Morgunblaðið - 25.07.1991, Side 1

48 SIÐUR B
166. tbl. 79. árg.
FIMMTUDAGUR 25. JULI 1991
Miðausturlönd:
Auknar líkur á
friðarráðstefnu
Ágreining’ur um fulltrúa Palestínu-
manna gæti þó valdið erfiðleikum
Jerúsalem, London. Reuter.
ÍSRAELSKIR ráðamenn kváðust í gær bjartsýnir á, að brátt yrði
efnt til ráðstefnu um frið milli Arabaríkjanna og ísraels en Egyptar
og Sýrlendingar sögðu, að ísraelssljórn yrði að sýna meiri sveigjan-
leika. Er helsta ágreiningsefnið nú hveijir verði fulltrúar Palestínu-
manna á ráðstefnunni.
Reuter
Níu sovétlýðveldi af 15 hafa komið sér saman um nýjan sambandslagasáttmála og var myndin tekin
þegar sendinefndir lýðveldanna komu til fundar á þriðjudag. Eru þeir saman til vinstri á myndinni
Míkhaíl Gorbatsjov, forseti Sovétríkjanna, og Borís Jeltsín, forseti Rússlands.
Miðstjórnarfundur sovéska kommúnistaflokksins:
Tillaga Gorbatsjovs að rnarx-
lenínismanum verði hafnað
Yitzhak Shamir, forsætisráð-
herra ísraels, sagði í gær, að hann
teldi viðræðurnar geta byijað innan
tveggja mánaða eftir að deilan um
palestínsku fulltrúana hefði verið
leyst og haft var eftir ónefndum,
ísraelskum embættismanni, að ísra-
elar og Bandaríkjamenn væru sama
sinnis í þessu máli. í fyrra átti deil-
an um hugsanlega skipan palest-
ínskrar sendinefndar mestan þátt í
að gera að engu friðartilraunir Jam-
es Bakers, utanríkisráðherra
Bandaríkjanna, en ísraelar vilja
ekki, að meðal fulltrúanna verði
Palestínumenn -frá Austur-Jerúsal-
em. ísraelar innlimuðu borgarhlut-
ann formlega árið 1980 og með því
að samþykkja fulltrúa þaðan væru
þeir með nokkrum hætti að sam-
þykkja, að innlimunin hefði verið
ólögleg.
Yasser Arafat, leiðtogi PLO,
Frelsissamtaka Palestínumanna,
sagði í gær, að Bandaríkjamenn
hefðu fallist á þá kröfu ísraela, að
Palestínumönnum í Austur-Jerúsal-
em yrði meinuð þátttaka í fyrirhug-
aðri friðarráðstefnu og hefðu þar
með virt að vettugi hagsmuni Pal-
estínumanna.
Hosni Mubarak, forseti Egypta-
lands, sagði í London í gær, að ísra-
elskir ráðamenn yrðu að sýna meiri
sveigjanleika og Farouk al-Shara,
utanríkisráðherra Sýrlands, sagði,
að vonandi reyndu Israelar ekki að
koma í veg fyrir friðarráðstefnuna
með óaðgengilegum skilyrðum.
Moskvu. Reuter.
MIÐSTJÓRN sovéska kommún-
istaflokksins kemur saman í dag
til sögulegs fundar en talið er
áreiðanlegt, að þá muni aðalritari
flokksins, Míkhaíl Gorbatsjov,
forseti Sovétríkjanna, leggja til,
að marxismanum og lenínisman-
um verði varpað fyrir róða. Má
búast við miklum átökum á fund-
inum milli umbótasinna og
harðlínumanna. Gorbatsjov til-
kynnti í gær, að náðst hefði sam-
komulag milli níu sovétlýðvelda
af 15 um nýjan sambandslagasátt-
mála.
Prentsmiðja Morgnnblaðsins
Umbótasinnar og harðlínumenn í
kommúnistaflokknum hafa að und-
anförnu verið að safna liði vegna
fundarins í dag en þeir síðarnefndu
hafa hvatt til stofnunar samtaka til
að koma í veg fyrir upplausn Sov-
étríkjanna. í fyrradag birtu 12
þeirra, þar á meðal tveir aðstoðar-
ráðherrar, ávarp til landsmanna þar
sem sagði, að Sovétríkin væru að
„deyja, leysast upp og hverfa inn
myrkt tómið“.
Á miðstjórnarfundinum í apríl
hratt Gorbatsjov árásum harðlínu-
manna með því að hóta afsögn en
fundur hans með forystumönnum
iðnríkjanna og yfirlýsingar hans um
fijálsan markaðsbúskap í Sovétríkj-
unum hafa farið enn frekar fyrir
brjóstið á þeim. Er ekki ólíklegt, að
flokkurinn klofni í kjölfar miðstjórn-
arfundarins hvernig svo sem málin
skipast þar.
I drögum að stefnuskrá flokksins,
þeirri fyrstu frá sjöunda áratugnum
þar sem endanlegum sigri kommún-
ismans var spáð um 1980, er lögð
áhersla á sósíaldemókratísk gildi,
fijálst framtak og einkaeign og trú-
að fólk boðið velkomið í flokkinn.
