ minn.
Margt góðra bridgespilara var þá í
Háskólanum, s.s. Stefán Guðjohn-
sen, Ásmundur Pálsson, Indriði
Pálsson o.fl. og var bæði efnt til
sveita- og tvímenningskeppni innan
+
Eiginmaður minn, faðir okkar, tengdafaðir, afi og langafi,
SIGÞÓR GUÐJÓNSSON
frá Enni,
Hólavegi 19,
Siglufirði,
sem andaðist þann 5. janúar, verður jarðsunginn frá Siglufjarðar-
kirkju laugardaginn 13. janúar kl. 14.00.
Sigurlaug Guðbrandsdóttir,
Guðbrandur Sigþórsson, Svava Ingimundardóttir,
Guðbjörg Sigþórsdóttir,
Páll M. Sigþórsson,
barnabörn og barnabarnabarn.
skólans veturinn 1953-54 með mik-
illi þátttöku. Hafnaði Fjarkinn að
mig minnir í 3. sæti í sveitakeppn-
inni. Við Grímur urðum einnig í 3.
sæti í tvímenningnum og sveitarfé-
lagar okkar, Björn Hermannsson
og Geir Jónsson í 4. sæti. Mátti
þetta teljast sæmilegur árangur.
En þar með var líka keppnisferli
okkar lokið og alvara lokaprófa og
lífsbaráttu tók við.
Garðsvist Gríms varð ekki löng.
Hann hafði þá þegar kynnst konu-
efni sínu, Hólmfríði Sigurðardóttur,
og gengu þau í hjónaband 1953.
Var það mikið gæfuspor beggja. í
upphafi hjúskapar þeirra, er Fríða
gekk með fyrsta barnið og allt virt-
ist leika í lyndi, dró þó skyndilega
bliku á loft. Grímur veiktist hastar-
lega af botnlangabólgu og var botn-
langinn sprunginn er hann var skor-
inn upp. Afleiðingin varð sú að
hann fékk svæsna lífhimnubólgu
svo honum var um skeið ekki hugað
líf. Við félagar hans og skólabræður
á Garði fylgdumst milli vonar og
ótta með framvindu sjúkdómsins
og skipulögðum m.a. blóðgjöf, en
þá var blóðbankinn ekki tekinn til
starfa. Ég man alltaf daginn sem
sköpum skipti. Við sátum í símaher-
berginu á Nýja Garði nokkrir sam-
an, þögulir og hnípnii' og biðum
frétta af sjúkrahúsinu. Læknarnir
höfðu lagt Grím aftur á skurðar-
borðið upp á líf og dauða. Loks kom
fréttin. Þeir höfðu opnað skurðinn
á ný, hleypt út greftri og hreinsað
kviðarholið. Við það létti sjúklingn-
um og nú þótti loks sýnt að hann
væri kominn yfir það versta. Ég
man enn léttinn og feginleikann.
Kraftaverkið hafði gerst. Mér varð
hugsað til þessa atburðar er Grímur
gekkst undir uppskurð vegna
krabbameins í ristli rétt fyrir jólin
og Fríða sagði mér að ekki hefði
tekist að komast fyrir alla mein-
semdina, hún hefði verið orðin of
útbreidd. Ég vonaði að enn myndi
kraftaverk gerast. Sú von brást.
Þrátt fyrir ianga veikindalegu
lauk Grímur cand. mag.-prófi í
íslenskum fræðum á tilsettum tíma
vorið 1955 með I. einkunn. Fyrir
lokaritgerðina hlaut hann I. ágætis-
einkunn, en því höfðu aðeins tveir
aðrir náð á undan honum. Fjallaði
ritgerðin um Pontusar rímur Magn-
úsar prúða og sá Grímur síðar um
útgáfu rímnanna á vegum Rímnafé-
lagsins. Þarna kom glöggt fram að
Grímur var búinn öllum bestu kost-
um fræðimannsins: Nákvæmni,
vandvirkni, glöggskyggni, þolin-
mæði og eljusemi, enda átti megin-
starfsvettvangur hans eftir að verða
á sviði fræðimennsku og útgáfu-
starfsemi.
Að háskólaprófi loknu réðist
Grímur til starfa við Verzlunarslcól-
ann og kenndi þar íslensku í 12 ár.
Hafa gamlir nemendur hans sagt
mér að' hann hafi verið afbragðs
kennari og minnast þeir hans með
þakklæti og virðingu bæði sem
kennara og manns.
En hugur Gríms stóð til annars
en kennslu og 1958 hóf hann ígripa-
störf við Landsbókasafn Islands.
Starfsmaður handritadeildar gerð-
ist hann 1962 og varð forstöðumað-
ur hennar 1966. Samfara starfinu
stundaði Grímur ritstörf og fræði-
mennsku og liggja m.a.eftir hann
ýmsar greinar í Árbókum Lands-
bókasafns, en auk þess fékkst hann
mikið við útgáfustarfsemi. Tvö
stærstu verk hans á því sviði eru
Islenskar fornsögur. Islendingasög-
ur I-IX, sem hann sá um útgáfu á
ásamt Vésteini Ólasyni, og Þjóðsög-
ur Sigfúsar Sigfússonar I-XI, er
hann bjó til útgáfu ásamt Óskari
Halldórssyni og Helga Grímssyni,
syni sínum.
Þau Hólmfríður og Grímur eign-
uðust sem áður segir sjö börn er
lifðu og öll eru uppkomin, en eina
dóttur, tvíbura á móti Önnu Þrúði,
misstu þau rétt eftir fæðingu. Varð
þeim það mikil lífsreynsla. Engu
að síður hafa þau átt miklu barna-
láni að fagna því öll eru börn þeirra
hið mannvænlegasta fólk eins og
ætt og uppeldi stendur til.
Það er ekki létt verk að fram-
fleyta 9 manna fjölskyldu, búa
henni gott heimili og koma sjö börn-
urn til manns, en þau Fríða og
Grímur voru bæði dugleg og ein-
staklega samhent og reyndust því