Morgunblaðið - 13.07.1990, Blaðsíða 28

28
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 13. JÚLÍ 1990
Minning:
Erlingur Jóhannsson
fyrrum bóndi íAsbyrgi
Fæddur 2. nóvember 1903
Dáinn 27. júní 1990
Erlingur Jóhannsson, fyrrum
bóndi og skógarvorður í Ásbyrgi í
Kelduhverfi, lést eftir skamma sjúk-
dómslegu á Landakotsspítala að-
faranótt 27. júní sl. á 87. aldurs-
ári. Hann verður jarðsettur í dag
frá Kópavogskirkju.
Erlingur var fæddur í Arnanesi
í Kelduhverfi 2. nóvember 1903 og
voru foreldrar hans þau Jóhann
Jóhannsson, sem fæddur var á
Hofi í Flateyjardal og kona hans,
Sigurveig Árnadóttir frá Ytra-
Álandi í Þistilfirði. Erlingurólst upp
í Arnarnesi við öll algeng sveita-
störf, ásamt fjórum systkinum,
þeim Árna, Gunnari, Rannveigu og
Birni, en þau eru nú öll látin fyrir
nokkrum árum.
^Eins og títt var á uppvaxtarárum
Erlings hafði unga fólkið í þá daga
ekki tækifæri eða efni á langri
skólagtöngu. Þó svo að öll skóla-
ganga Erlings fram að fermingar-
aldri hafi aðeins verið einn mánuður
í farskóla, fór þó svo að Erlingi
gafst tækifæri til að stunda nám
við Bændaskólann á Hvanneyri á
árunum 1924 til 1926 og minntist
hann alla tíð þeirrar skólavistar
með sérstakri hlýju og ánægju.
Erlingur var hins vegar, eins og
flestir af hans kynslóð, sjálfmennt-
aður og vel að sér um flesta hluti,
enda var hann prýðilega gi'eindur
og næmur fyrir umhverfi sínu.
Erlingur kvæntist árið 1934
Sigrúnu Baldvinsdóttur frá Ófeigs-
stöðum í Ljósavatnshreppi, hinni
mestu afbragðskonu, sem lifir nú
mann sinn. Þau Erlingur og Sigrún
hófu sinn búskap fyrst í Arnanesi
og sfðar á Meiðavöllum en árið
1938 fluttu þau í Ásbyrgi, ásamt
Sigurveigu, móður Erlings, og
Birni, tvíburabróður hans. í Ásbyrgi
bjuggu þau sleitulaust til ársins
1961, en þá fluttu þau öll til
Reykjavíkur. Þó Eriingur kenndi sig
iðulega við æskustöðvar sínar á
Arnanesi er óhætt að fullyrða að
Ásbyrgi var honum ekki síður hug-
leikið.
Þegar Erlingur og Sigrún fluttu
í Ásbyrgi var ekki mikið um búskap
að ræða sökum þess hvað jörðin
var landlítil og var þvi ekki alveg
nóg að treysta á búskapinn einan,
ef afkoman átti að vera þolanleg.
Nokkrum árum áður en Erlingur
kom í Ásbyrgi, á meðan hann bjó
í Arnanesi, hafði hann tekið að sér
umsjón með girðingum og sáningu
fyrir Sandgræðslu ríkisins og hélt
hann því starfi áfram allt til ársins
1947. Þá var hann um nokkurt
árabil endurskoðandi reikninga
Kaupfélags Norður-Þingeyinga á
Kópaskeri. En mesta vinnan, utan
hins hefðbundna búskapar, var að
sjálfsögðu umsjón með hinu friðaða
landi í Ásbyrgi, bæði við grisjun
og gróðursetningu á vorin, og þó
ekki síður almennt eftirlit á sumrin
með þeim ferðamönnum, sem leið
áttu um Byrgið.