Gorbatsjov tilkynnti í gær, að níu
sovétlýðveldi af 15 hefðu komið sér
saman um drög að nýjum sambands-
lagasáttmála og átti að ljúka við
endanlegt orðalag hans í dag. Er
þetta mikill sigur fyrir Gorbatsjov
og forsenda þeirrar aðstoðar, sem
Sovétmenn vænta frá Vesturlönd-
um. í júní höfnuðu þing lýðveldanna
öðrum sáttmáladrögum vegna
óánægju með ýmis atriði, til dæmis
beina skattheimtu miðstjórnarvalds-
ins í Moskvu, en talsmaður Gorbatsj-
ovs sagði í gær, að nú væri búið að
jafna öll mál nema skattheimtuna
og lausn á henni í sjónmáli.
Jeiena Bonner, ekkja Andrejs Sakharovs, í samtali við Morgunblaðið:
vBind miklar vonir við málflutning
Islendinga í mannréttindamálum ‘ ‘
Moskvu. Frá Ólafi Stephensen, blaðamanni Morgunbiaðsins.
JELENA Bonner, ekkja sovézka andófsmannsins Andrejs Sak-
harovs, segist binda miklar vonir við málflutning Islendinga á
mannréttindaráðstefnu, sem haldin verður í Moskvu í september
og kennd er við Helsinki-sáttmálann. Hrósar Bonner Islendingum
jafnframt fyrir framgönguna í málefnum Eystrasaltsríkjanna.
Náði blaðamaður Morgunblaðsins tali af Bonner á fundi um mann-
réttindabrot á Armenum í Azerbajdzhan en hann fór fram í
Moskvu í gær.
„Eg tel, að
það eina, sem
hefur batnað í
Sovétríkjunum,
sé Iagaleg vitund
fólksins,“ sagði
Bonner er blaða-
maður Morgun-
blaðsins spurði
hana hvað hún Jelena Bonner
teldi, að áunnizt
hefði í mannréttindabaráttunni.
„Þjóðin þráir opið og fijálst þjóð-
félag enn meira en áður. Vilji
fólksins og fyrirætlanir hafa
breytzt en eðli ríkisins er óbreytt.
Lítið á það, sem er að gerast í
Nagomo-Karabak. Hvað gerðist í
Eystrasaltslöndunum? Atburðim-
ir, sem þar hafa átt sér stað, eru
bezta sönnun þess, að eðli ríkisins
er það sama og áður. Það treður
bæði á mannréttindum og rétti
þjóða.
Á Vesturlöndum virðast menn
ekki skilja þetta. Það á ekki að-
eins við gagnvart Sovétríkjunum,
heldur öðrum þjóðum líka. Við-
brögð Vesturlanda við atburðun-
um í Júgóslavíu sýna þetta. í öll-
um þessum tilfellum standa Vest-
urlönd ekki vörð um mannréttindi
eða sjálfsákvörðunarrétt þjóða,
heldur styðja þau heimsvalda-
stefnu stórveldisins.“
Bonner sagðist vilja hrósa ís-
lendingum fyrir framgöngu þeirra
í mannréttindamálum. „íslending-
ar hafa fyrstir þjóða viðurkennt
rétt Eystrasaltsþjóðanna til
sjálfsákvörðunar og frelsis. Ég
bind miklar vonir við málflutning
sendiherra íslands á ráðstefnunni,
sem kennd er við Helsinki-sátt-
málann og verður haldin í sept-
ember, og ég vona, að þið vekið
athygli á mannréttindabrotunum
í Nagorno-Karabakh. Ég tel, að
það verði mikilvægt skref í átt til
þess að vernda réttindi þjóða-
brota. Þið blaðamenn gegnið iíka
miklu ábyrgðarhlutverki í mann-
réttindabaráttunni."
Þegar Bonner var spurð hvort
rétt væri af Vesturlöndum að
styðja Míkhaíl Gorbatsjov, forseta
Sovétríkjanna, sagði hún að það
væri tilgangslaust. „Sovétrfkin
eru hrunin og eftir standa einstök
lýðveldi. Miðstjórnarvaldið er að-
eins framhlið, skáldskapur, sem
verður ótrúverðugri með hveijum
degi. Sögulega séð getur komm-
únískt miðstjórnarvald ekki stað-
izt til lengdar. Hversu lengi það
endist vitum við ekki. En því leng-
ur, sem það tórir, þeim mun meira
blóði verður úthellt í landi okkar,
í Júgóslavíu eða hvaða landi öðru
þar sem þetta viðgengst. Það
verður blóðbað svo lengi sem
lífinu er haldið í nokkurri komm-
únistastjórn."
Bonner sagði, að þótt breyting-
ar á sovézka stjórnkerfinu ættu
sér stað formlega, til dæmis ógild-
ing sjöttu greinar sovézku stjórn-
arskrárinnar um alræði kommún-
istaflokksins, væri of snemmt að
fagna því, að lýðræði væri að
komast á. Sama mætti segja um
myndun hreyfingar umbótasinna
innan kommúnistaflokksins undir
forystu Edúards Shevardnadzes,
fyrrum utanríkisráðherra, og úr-
sögn ýmissa manna úr flokknum.
„Það er aðeins sjálfsblekking, til-
raun til að blekkja þjóðina og
Vesturlönd," sagði Jelena Bonner.
Sjá ennfremur á miðopnu „Seg-
ið heiminum ...“