Morgunblaðið - 13.07.1990, Blaðsíða 15

MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 13. JÚLÍ 1990
15
Keppnin gefur stig til íslandsmeistaratitils.
Jeppareiptog, Bílabúðar Benna Broncoinn keppi
við keppnisbílana.
Miðinn gildir sem 12% staðgreiðslu afsláttur af BF Goodrich dekkjum.
JEPPAKLÚBBUR
REYKJAVÍKUR,
Aukahlutir Varahlutir Sérpantanir
Vagnhölða 23 - 112 Reykjavik - Simi 91-685825
ÞAR SEM ALLT FÆST í JEPPANN
Komum heil heim:
Skiljum landið ekki eftir í sánun
Þessi pistill er í þáttaröð er Slysa-
varnafélag íslands stendur fyrir.
Ætluninn með henni er að vekja at-
hygli almennings á þeim miklu hætt-
um sem geta fylgt ferðalögum innan-
lands. Nú er það svo að mannslífum
er ekki aðeins hætt við ferðalög held-
ur hafa þau einnig verulega áhrif á
umhverfið. Pistill þessi fjallar um
áhrif aksturs og átroðnings á náttúr-
una. Síðar er ætlunin að fjalla um
önnur áhrif af útivist og ferðamönn-
um á umhverfið.
Hvaða áhrif hefiir akstur utan
vega?
Það er staðreynd, sem því miður
alltof lítið tillit er tekið til, að ytri
aðstæður búa íslenskum gróðri þann-
ig skilyrði að hann er ákaflega við-
kvæmur fyrir röskun. Það er einnig
staðreynd sem við verðum að búa
við að ísland er kalt og vindasamt
land virkra eldfjalla. Jarðvegurinn
er fremur snauður af lífi, hann er
grófur og í hann vantar fíngerðustu
agnirnar sem skipta gífurlegu máli
fyrir efnafræðilega eiginleika og
jarðvegsuppbyggingu. íslenskur
jarðvegur hafur því iitla samloðun
og er auðrofinn hvort heldur er af
vindum eða vatni. Öll sár í gróður-
þekjuna eru vísir að frekara rofi.
Akstur utan vega og annar ágangur
'■ veldur mjög oft sárum sem seint eða
ekki gróa. Að vísu er jarðvegur ekki
jafnviðkvæmur hvar sem er á
landinu. Á móbergssvæðum um mið-
bik landsins þar sem áfok er mest,
er jarðvegur þykkari og grófari og
hættara við rofi en á blágrýtissvæð-
unum austan lands og vestan.
Vaxtatími gróðurs er stuttur hér
á landi, á láglendi e.t.v. 4 mánuðir,
en í gróðurvinjum hálendisins (í um
600 m hæð) e.t.v. aðeins um 2-2‘A
mánuður. Sár gróa því ákaflega
hægt upp. Gróðurlendi eru þó mis-
viðkvæm. Þtjú skera sig úr og eru
viðkvæmari en önnur; kvistlendi,
iand með mosaríkum sverði og vot-
lendi.
Tijákenndur gróður er viðkvæmur
fyrir meðferð og traðki. Víðir þolir
t.d. alls ekki að keyrt sé yfir hann.
Afleiðingarnar sjást strax ef greinar
hafa brotnað af, en þó það gerist
ekki, deyja yfirleitt öli blöð á grein
sem lendir undir bíldekki. Þau deyja
hins vegar ekki alveg strax heldur á
næstu dögum eða vikum. Blöðin
verða gulflekkótt, lin og detta síðan
af. Þó ekki séu sýnileg bílför í landinu
strax á eftir, koma þau fram að
nokkrum tíma liðnum. Svipað gildir
um aðra smárunna t.d. Ijalldrapa eða
blábeijalyng sem oft hafa stökkari
greinar. Þar sem vöxtur er svo hæg-
ur, tekur það mörg ár eða áratugi
að bæta upp fyrir missi þessara
greina og blaða.
Mosaríkur svörður. Mosi er yfir-
leitt áberandi í gróðurlendi hér á
landi. Líklega eru tvær ástæður fyr:
ir því að mosi er svo áberandi. í
fyrsta lagi fer hlutdeild lægri
plantna, mosa og fléttna, yfirleitt
vaxandi þegar nær degur heimskaut-
unum og háplöntugróður verður lág-
vaxnari og gisnari. í öðru lagi bera
mörg svæði, einkum á mótum
byggða og öræfa, merki langvarandi
og þungrar beitar sem hefur gjör-
breytt gróðurfari. Hávaxnari og þétt-
ari gróður plantna hefur látið undan
síga en eftir eru tegundir sem búfé
vill ekki bíta, t.d. mosi. Mosar hafa
ekki eiginlegar rætur. Þeir vaxa
þannig að sífellt bætist ofaná stöng-
ul þeirra, jafnframt sem þeir rotna
neðan frá. Aðeins efsti hluti þeirra
er lifandi. Með tímanum verður t'il
þykk mosamotta úr lóðréttum stöngl-
um sem liggja þétt hlið við hlið en
eru lítt eða ekki festir saman. Þessi
motta er gljúp og ákaflega viðkvæm
fyrir öllu raski. Þar sem hún,er ekki
rótföst, flettist hún auðveldlega burt
og það þarf næstum ekkert átak til
að kljúfa hana lóðrétt. Mosar vaxa
hægt, líklega bætast aðeins nokkrir
millimetrar ofan á stönglana á hveiju
ári. Sár í mosasvörð gróa ákaflega
hægt upp. Þar sem land er í halla,
myndast oft vatnsrásir eftir sárunum
og þar sem svo hagar til virðist
mosi eiga mjög erfitt að nema land
á ný. Þannig svæði gróa hugsanlega
ekki upp aftur við núverandi gróður-
skilyrði, eða a.m.k. ekki nema á mjög
löngum tíma e.t.v. einni öld eða svo.