Framan af árum var varla hægt
að segja að Erlingur hefði fengið
kaup við þessa umsjón, en síðustu
10 árin var Erlingur skipaður skóg-
arvörður á hálfum launum. Þá er
ekki síður vert að geta þess að um
árabil rak fjöslkyldan greiðasölu
yfir sumarmánuðina fyrir ferða-
langa og þó sú starfsemi væri ekki
stór í sniðum var af henni veruleg
búbót. Þannig hjálpaðist margt við
að gera jörðina í Ásbyrgi byggilega
þó búskapnum væri settar þröngar
skorður, eins og áður segir.
Þegar Erlingur bjó í Kelduhverfi
hlóðust á hann mörg ábyrgðarstörf.
Hann var m.a. í hreppsnefnd Keldu-
neshrepps á árunum 1933 til 1938
og oddviti þar 1942 til 1961. Sýslu-
nefndarmaður var hann á árunum
1938 til 1961. Ekki sóttist Erlingur
eftir þessum vegtyllum, heldur var
kallaður af sveitungum sínum til
þessara starfa, sökum mannkosta
sinna og hæfileika. Öll þessi
ábyrgðarstörf, svo og mörg önnur,
sem ekki verða hér talin upp, rækti
Erlingur að stakri samviskusemi og
alúð.
Óhætt er að- fullyrða að í Ás-
byrgi áttu þau Erlingur og Sigrún
sín hamingjuríkustu ár. Þar eignuð-
ust þau og ólu upp í ástríki börnin
sín fjögur. Elst er Sigurveig, starfs-
maður hjá Félagsmálstofnun Kópa-
vogs, gift Jónasi Jonssyni, búnaðar-
málastjóra. Þá Hulda, fulltrúi hjá
Mjólkursamsölunni, gift Jónasi
Hallgrímssyni, deildarstjóra í Ríkis-
endurskoðun. Næst í röðinni er
Kristín, deildarstjóri í Samvinnu-
bankanum, gift undirrituðum, og
loks Baldvin Jóhann, sölustjóri hjá
Honda, kvæntur Guðrúnu H. Jóns-
dóttur, útibússtjóra hjá íslands-
banka. Alls eru barnabörnin 11 og
barnabarnabörnin eru nú þegar orð-
in 7 að tölu.
Erlingur var með afbrigðum ljóð-
elskur maður og voru hans uppá-
haldsskáld þeir Einar Benediktsson
og Stephan G. Stephansson og er
mér nær að halda að hann hafi
kunnað flest kvæði þessara öndveg-
isskálda utanbókar. Sjálfur orti
Erlingur töluvert allt frá unga aldri.
Aldrei flíkaði þó hann kveðskap
sínum að fyrra bragði. Þó kvæði
Erlings hafí aldrei verið gefin út í
bók hafa þau þó sum hver verið
flutt opinberlega, einkum í útvarp-
ið. Ekki er mér ljóst hvenær menn
hætta að vera hagyrðingar og byija
að vera skáld eða hvar skilin liggja
nákvæmlega í þeim efnum, en í
mínum huga og margra annarra
var Erlingur meira skáld en hagyrð-
ingur, enda bera kvæði hans þess
merki. Erlingur hafði í kveðskap
sínum ekki síst alveg sérstakt næmi
fyrir náttúrunni og fegurð landsins
og fór afar varfærnum höndum um
yrkisefnið.
Eftir að þau Erlingur og Sigrún
fluttu til Reykjavíkur gerðist Erl-
ingur starfsmaður Búnaðarbanka
íslands, lengst af í Stofnlánadeild
landbúnaðarins. Þar vann Erlingur,
þar til að hann hætti störfum vegna
aldurs. í Reykjavík bjuggu þau
hjónin lengst af á Laugarnesvegin-
um en síðari hluta árs 1987 fluttu
þau Erlingur og Sigrún í sérstaka
þjónustuíbúð í tengslum við
Sunnuhlíð, hjúkrunarheimili aldr-
aðra í Kópavogi.
