Morgunblaðið - 30.06.1991, Page 20

20
MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 30. JÚNÍ 1991
Sérfrcðingur
í viðskiptum
á Kola-skaga
Rættvið Sverri Garðarsson starfsmann
eina fyrirtækisins í Finnmörku í Noregi
sem greiddi hluthöfum arð á síðasta ári
eftir Ágúst Ingo Jónsson
NORÐMENN hafa í auknum mæli beint sjónum sinum að viðskiptum
við Sovétmenn. Bakslagið sem komið hefur í þróunina í Sovétríkjun-
um á síðustu mánuðum hefur ekki breytt neinu þar um. í Finnmörku
í Norður-Noregi, þar sem hefðbundnar atvinnugreinar standa höll-
um fæti hafa Rússlandsviðskiptin orðið sérstaklega mikilvæg og í
Kirkenes í Suður-Varangri verður í haust sett upp útflutningsmið-
stöð fyrir þessi austurviðskipti. I Kirkenes býr Islendingurinn Sverr-
ir Garðarsson og hann hefur í tæp þrjú ár sérhæft sig í viðskiptum
við Sovétríkin. Segja má, að hann sé sérfræðingur í Kolaskaganum,
ekki þó í hernaðarlegu tilliti, heldur viðskiptalegu.
œg Kí< f; • -ý'M
Ý' • 'V,’ V.*-
■ '; 1 • £> - /. - : - \ 15
Sverrir Garð-
arsson og
sambýliskona
hans Beate
Huru, sem rek-
ur gjafa- og
minjagripa-
verslun í mið-
bæ Kirkeness.
Merki Mur-
mansk í Sov-
étríkjunum lýsir
vel mikilvægi
sjóvarútsvegs
og siglinga fyrir
borgina.
Sverrír Garðarsson hefur búið
í Noregi frá árinu 1980.
Hann stundaði fyrst nám
í ferðaþjónustu í Lilleham-
mer, en lauk síðan hag-
fræðinámi í Kristiansand
árið 1986. Sverrir starfaði
í Vadsö við ráðgjafafyrirtæki frá
1986 til 1989 og í tæp þrjú ár
hefur hann unnið hjá Barents
kompaníinu í Kirkenes. Sverrir er
33 ára, fæddur og uppalinn í Kópa-
vogi, sonur Guðrúnar Samúelsdótt-
ur og Garðars Ingólfssonar. Sam-
býliskona Sverris er Beate Huru,
sem rekur gjafa- og minjagripa-
verslun í miðbæ Kirkeness.
Fiórtán norsk fyrirtæki eiga
Barentskompaniet og eru flest
þeirra tengd sjávarútvegi á ein-
hvern hátt, meðal annars eru þetta
fiskvinnslufyrirtæki og véla- og
tækjaframleiðendur. Einnig selur
fyrirtækið vörur frá öðrum fyrir-
tækjum. Fyrirtækið er þriggja ára
gamalt og velta þess á síðasta ári
var um 90 milljónir norskra kr. eða
sem nemur um 900 milljónum ís-
lenskra króna. Aðeins fimm manns
starfa hjá fyrirtækinu og skilaði
það 45 milljónum ísl. krónum í
hagnað á síðasta ári. „Það er sjald-
gæft að fyrirtæki hér sýni hagnað
af rekstri og ég veit ekki um annað
fyrirtæki hér í Finnmörku, sem
greiddi hluthöfum sínum arð á síð-
asta ári,“ segir Sverrir í samtali
við Morgunblaðið.
Þorskurinn að verða
eins og gull
Á síðasta ári keypti fyrirtæki
Sverris um 10 þúsund tonn af
þorski frá Sovétríkjunum og lönd-
uðu rússnesku skipin afla sínum í
norskum höfnum. Sverrir segir að
eftirspurn eftir þorski sé margfalt
meiri en framboðið, þorskurinn sé
að verða eins og gull. Barentsfyrir-
tækið kaupir slægðan þorsk af
Rússum og selur kílóið af þorski
aftur fyrir um 15-16 krónur
norskar og hafði einkarétt á
þessum viðskiptum, þar til í fyrra.
Sverrir kemur þó Iítið nálægt
fiskviðskiptunum, hans sérsvið er
verslun með tæki ýmiss konar,
málma, timbur og fleira. Talsvert
er um vöruskipti. „Rússana vantar
allt, en þeir hafa enga peninga,"
segir Sverrir. Fyrirtækið er með
skrifstofur í Kirkenes og Murm-
ansk og er reyndar verið að bæta
við aðstöðuna í Murmansk í kjölfar
vaxandi viðskipta.
