Morgunblaðið - 04.08.1990, Qupperneq 20

20
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 4. ÁGÚST 1990
AF ERLENDUM VETTVANGI
eftir KRISTÓFER M. KRISTINSSON
Húsakynni dómstóls Evrópubandalagsins í Lúxemborg. Þar er útkljáður ágreiningur um túlkun á
lögum og reglugerðum bandalagsins.
Hlé á sammngaviðræðum
EB og EFTA til hausts
f SÍÐUSTU viku var gert hlé á samningaviðræðum Fríverslun-
arbandalags Evrópu (EFTA) og Evrópubandalagsins (EB) en
viðræðurnar hófust í júní sl. Samningaviðræðurnar sem snúast
um liið svokallaða evrópska efnahagssvæði (EES) munu heljast
að nýju í byrjun september. Að lokinni fyrstu samningalotunni
er Ijóst að helsta viðfangsefni samninganna verður að finna
viðunandi lausnir á meginágreiningsefnum EFTA og EB, þ.e.
annars vegar varðandi stjórn EES og jafnræði bandalaganna
við setningu nýrra reglna um svæðið og hins vegar kröfur
EFTA-ríkjanna um undanþágur frá hluta þeirra reglna EB sem
gilda eiga um EES.
Gert hefur verið hlé á samn-
ingaviðræðum EFTA við
EB fram í september. Fyrstu
samningalotunni lauk með sam-
eiginlegum fundi yfirsamninga-
nefnda beggja aðila. Á þeim
fundi sátu jafnframt áheyrnar-
fulltrúar frá aðildarríkjum EB
en þeir sitja einnig fundi samn-
ingahópanna fimm. Við venju-
legar aðstæður sitja því 60-80
fulltrúar samningafundina.
Af fréttum af fundi yfirnefnd-
arinnar er ljóst að samningarnir
koma til með að snúast fyrst og
fremst um stjóm EES og undan-
þágur EFTA-ríkjanna. Fram-
kvæmdastjórn EB situr fast við
sinn keip og neitar á þessu stigi
að ræða efnisatriði stjórnar og
ákvarðana sem varða EES. Enn
sem komið er hefur umræðan á
fundum því snúist um óskil-
greindar og oft óljósar hugmynd-
ir um þessi efni. Framkvæmda-
stjórnin hefur hins vegar tekið
afdráttarlausa afstöðu til krafna
EFTA um undanþágur vegna
yfirgnæfandi þjóðarhagsmuna.
Hún vísar á bug öllum hugmynd-
um um undanþágur vegna bú-
setu og atvinnufrelsis á þeirri
forsendu að slíkar undanþágur
eigi sér pólitískar forsendur sem
geti ekki talist yfirgnæfandi
efnahagshagsmunir.
Talsmaður framkvæmda-
stjórnarinnar sagði að yrði geng-
ið að skilyrðum Sviss og Liec-
htensteins gætu þessi ríki ekki
talist aðilar að EES að fullu.
Svisslendingar hafa bent á að
hvað snertir vinnumarkaðinn
hafi þeir mikla sérstöðu og til
hennar verði að taka tillit. Full-
trúar framkvæmdastjórnar EB
hafa sömuleiðis lýst efasemdum
um ágæti þess að Svisslendingar
og Austurríkismenn semji sér-
staklega við EB um umferð vöru-
flutningabíla um löndin en bæði
þessi ríki hafa litið á það mál
sem sína bestu skiptimynt í tví-
hliða samskiptum við EB. Fram-
kvæmdastjórnin krefst þess hins
vegar að þetta mál verði hluti
af samningum um EES þegar í
haust hafi samkomulag ekki
náðst.
Um fyrirvara íslendinga hefur
ekki verið fjallað efnislega a.m.k.
ekki hvað varðar hömlur á rétt
útlendinga til atvinnurekstrar í
sjávarútvegi. Fátt bendir þó til
þess að mikill ágreiningur verði
um að þar séu með vissu á ferð-
inni yfirgnæfandi hagsmunir.
Á fundi yfimefndarinnar
höfnuðu fulltrúar EB hugmynd-
um EFTA um sérstakan samn-
ingahóp sem hefði það hlutverk
að undirbúa eftir hendinni uppk-
ast að endanlegum samningi.