Nú þegar Erlingur er kvaddur
er sérstök ástæða til að þakka eigin-
konu hans, Sigrúnu Baldvinsdóttur,
fyrir hennar þátt í lífsstarfi Erl-
ings, en hún annaðist heimili þeirra
að stakri kostgæfni og alúð.
Erlingur Jóhannsson var maður
fríður sýnum. Hann var grannur
maður vexti, en hávaxinn og beinn
í baki fram undir síðustu ár. Snyrti-
mennska var honum í blóð borin.
En fyrst og síðast var hann mann-
kostamaður, fjölfróður, athugull og
sanngjarn. Ég þakka Erlingi fyrir
góð kynni, sem aldrei bar skugga
á, og ég veit að ég tala þar fyrir
munn þeirra sem kynntust honum
og áttu með honum samleið gegn-
um lífið.
Það fer vel á því að ljúka þessum
minningarorðum með kvæði eftir
Erling sem nefnist Tvennar tíðir.
Laufin sölna, laufin falla.
Litverp hönd og sinaber,
út í húmið eyðihljóða
strýkur blöð af barkarlitum greinum.
Vorið bíður, vorið kallar,
vaknar allt og lifna fer,
kvikur fugl í lundi Ijóðar.
Skógurinn angar mjúkum grænum greinum.
Hárin grána, hárin falla,
hrukkast kinn og blikna fer
eins og hendir allan jarðargróða,
svo sem blöð af barkarlitum greinum.
Feigðin bíður, feigðin kallar,
fylgja skaltu einni mér
gegnum dauðahliðið hljóða.
Skógurinn angar mjúkum grænum greinum.
Blessuð sé minning Erlings Jó-
hannssonar.
Hrafh Magnússon
Minning:
Hjónin fráJBurstar-
brekku í Ólafsfírði
Gottlieb
Fæddur 4. ágúst 1890
Dáinn 21. maí 1980
Guðrún
Fæddur 6. maí 1894
Dáin 15. ágúst 1981
Á þessu ári eru liðin eitt hundrað
ár frá fæðingu Gottliebs Halldórs-
sonar bónda í Burstarbrekku í
Ólafsfirði. Hann fæddist á Kvía-
bekk 4. ágúst 1890. Foreldrar hans
voru hjónin Þorgn'mur Halldór Guð-
mundsson frá Skeggjabrekku í
Ólafsfirði og Guðrún Margrét Gott-
skálksdóttir frá Ytra-Kálfskinni í
Stærri-Árskógssókn. Foreldrar
Halldórs voru Guðmundur Ásgríms-
son bóndi í Skeggjabrekku og Búð-
arhóli og kona hans, Guðrún Magn-
úsdóttir. Þau voru bæði fædd og
uppalin í Ólafsfirði og voru forfeður
þeirra bændur bæði þar og í inn-
sveitum Eyjafjarðar. Mörgum for-
feðra Halldórs búnaðist vel í Ólafs-
firði. Gott dæmi um það er að árið
1847 var dánarbú Ásgríms afa hans
frá Skeggjabrekku virt'á 849 dali
og var þó tvíbýlt á jörðinni. Bændur
í Ólafsfirði gátu á fyrri hluta 19.
aldar kömist í góðar álnir ekki síður
en bændur í þeim sveitum sem nú
eru taldar búsældarlegar.
Foreldrar Guðrúnar Margrétar
Gottskálksdóttur voru Gottskálk
Jónsson bóndi á Ytra-Kálfskinni og
ýmsum bæjum í Svarfaðarda! og
Lilja Sveinsdóttir. Að Guðrúnu og
hennar fólki stóðu eyfírskar ættir
svo langt sem rakið verður. í föðui'-
ætt hennai' er karlmannsnafnið
Gottskálk notað mann fram af
manni. Sagt er að Gottlieb Halldórs-
son hafi átt að heita Gottskálk en
prestur sá sem skírði hann hafi
fengið foreldra hans til að breyta
nafninu.
