Morgunblaðið - 16.06.1991, Page 5

MORGUN'IiLAÐID SUKKUDAGUR Ui. JCKI 19'.) 1
—d 5
bókstaflega dansar yfír ölduhrygg-
ina, það syngur í rá og reiða og
ég get vitnað um að bæði er sá
söngur til og hann er hinn fegursti.
Þegar við komum í skjólið af
Fagurey og öldurnar minnka, skríð-
ur drottningin Gaia á 8 mílna ferð
undir drukknum mána sem veður á
milli skýjaflóka. Það er ólýsanleg
tilfinning að líða áfram án mótor-
skella gegnum nóttina, á svo glæsi-
legu skipi. Og eins og til að undir-
strika það sem liggur í loftinu byij-
ar Ragnar að syngja þar sem hann
stendur við stýrið, djúpri, fallega
rámri raust.
Sjómannavísur með viðkomu í
Ríó og Singapúr líða út í nóttina
og vekja fuglinn í bjarginu, ef hann
tímdi þá nokkuð að sofna á svo
fallegri nóttu. Það er með herkjum
að ég fæ sjálfan mig í koju, þessa
síðustu nótt ferðarinnar en skyn-
semin ræður og á morg-
un kemur nýr dagur.
Orkneyjar fyrir
stafni
og undir fæti
Þegar ég kem á stjá
eru Orkneyjar allt um
kring, láglendar og
grösugar og klukkutíma
síðar birtast bátar að
taka á móti okkur.
Vegna seinkunarinnar
eru þeir ekki eins marg-
ir og til stóð, því fólkið
á Orkneyjum þarf víst
að stunda vinnu sína
eins og aðrir. Þegar við
leggjumst að bryggju er
þó fjöldi fólks til að taka
á móti okkur og einn í
hópnum blæs í sekkjar-
pípu.
Móttökuathöfnin er
hefðbundin, Ragnar og
menn hans eru boðnir
hjartanlega velkomnir
og mjög er vitnað til
hinna sterku tengsla
Orkneyja og Noregs í
gegnum aldirnar.
Um kvöldið er herleg
veisla i Siglingaklúbbi
Kirkwall og menn ganga
snemma til náða, því að
morgni byija ungir og
aldnir Orkneyingar að
streyma um borð að
sækja sér tijáplöntur.
Og það gengur eftir því allan lið-
langan daginn streyma hópar fólks
að skipshlið og um borð þar sem
allir fá tijáplöntu til að gróðursetja,
en trjágróður er ennþá sjaldséðari
á Orkneyjum en á Fróni.
Vegna seinkunar skipsins þarf
að fella niður ýmsa liði dagskrárinn-
ar, en okkur er þó boðið að skoða
viskíverksmiðju staðarins undir
leiðsögn hvatlegrar konu, sem veit
bókstaflega allt um viskí, sem vert
er að vita.
Hún segist reyndar ekki vera
mikið fyrir mjöðinn sjálf og leiðir
langleitan víkingaskarann í allan
sannleikann um hinar hávísinda-
legu og ævafornu framleiðsluað-
ferðir.
Víkingar kvaddir með trega
Og allt í einu er komið að kveðju-
stund. Mér finnst það skrýtin til-
fínning að horfa á eftir vinum mín-
um. Ég sigli með þeim fyrsta spöl-
inn út frá Kirkwall, en svo kemur
að því að lóðsbáturinn snýr við.
Gunnar Eggertsson skýtur mér yfir
í lóðsinn, eftir að ég hef kvatt alla
með virktum og „sjáumst eftir hálf-
an mánuð á íslandi“. Svo snýr löðs-
inn til hafnar en Gaia heldur sínu
striki til hafs ásamt skjaldmey sinni
Hávellu. Leiðin liggur til Leirvíkur
á Hjaltlandi, með viðkomu á Fagur-
ey og svo áfram til Færeyja og ís-
lands.
í dag kemur Gaia til Reykjavík-
ur. A bryggjunni verður fullt af
fólki að fagna komu skipsins, þar
á meðal gamall sæúlfur sem
munstraði sig af á Orkneyjum og
getur ekki beðið eftir að komast
um borð aftur.