Slíkur hópur hefur verið mynd-
aður innan EFTA en fram-
kvæmdastjórn EB telur það ekki
tímabært.
Samningurinn er prófsteinn
Samningurinn við EFTA um
Evrópska efnahagssvæðið er
umfangsmesti samningur sem
EB hefur tekið sér fyrir hendur
við ríki utan EB. Innan banda-
lagsins er litið svo á að þessi
samningur sé prófsteinn á mögu-
leika EB til náinna samsk.ipta
við ríki utan bandalagsins án
þess að skerða á nokkurn hátt
sjálfstæða stefnumörkun á veg-
um þess. Líklegt er að ríkjunum
í Austur-Evrópu verði í framtíð-
inni boðið upp á sams konar
samninga eða jafnvel aðild að
EES. Það er þess vegna mikill
áhugi á því innan EB að vel tak-
ist til með þessa samninga án
þess að markmiðum EB sé fórn-
að eða sjálfstæði þess skert.
í samningaviðræðunum er
mikill aðstöðumunur á EFTA og
EB. Framkvæmdastjóm EB
semur fyrir hönd aðildarríkjanna
á grundvelli samningsumboðs
sem ráðherrafundur samþykkti.
Að samningaviðræðunum lokn-
um kemur síðan til kasta aðild-
arríkjanna, annars vegar kjör-
inna fulltrúa á Evrópuþinginu
og hins vegar ríkisstjórna og
embættismanna í höfuðborgum.
Innan EFTA hefur framkvæmd-
astjórn bandalagsins hins vegar
ekki umboð til eins eða neins.
Fulltrúar EFTA í samningun-
um em fulltrúar aðildarríkjanna
sex auk fulltrúa frá Liechten-
stein. Fyrir sérhvern fund verða
þessir fulltrúar að samræma af-
stöðu sína til einstakra efnisað-
triða sem fulltrúi þess aðildarrík-
is er situr í forsæti hveiju sinni
kynnir á samningafundum. Þess-
ar innbyrðis samningaviðræður
innan EFTA hafa á tíðum verið
erfiðar og í síðustu viku sauð
upp úr þegar Svisslendingar
gerðu grein fyrir nýrri túlkun á
samþykktinni um fríverslun með
fisk og aðrar sjávarafurðir. Sam-
kvæmt skilningi Svisslendinga
átti fríverslun einungis að ná til
fisks, frysts, þurrkaðs, saltaðs
eða fersks; aðrar afurðir, s.s.
fiskimjöl, skyldu háðar innflutn-
ingstakmörkunum sem áður.
Svisslendingum var tvennt í
huga, annars vegar er fískimjöl
notað sem skepnufóður í Sviss
og hins vegar telja Svisslending-
ar sig ekki fá neitt í sinn hlut
með fríversluninni þar sem út-
flutningur á sjávarfangi þaðan
er enginn. Á sama hátt og á
íslandi hafa Svisslendingar beitt
innflutningsgjöldum á skepnu-
fóður sem stjórntæki í landbún-
aði. Með fríverslun með t.d. fiski-
mjöl yrðu möguleikar stjórnvalda
til að stjórna framleiðslu í land-
búnaði minni en áður.
Reuter
Hitamet í Evrópu
Hitamet frá 1911 var slegið í Englandi í gær þegar hitinn í Mið-Eng-
landi fór í 37°C. Jámbrautateinar þöndust út og lestaáætlanir fóru
úr skorðum vegna hraðatakmarkana. Þá var ekki hægt að nota aðal-
flugbraut Heathrow-flugvallar því þar bráðnaði nýtt malbik. Big
Ben-klukkan á þinghúsinu í London stöðvaðist á fimmtudag og föstu-
dag á sama tíma vegna hitans. í dýragarði í Rotterdam í Hollandi
blómstraði Amazon-vatnalilja í 30 stiga hita í fyrsta skipti í 11 ár.
Á myndinni sjást íbúar í Frankfurt kæla sig niður í gosbrunni í
skemmtigarði í borginni í rúmlega 35 stiga hita.
Getur lungnakrabba-
mein verið arfgengt?
Flórída. Frá Atla Steinarssyni, fréttaritara Morgunblaðsins.
