Morgunblaðið - 11.08.1990, Blaðsíða 16

16
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 11. ÁGÚST 1990
Stríðsástandið við Persaflóa:
Utanríkisráðherrar NATO:
Fullur stuðning’ur við að-
gerðir Bandaríkjamanna
Brussel. Frá Kristófer M. Kristinssyni, fréttaritara Morgunblaðsins.
AÐILDARRÍKI Atlantshafsbandalagsins (NATO) lýstu yfir fullum
stuðningi við frumkvæði Bandaríkjanna til að tryggja öryggi Saudi-
Arabíu á aukafundi utanríkisráðherra bandalagsins i Brussel í gær.
Á fundinum var fjallað um ástandið við Persaflóa og samstaða varð
um náið pólitískt samráð aðildarríkjanna um aðgerðir þar. Háttsett-
ur embættismaður NATO hitti sovéska sendiherrann í Brussel síðdeg-
is í gær til að gera honum grein fyrir niðurstöðum fundarins.
Jón Baldvin Hannibalsson utan-
nkisráðherra, sem sat fundinn fyrir
íslands hönd, sagði að full samstaða
hefði verið um viðbrögð vegna
hættuástandsins sem skapast hefði
við Persaflóa. NATO-rikin hefðu
lýst stuðningi við samþykktir Sam-
einuðu þjóðanna vegna árásar Iraka
á Kúvæt ogjafnframt ítrekað kröf-
una um að Irakar hyrfu þaðan taf-
arlaust á brott með herlið sitt. Á
fundinum hefði verið lögð áhersla
á að framfylgja til fulls viðskipta-
banni á írak og þess krafist að út-
lendingar fengju tafarlaust ferða-
frelsi úr Iandinu. Ráðherrarnir
hefðu lýst yfir stuðningi við við-
leitni arabaríkjanna til að finna
pólitíska lausn á hættuástandinu.
Jón Baldvin sagði jafnframt að
ákveðið hefði verið að efna til sam-
ráðsfunda með aðildarríkjum Var-
sjárbandalagsins, sem er í samræmi
við lokayfirlýsingu leiðtogafundar
NATO í London í sumar. Samstaðan
væri um að sérhvert aðildarríkja
NATO legði sitt af mörkum eftir
efnum og aðstæðum. Þrátt fyrir
fjarlægð Islands frá þessari víga-
slóð sagði Jón Baldvin að framlag
íslendinga gæti m.a. falist í því að
greiða fyrir birgðaflutningum yfir
hafið.
Manfred Wörner, framkvæmda-
stjóri NATO, sagði aðspurður að
formleg aðild Atlantshafsbanda-
lagsins að aðgerðum við Persaflóa
stangaðist á við stofnsáttmála
NATO en bandalagið mundi gegna
lykilhlutverki sem vettvangur
pólitísks samráðs og samvinnu
vegna hættuástandsins. Það væri
einungis á færi þeirra sem tækju
þátt í aðgerðunum að ákveða með
hvaða hætti þeim skyldi stjórnað.
Samkvæmt Atlantshafssáttmál-
anum verður yfirherstjórn NATO
ekki kölluð til nema ráðist sé á eitt-
hvert aðildarríkja bandalagsins.
Líklegt er talið að Evrópuríkin inn-
an NATO muni samræma aðgerðir
sínar innan vébanda Vestur-Evr-
ópusambandsins á_ sama hátt og í
styrjöld íraka og írana.
James Baker sagði við blaða-
menn eftir fundinn að hann væri
mjög ánægður með niðurstöður
hans. Lýst hefði verið yfír fullum
stuðningi við aðgerðir Banda-
ríkjanna vegna hættuástandsins og
aðildarríkin hefðu lýst sig reiðubúin
til að leggja sitt af mörkum, hvert
á sinn hátt. Mikilvægt væri að ráð-
herrarnir ítrekuðu sameiginlega
ábyrgð á öryggi og landamærum
Tyrklands auk þess sem þeir hefðu
lýst yfir stuðningi við nauðsynlegar
aðgerðir til að framfylgja sam-
þykktum Sameinuðu þjóðanna um
framferði íraka. Niðurstöður fund-
arins staðfestu hlutverk NATO sem
vettvang samráðs og samvinnu til
að bregðast við hættuástandi.