Árið 1891 varð Halldór bóndi í
Burstarbrekku. Þau Guðrún bjuggu
einnig um tíma á Vatnsenda en frá
1903 til 1925 byggði Halldór Burst-
arbrekku og eignaðist hann helming
jarðarinnar. Börn þeirra Halldórs
og Guðrúnar, auk Gottliebs, voru:
Anna Guðlaug, Ingimundur, Helgi
Kristinn og Jónína Baldvina. Seinni
kona hans var Ingibjörg Gísladótt-
ir, þau ólu upp Ólöfu Ingimundar-
dóttir
Árið 1907 fluttist Guðrún Hall-
dóra Frímannsdóttir til Ólafsfjarðar
frá Fljótum í Skagafirði. Hún var
fædd 6. maí 1894 að Deplum í
Stíflu.
Foreldrar hennar voru Arngrím-
ur Frímann Steinsson bóndi á Depl-
um og seinna Lundi í Fljótum og
kona hans, Halldóra Sigurbjörg
Friðriksdóttir. Frímann var stór
maður vexti og þrekinn. Hann var
rammur að afli og eru til af honum
margar góðar sögur sem greina frá
kröftum hans og hörku. Árið 1907
fluttust þau að Þverá í Ólafsfirði
og stuttu seinna að Vatnsenda.
Guðrún kom' til Ólafsfjarðar með
foreldrum sínum óg var með þeim
til 1910 en þá fór hún vinnu-
mennsky á Þrasastöðum í Fljótum.
Árið 1912 hófu Frímann og Sig-
urbjörg búskap í Burstarbrekku og
þar bjuggu þau til 1915. Árið 1913
kom Guðrún aftur í foreldrahús og
þá kynntist hún verðandi manni
sínum sem bjó á sama stað hjá föð-
ur sínum og stjúpu. Systkini Guð-
rúnar voru Laufey, Jón vélsmíða-
meistari í Ólafsfirði, Sveinn Ásgeir
skipstjóri í Ólafsfirði og Óli skó-
smiður í Reykjavík.
Frímann var Skagfírðingur en
ættmenn Halldóru Sigurbjargar
voru fjölmennir í innsveitum Eyja-
fjarðar og Suður-Þingeyjarsýslu
einkum Fnjóskadal. Faðir Frímanns
var Steinn Jónsson bóndi í Tungu
í Stíflu en móðir hans hét Guðrún
Sveinsdóttir, einnig frá Fljótum.
Foreldrar Halldóru Sigurbjargar
voru Friðrik Friðfinnsson bóndi í
Hléskógum í Höfðahverfi, í Suður-
Þingeyjarsýslu og Þórunn Guð-
mundsdóttir, kona hans.
Hinn 27. desember 1914 gaf séra
Helgi Árnason Guðrúnu Frímanns-
dóttur og Gottlieb Halldórsson sam-
an í hjónaband í Kvíabekkjarkirkju.
Þau hófu búskap sinn í Burstar-
brekku sama ár. Jörðin var 16,9
hundraðajörð samkvæmtjarðamati
frá seinni hluta 19. aldar. Þar var
oftast tvíbýli á 19. öld og fram á
þá 20. og stundum þríbýlt. Fáar
jarðir í Ólafsfirði brauðfæddu fleiri
einstaklinga á 19. öld en Burstar-
brekka, en árið 1917 skiptist jörðin
í tvær litlar jarðir er nýbýlið Hlíð
var byggt úr landi hennar. Þrjár
fjölskyldur skiptu með sér Burstar-
brekku þegar Gottlieb og Guðrún
hófu þar búskap því þar bjuggu þá
einnig faðir Gottliebs og stjúpa og
foreldrar Guðrúnar. En þröngt
mega sáttir sitja og þetta var í raun
stór fjölskylda eins og algengt var
að byggi undir sama þaki hér á
landi á fyrri öldum. Öll járn voru
höfð úti við mataröflun og Gottlieb
stundaði lengi sjó jafnframt bú-
störfum.