Hann stendur á bryggjunni,
blessaður og rifjar upp gamla takta
og slitrur úr hetjudáðum og þó
hann sé kominn í land er hann samt
með sönginn í ránni og reiðanum í
blóðinu. Og það, skaltu vita, er hin
fegursta tónlist.
Lítill heimur í öðrum
stærri
Ragnar Thorseth hlýðir á veðurfregnir.
seglum eftir vindi og forðast hættu-
legar siglingarleiðir. Þetta á tæp-
lega við um Jarðskipið í dag, hver
höndin er upp á móti annarri, flest-
ir vita að stefnan er röng, um borð
ríkir eindæma sinnuleysi, sóða- og
slóðaskapur og þeir sem reyna að
benda á að betur megi fara eru
jafnvel afgreiddir sem smáskrýtnir
draumóramenn. Þegar öllu er á
botninn hvolft stefnir Jarðskútan
hraðbyri beint í brimgarð, sem óvíst
er hvort hægt verður að komast
út úr aftur og enga björgunarsveit
að treysta á nema áhöfnina sjálfa.
Það er því gleðiefni að ríkisstjórn-
ir íslands og Noregs skuli hafa tek-
ið höndum saman við Kloster um
Gaia-leiðangurinn, sem farinn er
undir svo skýrum formerkjum um-
hverfisverndarsjónarmiða. Kannski
kemur bráðum betri tíð og svo
framvegis . ..
Ég ákveð að viðra
kaffibollann og helli í
annan, sem ég færi
Gunnari aftur í skut.
Við stýrið, á dekkinu
aftan við húsið er helsti útisam-
komu- og skemmtistaður skipsins.
Hér er gott að sitja eða standa og
skynja smæð skipsins á haffletin-
um, undir himinhvelfingunni.
Sólin er óðum að rifa segl sín
og hún býst til að breiða sjóndeild-
arhringinn yfir sig til skjóls og ekki
veitir af, því það kólnar með kvöld-
inu.
Tíminn, hinn óvægni þræla-
pískari, hefur líkt og skipt um gír.
Amstur og erill undirbúnings og
brottfarar víkur fyrir taktföstum,
rólegum æðaslætti sem skipið og
hin hæga, rólega vegferð þess yfir
hafið framkalla.
Það er búið að skipa mönnum á
tvær vaktir, sumir eru farnir til
kojs en aðrir dytta að ýmsu smá-
legu og spjalla sín á milli. Umræðu-
efnin eru nærtækt og fléttast sam-
an í órofa heild: Skipið, siglingin
sem er og í vændum er, veðrið,
spáin, seglið og allt þetta er skeggr-
ætt fram og aftur.
Ég fæ Gunnar til að útskýra fyr-
ir mér hin ýmsu stög og reipi og
allt í einu veit ég orðið muninn á
stagi, brasi, háls og plíer og get
farið að mynda mér sjálfstæða
skoðun á máli málanna um borð.
Hér eiga menn sitt undir veðri, vind-
um og skipi. Gaia hefur ekki enn
hlotið eldskírn óblíðs sjólags og
bálviðra og mannskapurinn vill vera
undir allt, fyrirsjáanlegt sem óvænt,
búinn.
Af hverju er siglt?
Sólin sem skein svo glatt á Berg-
en 17. maí, sem þótt ótrúlegt megi
virðast var í gær, lætur ekki sjá sig
í dag. Grái litaskalinn ríkir á himni
og hafi og það er enginn um borð,
sem virðist finna hjá sér knýjandi
þörf til að hrópa húrra fyrir skyggn-
inu. Enn og aftur skynja ég hvað
hugmynd Knuts Kloster um skipið
á leið sinni um hafíð og samlíking-
in við jörðina er einföld og snjöll.
Undir blýgráum himni
Grámóskan hefur nú tekið á sig
mynd þokumóðu. Úti í grámanum
djarfar fyrir óraunverulegum fer-
líkjum, olíuborpallar voma yfir haf-
fletinum eins og fornaldaraskrímsli
á rangri öld og tíma. Það er ósenni-
legt að nokkur þar á bæ taki eftir
litla skipinu með háleita markmiðið
þar sem það líður hljóðlaust fyrir
vindinum og hverfur hógvært út í
grámann.