Það svæði á landinu sem einna verst
er leikið af biiförum, Friðland að
fjallabaki, mun t.d. tæplega jafna sig
við núverandi loftlagsskilyrði.
Mýrlendi. Þar er syörður oftast bæði
gljúpur og mosaríkur og grunnvatns-
staða er í eða rétt undir yfirborði.
Öil umferð véla er líkleg til að hafa
áhrif á stöðu og rennsli vatns. Allt
rask í mýrlendi er því mjög áberandi
og getur tekið landið langap tíma
að jafna sig aftur.
Hvar má aka á hálendinu?
Akstur er aðeins heimill á vegum
og merktum slóðum. Vegakort Land-
mælinga Islands sýnir um hvaða
slóða er verið að ræða. Undanfarin
tvo sumur hafa Vegagerðin og Nátt-
úruverndarráð gefið út vikuleg kort
yfir ástand fjallvega. Það eru ein-
dregin tilmæli þessara aðila að upp-
lýsingar sem þar koma fram séu virt-
'ár. Kortin birtast vikulega í flestum
dagblöðum yfir sumarið. Séu menn
í einhveijum vafa skal þeim bent á
vegaeftirlit Vegagerðar ríkisins, s.
91-21000 til að fá nákvæmari upp-
lýsingar um færð.
Teiji menn að verið sé að bijóta
lög með akstri utan vega er sjálfsagt
að láta viðkomandi lögregluyfirvöld
vita. Viðkomandi þarf þá að gefa upp
númer á farartækinu, stað og stund.
Náttúruverndarráð hefur í sam-
vinnu við Vegagerð Ríkisins, lög-
reglu, Landgræðslu, Slysavarnafélag
íslands og fleiri aðila gefið út bækl-
inga um akstur utan vega á íslensku,
ensku og þýsku. íslenska bæklingn-
um er dreift á margvíslegan hátt og
reynt að ná til markhópsins sem er
eigendur jeppa og annarra torfæru-
tækja. Almenningur getur fengið
bæklinginn ókeypis í skrifstofu Nátt-
úruverndarráðs, Hverfisgötu 26, s.
91-27855. Menn eru hvattir til að
nálgast hann og kynna sér efni hans.
Erlenda bæklingnum er dreift í
ailar tiltækar upplýsingastöðvar
ferðamála og bílaleigur. Þá lætur
lögreglan hvern einasta ökumann
faratækis sem kemur til landsins
með feijunni Norrænu hafa bækling.
Með þessu ætti kynning á gildandi
reglum að vera eins góð og kostur er.
Greinin er unnin afsturfsm önn um
og fulltrúum í
Náttúruverndarráði.
LiHFGOOdriCh
TORFÆRUKEPPNI
Bíldbú&ar Benna
laugardaginn 14. júlí kl. 13.00 í mynni Jósepsdals
við Litlu kaffistofuna.
*}\«
»}\«
Frítt fyrir
12 ára og yngri
BFGOODRKH T/A RAD1ALS
Jeppaútvarp
FM 106,1
Bein lýsing
ij\«
*}\-
i}\«
•}\i
i}\*
•}\«
•}\«
•}\«
•}\«
•}\«
•}\«
■}\«
•\\«
■}\-
•\\«
•}\«
»\\«
■}\«
*\\«
»}\«
•}\«
»}\«
•}\«
:t:
»}\«
*}\«
BfCOODRKH T/A RADtALS
•}\«
•}\«
•}\«
*}\«
»}\«
»}\«
•}\«
•}\«
•}\«
*}\«
•}\«
•}\«
•}\«
•}\«
»}\«
•}\«
•}\«
•}\«
zp
:p
»}>•
»\\*
»\\*
»«\*
:r*
: :
i}\«
•}\«
•}\«
•}\«
•}\«
■}\«
•}\«
i}\«
•}\«
•»}\«
•}\«
•}\«
•}\«
»}\«
•}\«
»}}•
•}\«
•}\«
•}\«
•}\«
•}\«
•}\«
•}\«
*}\«
•}\«
•}\«
•}\«
•}\«
*}\«
*}\«
*}\«
•}\«
*}}•
*}\«
i}\«
»}\«