James Baker, utanríkisráðherra Bandarikjanna, og Manfred Wörn-
er, framkvæmdastjóri Atlantshafsbandalagsins.
Kúvæt:
Innrásarliðið fer um
rænandi og ruplandi
Fjöldi óbreyttra borgara handtekinn
Amman. Reuter.
FLÓTTAMENN sem komist hafa frá Kúvæt, sem nú er á valdi ír-
aka, yfir landamærin til Saudi-Arabíu og Jórdaníu segja að innrásar-
liðið hafi farið um rænandi og ruplandi. Fjöldi óbreyttra borgara
hafi verið handtekinn, margir myrtir, kvenfólki nauðgað og eigur
manna eyðilagðar.
Flóttamennirnir sem fréttamenn
Reuíers-fréttastofunnar ræddu við
írakar flytja inn megnið af matvælum sínum:
Hversu lengi g* *etur Huss-
ein Iraksforseti þraukað?
í gær voru margir illa á sig komnir
eftir lana göngu í kæfandi eyði-
merkurhitanum. Þeir voru sammála
um að herafli íraka hefði öll völd
í landinu og kváðu 12 tíma út-
göngubann í gildi í Kúvæt-borg.
Götur borgarinnar væru tómar og
atvinnustarfsemi engin.
Fólkið sagði írösku hermennina
hafa myrt óbreytta borgara og
rænt verslanir. Bifreiðum manna
og öðrum eigum hefðu hermennirn-
ir stolið og öryggisgæsla væri eng-
in. Einn flóttamaðurinn sagði
ástandið verra en í Beirút í Líbanon.
„Við skildum allt eftir, íbúðir
okkar, bílana, husgögnin og jafnvel
peningana okkar því bankar voru
allir lokaðir. Ástandið er viður-
styggilegt," sagði annar. Kaup-
sýslumaður einn sagði íraska her-
menn hafa nauðgað þremur vinnu-
konum frá 'Filippseyjum í húsi einu
þar sem hann hefði verið staddur
og bætti við að fjölmargir þekktir
og auðugir Kúvæt-búar hefðu verið
handteknir og fluttir til Bagdað,
höfuðborgar Iraks.
New York, Washington, London. Daily Telegraph, Reuter.
SADDAM Hussein Iraksforseti þarf nú að metta alls 19 milljónir
manna eftir að hann innlimaði Kúvæt þar sem tvær milljónir manna
búa. Samþykkt Sameinuðu þjóðanna um efnahagslegar refsiaðgerð-
ir gerir ráð fyrir því að leyft verði að flytja til landsins eitthvað
af bráðnauðsynlegum mat í mannúðarskyni, m.a. barnamat, en þessi
smuga dugar Iítt. 30 ára stjórn Baath-sósíalistaflokks Husseins hefur
lagt landbúnað íraks í rúst með ríkisrekstri og ofstjórn svo að flytja
þarf inn 70-80% af öllum matvælum sem neytt er.
Sumir stjórnmálaskýrendur álíta
að matvælaskortur geti reynst for-
setanum hættulegri en bannið við
olíuútflutningi; enginn getur sagt
fyrir um viðbrögð almennings þegar
sverfa tekur að. Lögregluríki Hus-
seins er svo harðneskjulegt að lítið
er vitað um það hve mikill raunveru-
legur stuðningur er við hann meðal
almennings. Hundruð þúsunda
manna hafa flúið landið á undanf-
örnum áratugum. Flugumenn harð-
stjórans hafa í sumum tilvikum elt
flóttamennina uppi og myrt þá.