Árið 1923 fluttust Gottlieb og
Guðrún með fjölskyldu sína að
Hornbrekku, jörð sem var næst
Ólafsijarðarkauptúni í austursveit-
inni. Þw bjuggu þau til 1928 að
þau fluttust á ný að Burstarbrekku.
Þau keyptu jörðina og byijuðu að
byggja hana upp. Þau byggðu nýtt
íbúðarhús úr timbri og útihús voru
einnig endurnýjuð. Túnasléttun var
aukin og nýrækt sinnt meira en
áður. Það gerði slíkt starf þó erfið-
ara að lönd Burstarbrekku og
Hlíðar skiptust í marga litla og
dreifða túnbleðla. Seinna, eftir að
ræktun með vélum var hafin fyrir
alvöru, var landinu skipt og túns-
kikar hvorrar jarðar sameinaðir.
Gottlieb og Guðrún áttu barna-
láni að fagna. Upp komust níu börn
en stúlku sem skírð var Guðrún
Sigurbjörg misstu þau mánaðar-
gamla. Börn þeirra eru: Halldóra
Ingibjörg húsmóðir í Ólafsfirði, f.
1916, gift Ingva Guðmundssyni
verkamanni. Siguijóna Sveinfríður
húsmóðir í Reykjavík, f. 1918, gift
Sverri Sigfússyni vélstjóra.
Mundína Kristrún húsmóðir í
Reykjavík, f. 1919, gift Björgvini
Kristóferssyni leirkerasmið. Olgeii'
hitaveitustjóri í Ólafsfirði, f. 1921,
kvæntur Unni Lovísu Friðriksdóttur
húsmóður. Laufey húsmóðir í
Reykjavík, f. 1922, ekkja Sigurðar
Guðmundssonar símamanns í
Reykjavík sem lést árið 1980. Anna
Baldvina húsmóðir í Ólafsfírði, f.
1924, gift Guðmundi Ólafssyni
skipstjóra. Dómhildur hjúkrunar-
fræðingur, f. 1927, gift Guðmundi
Halldórssyni verkfræðingi. Þau búa
í Garðabæ. Þórunn húsmóðir í Vog-
um, f. 1929, gift Jóni Þórðarsyni
slökkviliðsmanni. Konráð fyrrver-
andi bóndi í Burstarbrekku, f. 1930,
kvæntur Svövu Friðþjófsdóttur hús-
móður.
Gottlieb Halldórsson tók mikinn
þátt í félagsmálum. Árið 1914 var
hann einn af fimmtán mönnum sem
stofnuðu Sparisjóð Ólafsfjarðar.
Hann starfaði í Framsóknarflokkn-
um og var kosinn fulltrúi hans í
bæjarstjórn Ólafsfjarðar kjörtíma-
bilið 1954-1958. Þá starfaði hann
í ungmennafélagshreyfíngunni,
Búnaðarfélagi Ólafsfjarðar og öðr-
um félagsskap bænda. Hann var
gerður að heiðursfélaga búnaðarfé-
lagsins á fimmtíu ára afmæli þess
árið 1955. Guðrún lét sig félagsmál-
in í sveit sinni líka varða. Hún var
t.d. virkur félagi í slysavarnasveit
kvenna um árabil.
Á fimmtugsaldri kenndi Gottlieb
sjúkdóms í mjöðmum sem gerði
honum erfitt um hreyfingu. Kölkun-
in ágerðist og varð hann loks að
ganga við hækjur og þannig muna
ef til vill flest barnabörn hans eftir
honum.
• Gottlieb og Guðrún hættu búskap
árið 1959 en bjuggu áfram í Burst-
arbrekku hjá Konráð syni sínum
og Svövu Friðþjófsdóttur tengda-
dóttur. Gottlieb andaðist 21. maí
1980 en Guðrún 15. ágúst 1981.
Afkomendur Burstarbrekku-
hjóna eru fjölmarjgir. Nú um miðjan
júlí hittast þeir í Olafsfirði og heiðra
minningu ættföður og ættmóður.
Friðrik G. Olgeirsson