NIÐURSTÖÐUR nýrra rannsókna benda til þess að lungnakrabba-
mein geti gengið að erfðum. Yísindamenn hafa fundið það gen sem
gæti valdið slíkum erfðum. Niðurstöður rannsóknanna eru birtar í
bandaríska ritinu Journal of the Natíonal Cancer Institute.
í annarri rannsókninni varð niður-
staðan sú, að móttækileiki fyrir
Iungnakrabba snemma á lífsleiðinni
— sem venjulega gerir vart við sig
þegar sjúklingar eru 38 til 60 ára —
geti hafa erfst frá foreldrum á sama
hátt og augna- og háralitur.
Thomas Sellers, sem stjórnaði
rannsóknum sem gerðar voru á veg-
um ríkisháskólans í Louisiana, segir
að móttækilegt fólk sem jafnframt
reyki sé í margfalt meiri hættu held-
33 myrtir í
Noregi til
þessa í ár
Ósló. Frá Helge Sörensen, fréttaritara
Morgunblaðsins.
ÞAÐ sem af er þessu ári hafa 33
morð verið framin í Noregi. Karl-
ar á aldrinum 21 til 30 ára hafa
framið 29 morðanna. í flestum
tilvikum hefur morðvopnið verið
hnífur.
Þessar tölur eru byggðar á upplýs-
ingum lögregluyfirvalda en þær ná
ekki til svonefndra gáleysismorða.
Hér er aðeins um það að ræða, að
morðinginn hafi hlotið refsingu á
grundvelli lagaákvæða um morð af
ásettu ráði.
Almennt má segja, að fjöldi morða
i Noregi hafi verið svipaður undan-
farin ár. í byijun júlí 1989 höfðu
34 verið myrtir. Að meðaltali falla
um 50 manns árlega fyrir hendi
morðingja í Noregi.
ur en reykingafólk sem ekki sé mót-
tækilegt.
Við sextugsaldur eru þeir sem
erfðagenið bera í 55 sinnum meiri
hættu en reykingafólk, sem ekki
hefur genið. Við fimmtugsaldur er
hættan 325 sinnum meiri, að sögn
Sellers. Þetta er í fyrsta sinn sem
niðurstöður rannsókna sýna að sam-
band geti verið á milli erfðra gena
og umhverfis-aðstæðna eins og
reykinga.
Niðurstöðurnar leiddu í ljós, að
við fimmtugsaldur má rekja 27%
lungnakrabbatilvika beint tii erfða-
eiginleika, 42% má rekja til sam-
blands af reykingum og erfðagens-
ins_ og 27% eingöngu til reykinga.
í hinni rannsókninni fundu sér-
fræðingar bandarísku krabba-
meins-stofnunarinnar sérstakt
erfðagen sem veldur sexfalt meiri
hættu á lungna-krabbameini hjá
þeim er það bera.
Dr. Neil Caporaso, talsmaður
krabbameinsstofnunarinnar, segir
að við venjulegar aðstæður auðveldi
þetta gen líkamanum að losna við
úrgangsefni. En þegar þeir, sem
erfðagenið bera, eru berskjaldaðir
fyrir áhrifum eiturefna gerðum af
mannavöldum, eins og t.d. tóbaks-
reyk, þá getur genið breytt þessum
efnum í krabbameinsvaldandi efni.
Unnt er að greina þá sem genið
bera vegna þess að viðbrögð þeirra
við ýmsum efnum eru öðruvísi en
hinna sem ekki hafa það. Ef frekari
rannsóknir munu leiða til þess að
erfðagenið geti valdið lungna-
krabbameini, má búast við að fundin
verði auðveld aðferð til að finna þá
sem erft hafa þetta gen.
Reuter
Stúdentaleið-
togi látinn laus
Rúmenski stúdentaleiðtoginn Mar-
ian Munteanu var látinn laus úr
fangelsissjúkrahúsi í gær eftir að
hafa verið meira en sex vikur í
haldi. Hann sagði að stúdentar
myndu halda áfram að beijast gegn
andlýðræðislegum aðgerðum —
stjórnvalda sem annarra. Munte-
anu var handtekinn í kjölfar þriggja
daga óeirða í júní þar sem sex
manns létu lífið og hundruð manna
særðust en fjöldi námamanna, sem
kallaðir voru til Búkarest, beittu
mikilli hörku og ofbeldi í átökunum.
Á myndinni fagnar Munteanu frels-
inu ásamt konu sinni, Claudiu.