Litlar birgðir
Embættismenn í Bandaríkjunum
telja að matvælabirgðir í írak séu
óvenju litlar þótt hveiti- og bauna-
uppskera sé nú nær öll komin í
hús. I næsta mánuði hefst maísupp-
skera. „Því betur sem ég kynni mér
ástandið því verra sýnist mér það
vera,“ sagði sérfræðingur í land-
búnaði Mið-Austurlanda. Talið er
að Irakar eigi birgðir af hveiti til
tveggja mánaða, baunir og bygg
til eins mánaðar, innan við mánaðar
birgðir af maís og hrísgtjón til
þriggja mánaða. Hussein nýtir sér
vafalaust þær birgðir sem Kúvætar
eiga en þær duga skammt og nær
öll matvæli, sem Kuvætar þurfa,
eru flutt inn.
Ástandið var slæmt, áður en inn-
rásin var gerð í Kúvæt. Miklir
þurrkar voru á síðasta ári og efna-
hagsörðugleikar Husseins vegna
skuldabaggans úr Persaflóastríðinu
ollu æ meiri vanda. írak var þar
til fyrir fáum árum tíundi stærsti
innflytjandinn á bandarískum land-
búnaðarafurðum en undanfarna
mánuði hafa þeir nánast ekkert
getað keypt vegna gjaldeyrisskorts.
Fyrir réttu ári ákvað Bandaríkja-
stjórn að ábyrgjast aðeins matvæla-
kaup af hálfu Iraka fyrir sem nem-
ur 500 milljónum Bandaríkjadoll-
ara, helmingi lægri fjárhæð en áður.
Sumir sérfræðingar telja þó að
reynslan sýni að viðskiptabann af
því tagi sem nú er framfylgt gagn-
vart Irökum geti aldrei orðið til
langframa. Hussein treysti því að
hann geti þraukað þar til Vestur-
veldin gefist upp á þófinu, að
nokkru vegna þrýstings frá almenn-
ingi á Vesturlöndum. Bent er á að
írakar hafi þurft að þola mikið
harðræði í Persaflóastríðinu við ír-
ani, er stóð í átta ár, en ekki hafi
komið til uppreisna. Forsetinn reyni
að efla baráttuhug landa sinna með
því að höfða óspart til fornrar
frægðar; þeir byggi landið milli fljó-
tanna Efrat og Tígris, Mesópót-
amíu, þar sem vagga menningar-
innar hafi staðið. Hann líki sjálfum
sér við Nebúkadnesar, sem réð yfir
miklu veldi í Mið-Austurlöndum um
600 f. Kr. og á þrengingatímum
hlýði margir Irakar á slagorð hans
um einingu allar arabaþjóða — und-
ir réttmætri forystu íraka.
Möguleikar Husseins
Saddam Hussein gæti gripið til
ýmissa ráða til að reyna að komast
hjá því að láta alþjóðlegar refsiað-
gerðir komi honum á kné en sum
þeirra gætu þó orðið vopn er sner-
ust í höndunum á forsetanum.
• Hann gæti reynt að nota mörg
þúsund Vesturlandabúa, sem hann
hefur á valdi sínu, sem gísla til að
fá sínu framgengt. Heiftin á Vest-
urlöndum gæti þó orðið svo mikil
að hann græfi sína eigin gröf.
• Reynt að hræða arabaríki til
hlýðni og afla stuðnings við baráttu
gegn bandaríska herliðinu í Saudi-
Arabíu. Talið er líklegt að hann
njóti víðtæks stuðnings meðal ai-
mennings í mörgum arabaríkjum.
• Reynt að draga Israel inn í deil-
una, e.t.v. með því að senda her inn
í Jórdaníu. Þannig gæti honum
heppnast að safna araöbum að baki
sér og grafið undan stöðu Banda-
ríkjamanna. Hugsanlegt er þó að
andstæðíngar hans í röðum araba-
leiðtoga myndu taka höndum sam-
an gegn Irökum.
• Hafið alþjóðlega skæruliðaher-
ferð gegn ýmsum skotmörkum á
Vesturlöndum, einnig í arabaríkjum
þar sem leiðtogarnir styðja Vestur-
lönd. Heimildarmenn segja að
hryðjuverkamaðurinn Abu Nidal sé
aftur kominn til Bagdad en undan-
farin átta ár hefur verið kalt milli
hans og Husseins.