Fyrr um daginn sem Morgun-
blaðið bankaði upp á hjá Sverri á
skrifstofunni í Kirkenes hafði stór
samningur um sölu á kolum farið
forgörðum.
„Þannig er, að Rússarnir á Sval-
barða vinna talsvert af kolum og
ég hafði í margar vikur reynt að
selja þriðja aðila um 100 þúsund
tonn af kolum. Loksins tókst mér
að fínna líklegan kaupanda og
verðmæti samningsins hefði verið
nálægt 3,5 milljónum dollara eða
rúmlega 200 milljónir íslenskra
króna. Þegar ég svo á mánudags-
morgni hringdi í fyrirtækið í Murm-
ansk, sem hafði milligöngu um söl-
una, fékk ég að vita að aðrir hefðu
verið á undan og gengið hefði ver-
ið frá sölunni á föstudagskvöld.
Þarna fór stór biti, en svona geng-
ur þetta,“ segir Sverrir.
Með annan fótínn
á Kola-skaganum
Vegna starfs síns þarf Sverrir
að ferðast mikið til Sovétríkjanna
og segist að jafnaði fara tvisvar
sinnum til Murmansk í hveijum
mánuði og yfírleitt vera í vikutíma
í hvert skipti. Aðspurður um við-
brigðin við að fara yfir landamærin
segir Sverrir:
„Eftir að hafa farið þarna um
eins oft og ég hef gert á undanförn-
um árum verðurðu smátt og smátt
ónæmur. Fyrsti viðkomustaður í
Sovétríkjunum er borgin Nikkel,
sem er vægast sagt ömurlegur
námubær. Norðmenn og Finnar
hafa barist fyrir því að tekið verði
fyrir mengun frá verksmiðjunum
þar og Rússarnir hafa lofað miklum
endurbótum í samvinnu við fínnsk
og norsk fyrirtæki. Talið er að þess-
ar endurbætur kosti um 5 milljarða
íslenskra króna og ég sé ekki
hvernig Rússarnir hafa efni á
þessu, en það er önnur saga. Fólk
á þessum slóðum virðist fátækt,
en greinileg breyting hefur orðið
til batnaðar á síðustu árum.
Þegar þú ferð yfír landamæri
Noregs og Sovétríkjanna ertu kom-
inn yfír á Kola-skagann, eitthvert
hernaðarlegasta mikilvægasta
svæði í Sovétríkjunum. Almenningi
er þó ekki leyft að koma nálægt
hernaðarmannvirkjunum og frá
Nikkel til Murmansk færðu ekki
að fara á einkabíl heldur verðurðu
að fara með lest, sem sneiðir hjá
mikilvægustu stöðunum. Þú verður
þó alls staðar var við nálægð rauða
hersins og mikilvægi svæðisins. Ég
hef verið í flestum bæjum og borg-
um á Kola-skaganum, en verkefnið
hefur verið að koma á viðskipta-
samböndum og ekki annað. Ég hef
því varast að vera að forvitnast um
það sem mér kemur ekki við.
Þennan umbrotatíma undir
stjóm Gorbasjofs hef ég verið með
annan fótinn í Sovétríkjunum og
vissulega_ hafa breytingamar verið
miklar. Áður gekk þetta þannig
fyrir sig að allar ákvarðanir, smáar
sem stórar, varð að taka í Moskvu
og kerfið gat verið hrikalega svifa-
seint, svo ekki sé meira sagt. í
seinni tíð hefur þetta gengið þann-
ig fyrir sig að allar viðræður hafa
getað farið fram í Murmansk og
ákvarðanir hafa verið teknar þar.
Hins vegar þarf enn að fá síðasta
stimpilinn í Moskvu áður en endan-
legar ákvarðanir eru teknar. Kreml
er því enn með hramminn á hlutun-
um, þó aðeins hafi losnað um og
fólk sé fijálsara en áður. Mér finnst
eiginlega að það hafi orðið heilmik-
ið glasnost, en lítil perestrojka.
Nákvæmlega fylgst
með ferðum Sverris
Til að ná árangri í viðskiptum
við Sovétmenn þarftu að ná að
byggja upp persónuleg sambönd
og gagnkvæmt traust og ekki gef-
ast upp þó hægt gangi. Það kann
að vera erfitt að ná samningum,
en þegar eitthvað er komið á blað
þá stendur það. Það er okkar
reynsla og við höfum ekki enn tap-
að peningum á samningum, sem
við höfum gert.
Auðvitað hef ég lent í ýmsu á