Dagurinn er tíðindalítill, ekkert
að sjá eða heyra, sem í frásögur
er færandi nema það að vindurinn
bætir smámsaman við sig og sömu-
leiðis aldan. Sjóveikiplásturinn góði
þjónar hlutverki sínu óaðfinnanlega
og brattur í lund býð ég fram krafta
mína til matseldar. Vakthafandi
kokkur fagnar boðinu innilega og
allt f einu stend ég í vaxandi velt-
ingi, með stæðilega lúðubita ofan í
ellefu manns fyrir framan mig. Og
spáin er afleit.
En menn þurfa mat sinn hvað
ofnskúffuna og raða lúðuflykkjun-
um í þá síðarnefndu, krydda og set
pappír yfir. Þegar yfir lýkur hverfur
þriggja hæða lúða a la eitthvað, sem
mér hlýtur að detta í hug á eftir,
inn í ofninn. Rúnar Marvinsson
hvað!!
Kartöflurnar með, salat og sopi
af bergenskum Hansamiði plús ban-
hungruð áhöfn víkingaskips. Þetta
veit á gott fyrir hinn óttalausa
matsvein. Og þriggja hæða lúðan
gerir bara lukku og sannast enn
hið fornkveðna um leiðina að hjarta
mannsins.
Loftvog sem fellur
Ég slepp við uppvaskið og tek
mér stöðu í lyftingu við hlið höfð-
ingjans Ragnars. Það er auðséð að
hetjan er ánægð með að vera kom-
in af stað. Þó Ragnari láti vel að
halda skemmtilegar ræður í stórum
veislum er það hér til sjós sem hon-
um líður best. Hann gerir miklar
kröfur til sinna manna og enn meiri
kröfur til sjálfs sín, enda á hann
ómælda virðingu áhafnarinnar.
Norðmennirnir, bæði á Gaia og á
Hávellunni, eru flestir frá Sunn-
mæri þar sem útgerðarbærinn forn-
frægi Alasund er höfuðstaður. Það
er ekkert áhlaupaverk að skilja
mállýskuna þeirra þegar þeir kom-
ast á skrið og sögurnar ættu ekki
allar við í blönduðu selskapi, hvað
þá á prenti í þýðingu manns, sem
skildi ekki alveg allt.
En nú er ekkert verið að grín-
ast, því loftvogin fellur og fellur.
Það er suðvestanhvellur á leiðinni,
spurningin er bara sú hvenær hann
birtist. Þeir Ragnar og Gunnar spá
í spilin, kortið og spána, sem segir
að hann bresti á seinnipartinn á
morgun og þá er víst eins gott að
vera kominn í var.
Með það skríð ég í koju og sofna
eins og hendi sé veifað, þrátt fyrir
háværan söng siglunnar rétt við
eyrað á mér.
En tíminn er naumur og veðrið
ætlar að verða verra en haldið var,
samkvæmt nýjustu veðurfréttum.
Um fimmleytið birtist svo Hjalt-
land fyrir stafni og eftir könnunar-
leiðangur Gunnars á gúmbátnum
leggst Gaia við ofurlítinn bryggju-
sporð í Sumburgh Head og Hávellan
tyllir sér á endann. Menn varpa
öndinni léttar, því það mátti ekki
tæpara standa: Hann er skollinn á
með áhlaupi og bætir stöðugt í.
Og ósköpin standa i fjóra sólar-
hringa.
Við mætum ákaflega hlýju við-
móti eyjarskeggja (undarlegt orð
eyjarskeggi) og okkur er tjáð að
þetta sé versta maíveður í heilan
mannsaldur. Meira að segja Gaia,
sem þó liggur við bryggju, fær sinn
skammt af veðrinu því hún lemst
utan í bryggjuna af slíkum krafti
að byrðingurinn gengur inn. Það
vill hinsvegar til að skipið er sveigj-
anlegt þannig að ekkert brotnar.
