Morgunblaðið - 25.02.1990, Blaðsíða 12

12 C
MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 25. FEBRÚAR 1990

NÝ hreyfing rússneskra
hægrimanna og þjóðernis-
sinna hefúr skotið upp koll-
inum í Sovétríkjunum á
sama tíma og Míkhaíl Gorb-
atsjov forseti hefúr mætt
vaxandi þrýstingi frá þjóð-
um, sem Rússar hafa drottn-
að yfir, og frá harðlínu-
mönnum í kommúnista-
flokknum, sem geta ekki
sætt sig við opnunarstefhu
og endurskipulagningu.
regiuna. Ungum manni, sem komi
til Moskvu frá landsbyggðinni í
leit að frægð og frama, standi all-
ar dyr opnar, ef hann komi sér í
mjúkinn hjá þessari klíku, sem
hafi svo mikil áhrif í heimi íjöl-
miðla, bókmennta, tónlistar, kvik-
mynda og sjónvarps að hún eigi
auðvelt með að útvega vinsamlega
dóma.
„Drepum gyðingana!“
Elztu hægrisamtökin eru Pamj-
at (Minning). Þau stigu fyrst fram
á sjónarsviðið laust eftir 1980 og
voru þá hópur einkennisklæddra
ribbalda. Yfirvöld létust ekki taka
eftir þeim í fyrstu, en afstaða
þeirra breyttist þegar þau gerðu
sér grein fyrir því að stuðnings-
menn samtakanna hötuðu komm-
únista og mörg önnur „óþjóðleg
öfl“ ekki síður en gyðinga. Pamjat
stóð sig hins vegar illa í kosningun-
um í fyrra og yfirvöld virðast hafa
horfíð frá því ráði að banna sam-
tökin og ákveðið í þess stað að ýta
undir starfsemi annarra hópa, sem
keppa við þau.
Mörg ámóta samtök hafa því
Stuðningsmenn Pamjat minn-
ast fallinna úr stríðinu: Hafa
fengið samkeppni frá öðrum hópum
hægriöfgamanna.
skotið upp kollinum á síðustu mán-
uðum, þeirra á meðal Verka-
mannafylkingin, Föðurland og Hið
sameinaða ráð Rússlands. Allir
þessir hópar vilja endurvekja
rússneska föðurlandsást og gamalt
gildismat, leggja áherzlu á lög og
reglu og mótmæla misrétti, sem
Rússar sæti annars staðar í Sov-
étríkjunum. Þrátt fyrir þá sam-
keppni, sem Pamjat hefur fengið,
virðist stuðningsmönnum samtak-
anna hafa fjölgað að undanförnu
undir forystu Igors Sytsjovs og
annarra.
I janúar hrópuðu nokkrir ruddar
„drepum Gyðinga" og lúskruðu á
nokkrum frjálslyndum rithöfund-
um, sem héldu fund í Rithöfunda-
húsinu í Moskvu. Samkvæmt sum-
um heimildum hótuðu þeir að koma
með vélbyssur næst. Ótti hefur
Nýju hægriöflin í hinum
rússneska hluta Sovétríkj-
anna eru afsprengi svip-
aðrar þjóðarvakningar og
gert hefur vart við sig
meðal þjóða, sem eru
Rússum undirgefnar í öðr-
um landshlutum, og andlegrar
kreppu, sem á rætur að rekja til
vonbrigða með flokkinn, verkalýðs-
félög og önnur opinber samtök. En
þótt kommúnisminn hafí valdið von-
brigðum vekur kapítalismi enga
hrifningu. Gremju gætir í garð
nýríkra manna, sem hafi ekki orðið
efnaðir með heiðarlegri vinnu og
eigin framtaki eða hugviti, heldur
með því að svindla á sovézkum
verkamönnum og með svartamark-
aðsbraski (samkvæmt sumum
heimildum eru 175.000 milljóna-
mæringar í Sovétríkjunum). -
Stöðugt meira ber á því að hinir
einu sönnu Rússar fetti fingur út í
erlend áhrif, tilraunir til að innleiða
vestræna hætti,
spillingu í efna- m
hagsmálum og
agaleysi og
óstjóm, sem
margir telja höf-
uðeinkenni
þeirra umbóta, - sem
reynir að koma á.
Gegn Gorbatsjov
Hópar rússneskra hægrimanna
gáfu nýlega út sameiginlega
stefnuskrá fyrir bæjar- og héraðs-
stjómakosningar, sem eiga að fara
fram 4. marz. Þar kemur fram
hörð gagnrýni á hnignandi siðgæð-
isvitund, glæpi og áhættufyrir-
tæki, sem ráðizt sé í með vest-
rænni aðstoð og líkt er við „ný-
lendustefnu í nýrri mynd“. Lagt
er til að skorin verði upp herör
gegn svartamarkaðsbröskurum og
„mafíukóngum", sem hagnist á
þessum glundroða, og að fyrsta
skrefið verði að koma á fót sér-
stakri Rússlandsdeild í Kommún-
mm ERLEND wm
hriwcsiA
eftir Gudm. Halldórsson
Gorbatsjov
istaflokki Sovétríkjanna og að
tryggja réttindi þeirra 50 milljóna
Rússa, sem búa utan rússneska
sovétlýðveldis-
ins.
Rússneska
herraþjóðin virð-
ist vera í varnar-
stöðu og nýju
rússnesku
hægriöflin geta orðið Gorbatsjov
skeinuhætt. Þau munu njóta stuðn-
ings valdamikilla manna í komm-
únistaflokknum og stjórnkerfinu,
rithöfunda, vísindamanna og lista-
manna og virðast hvarvetna mæta
skilningi og velvild. Þau gefa út
eigin bókmenntatímarit - Nasj
Sovremeník (Samtímamaður okk-
ar, sem rithöfundurinn Maxim
Gorkíj stofnaði), Molodaja Gvardía
(Ungi vörðurinn) og Moskva. Félög
eða klúbbar ættjarðarvina hafa
sprottið upp eins og gorkúlur.
Sagnfræðingurinn Walter Laq-
ueur, sem hefur m.a. skrifað um
sögu hryðjuverka og deilumál ísra-
elsmanna og araba og hér er aðai-
lega stuðzt við, líkir félögum rússn-
eskra ættjarðarvina við frímúrara-
gripið um sig meðal menntamanna
af gyðingaættum í Moskvu. Orð-
rómur er á kreiki um að skipulagð-
ar ofsóknir gegn gyðingum séu í
uppsiglingu og pískrað er að þær
muni hefjast 5. maí.
Sá litli árangur, sem umbóta-
stefna Gorbatsjovs hefur borið,
hefur verið vatn á myllu hægri-
manna. Þeir halda því fram að
stefna Gorbatsjovs geri ástandið
aðeins illt verra. Nýlega sagði hag-
fræðingurinn Sergei Rodin að lög
um eignarétt mundu „leiða til arð-
ráns, stjómleysis og atvinnuleys-
is“. Um leið kallaði hann miðstýr-
ingu þá, sem Gorbatsjov reynir að
draga úr, „mesta afrek siðmenn-
ingarinnar." Þeir sem eru óánægð-
ir með markaðshyggju Gorbatsjovs
hafa hins vegar átt erfitt með að
benda á aðrar leiðir.
Óánægja í hernum
Hægrisinnarnir reyna að afla sér
stuðnings menntamanna, sem
munu verða mest fyrir barðinu á
verðhækkunum og uppsögnum,
sem búizt er við að áætlun Gorb-
atsjovs muni hafa í för með sér.