Tíminn er nú notaður í áfram-
haldandi vinnu við skipið, menn fá
sér göngutúr og hinir sókndjörfustu
fara alla leið til Leirvíkur. Frá skip-
um á sjó berast fréttir um mikla
ölduhæð, einhver meldar 15 metra
háar öldur og ég hugsa þá hugsun
ekki til enda, hvernig okkur hefði
reitt af við slíkar aðstæður.
Gammur látinn geisa
En óveðrið gengur yfir og eftir
þrautsetu við útvarpstækið ákveður
höfðinginn að nú skuli siglt. Við
höfum þegar tapað einum degi og
í Kirkwall á Orkneyjum bíður okkar
löngu samin móttökudagskrá, svo
það er ekki eftir neinu að bíða nema
sæmilegu sjólagi.
Vindurinn hefur snúið sér í norð-
vestrið og seglið er dregið upp.
Gaia tekur skriðinn og við kveðjum
Hjaltland, sem síðan verður heim-
sótt að nýju að Orkneyjaheimsókn
lokinni.
Og nú gengur það glatt! Gaia
þó ekki reynt á hittni Odds með
nálarnar.
Samkvæmt stöðluðum nútíma-
venjum ævintýramanna er síðan
kvikmyndagengi um borð og fyrir
hópnum fara sómahjónin David og
Judy Lomax. Hann sem stjórnandi
með einhvern aragrúa heimildar-
þátta fyrir BBC og fleiri góðar
breskar stöðvar undir beltinu. Það
mun varla það land á
jarðkúlunni, sem hann
hefur ekki heimsótt og
David kann sögur af
skrýtnu fólki á stöðum,
sem maður hélt að væru
ekki til. Judy kona hans
vinnur síðan að bók um
siglingu Gaia og pikkar
gjarnan á tölvuna sína.
Þau hjón hafa siglt yfir
40.000 sjómilur á eigin
skútu og eru þaulvön til
sjós, enda ganga filmar-
ar að öllum störfum um
borð.
Þeim til fulltingis eru
svo kvikmyndatöku-
maðurinn Andrew
Dearden og Nigel Chatt-
ers hljóðmaður, báðir
skólaðir í kvikmynda-
gerð við erfiðar aðstæð-
ur.
Og ekki má gleyma
bráðabirgðavíkingnum,
sem er vel tekið af
áhöfninni, enda vita
menn að það tekur fljótt
af með hann.
Á úthafinu er heimsins stærsta
skip agnarsmátt, en jafnvel hið 23
metra langskip nær samt engan
veginn að framkalla óendanlega
smæð jarðarinnar í ómæli djúp-
geimsins.
En líkingin er skýr: Áhöfn skips
þarf að vinna saman að því að koma
farkostinum á áfangastað, stefnan
þarf að vera rétt, það þarf að haga
sem öllu veðri líður og það vita
bæði þeir sem hafa verið til sjós
og hinir líka, svo ég tek til óspilltra
málanna.
Eldhús er eiginlega of stórt orð
fyrir hið tímabundna yfírráðasvæði
mitt, sem samanstendur af lítilil
gaseldavél og ofurlitlu borðhorni.
Ég tek fumlausa, yfirvegaða
ákvörðun um að nota ofninn og
Leitað skjóls á lítilli vík
Snemma á þriðja degi, þegar
bráðabirgðavíkingurinn er nýrisinn
úr rekkju, er tekin ákvörðun um
að leita vars við syðsta odda Hjalt-
lands, þar sem heitir Sumburgh
Head, frekar en að freista þess að
ná landi á Fagurey, eða Fair Isle,
sem er lítil eyja á sundinu milli
Hjaltlands og Orkneyja.
Vindurinn er farinn að strekkja
sig beint í fangið þegar Ragnar
biður þá á Hávellunni að koma hið
snarasta og taka Gaia í tog. Það
tekur ekki langan tíma og innan
skamms stefnum við í hávestur í
kjölfar Hávellunnar.
Óttar skipasmiður Björkedal er
áhyggjufullur á svip; fyrir honum
er þetta eins og að spenna gæðing
fyrir vagn, nema hvað formerkin
hljóta að vera öfug.