Morgunblaðið - 25.07.1991, Síða 16

16
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 25. JULI 1991
UMRÆÐAN UM AFNAM LANSKJARAVISITOLUNNAR
Asmundur Stefánsson, forseti ASI:
Misgengi getur orðið
hvort sem lán eru
verðtryggð eða ekki
ÁSMUNDUR Stefánsson, for-
seti Alþýðusambands Islands,
segir að það sé nauðsynlegt að
ijúfa tengslin milli launa og lán-
skjara sem nú eru við lýði vegna
þriðjungsvægis launavísitölu í
lánskjaravísitölu. Hann sé full-
komlega sammála Erni Frið-
rikssyni, formanni Málm- og
skipasmiðasambandsins í þess-
um efnum. „Það var er og verð-
ur fráleitt fyrirkomulag að
tengja lánskjaravísitöluna laun-
um með þeim hætti sem þarna
er gert og ég er í engum vafa
um að það verður tekið á þess-
um málum i kjarasamningunum
í haust.“
Um þá skoðun Einars Odds
Kristjánssonar, formanns Vinnu-
veitendasambands íslands, að
leggja eigi lánskjaravísitöluna nið-
ur í kjölfar kjarasamninga í haust
sem tryggi áframhaldandi stöðug-
leika í íslensku efnahagslífi, sagði
Ásmundur að það væri afar vin-
sælt mál að vilja leggja lán-
skjaravísitöluna niður.
„Ég er í engum vafa um að
þorri af félagsfólki í Alþýðusam-
bandinu er sammála því. Ég hef
hins vegar alltaf haft takmarkaða
sannfæringu fyrir því að það væri
rétt leið, vegna þess að nafnvextir
valda því að greiðslubyrði verður
meiri fyrrihluta lánstíma meðan
verðtryggingin dreifir greiðslu-
byrðinni betur. Það má segja að
óverðtryggt lán sé. til skemmri
tíma en verðtryggt lán. Þetta er
hins vegar afar flókið í útskýringu
og því má búast við að erfítt sé
að verja þennan málstað," sagði
Ásmundur.
Hann sagði að ef verðbólgan
færi yfír eins stafs tölu þá væri í
raun ekki lengur um langtímalán
að ræða og það væri gallinn við
nafnvaxtakerfið. Misgengi launa
og lánskjara væri jafn mikið
vandamál hvort sem um óverð-
tryggð eða verðtryggð lán væri
að ræða. Það væri raunvaxtaviðm-
iðunin á hveijum tíma sem réði
því og því hvort yrði misgengi eða
ekki.
Hrafn Magnússon, framkvæmdastjóri SAL:
Lífeyrissjóðirnir
þurfa örnggar trygg-
ingar fyrir lánsfé
Ásmundur Stefánsson
„Þeir sem helst hafa talað fyrir
afnámi verðtryggingar, eins og
Steingrímur Hermannsson, hafa
jafnan nefnt annað form verð-
tryggingar sem er gengisviðmið-
un. Hún er nokkuð gölluð verð-
trygging, bæði vegna þess að hún
tekur bara til eins afmarkaðs þátt-
ar og vegna þess að þegar eitt-
hvað bjátar á í þjóðfélaginu þá
fylgir yfirleitt fall íslensku krón-
unnar. Það þýðir að þegar áföll
verða þá valda gengisvísitölur
meira misgengi heldur en ef miðað
er við almennar kostnaðarvísitöl-
ur,“ sagði Ásmundur ennfremur.
HRAFN Magnússon, fram-
kvæmdastjóri Sambands al-
mennra lífeyrissjóða, segir að
lífeyrissjóðirnir þurfi öruggar
tryggingar til þess að lána fé til
langs tíma. Ef lánskjaravísitala
verði afnumin og þeir eigi ekki
kost á öðrum tryggingum muni
þeir fara að lána til skamms tíma.
Hann segir einnig að kröfur um
að launavísitala verði tekin út úr
lánskjaravísitölu komi sér ekki á
óvart. Lífeyrissjóðirnir hafa alltaf
verið andvígir þeim breytingum
sem gerðar voru á lánskjaravísi-
tölunni í upphafi árs 1989 þegar
Iaunavísitalan var tekin inn í hana.
„Ummæli Arnar Friðrikssonar
koma mér ekkert á óvart miðað við
það hringl sem hefur verið með þessa
vísitölu. Við vöruðum einmitt við því
að þessi staða gæti komið upp þegar
ráðherra breytti grunni vísitölunnar.
Við gagnrýndum það fyrst og fremst
að viðskiptaráðherra gæti með ein-
hliða reglugerð breytt gerðum láns-
samningum. Hins vegar töldum við
að þegar til lengri tíma væri litið
myndu lífeyrissjóðimir hagnast á
þessari breytingu, einfaldlega vegna
hækkunar launa í tengslum við aukn-
Valur Vaisson, bankastjóri Islandsbanka:
Ekkí einfalt mál að fella niður
notkun lánskjaravísitölunnar
VALUR Valsson, bankasljórí fs-
landsbanka, segir að sú skoðun
Arnar Friðrikssonar, formanns
Málm- og skipasmiðasambandsins,
að koma þurfi í veg fyrir sjálf-
virkni milli launa og lánskjara sé
vel skiljanleg. Ummæli Einars
Odds Kristjánssonar, formanns
Vinnuveitendasambands íslands,
séu hins vegar mun alvarlegri og
hann hvetji menn til að rasa ekki
um ráð fram í þessum efnum.
„Ummæli Arnar Friðrikssonar um
vægi launa í lánskjaravísitölunni eru
vel skiljanleg og í samræmi við and-
mæli verkalýðshreyfingarinnar þeg-
ar lánskjaravísitölunni var breytt.
Sú aðgerð bar vott um mikla skamm-
sýni og öllum mátti vera það ljóst
að fyrr eða síðar stæðu menn frammi
fyrir því að ókostir breytingarinnar
kæmu í Ijós. Ég tek undir gagnrýni
Arnar á þessari breytingu á lán-
skjaravísitölunni eins og bankarnir
gerðu strax í upphafi, en ég tel líka
afar óheppilegt að stunda henti-
stefnu í þessum málum og tel ekki
sjálfgefið að nú eigi að breyta til
fyrra horfs aðeins af því að það
muni henta skuldurum betur um
sinn. Verði hins vegar ofan á að
breyta vísitölunni á ný verður að
vera tryggt að þar með ljúki pólitískri
afskiptasemi af reiknigrundvellin-
um,“ sagði Valur.
„Ummæli Einars Odds Kristjáns-
sonar um að í tengslum við næstu
kjarasamninga sé tækifæri og tilefni
til að afnema lánskjaravísitölu eru
hins vegár mun alvarlegri. Það er
þekkt-úr fyrri samningum að til þess
að greiða fyrir niðurstöðu varðandi
kaupliði krefjist samningsaðilar þess
af ríkisstjóminni að hún geri breyt-
ingar á ákveðnum þáttum þjóðarbú-
skaparins. Ekki hafa allar þessar
aðgerðir verið skynsamlegar eða
framsýnar. Ég nefni húsnæðiskerfið
og lækkun á innkaupsverði bifreiða
sem dæmi. Þess vegna er full ástæða
til þess að hvetja menn til þess að
rasa ekki um ráð fram nú,“ sagði
hann ennfremur.
Hann sagði að að vissu leyti væri
tal um afnám lánskjaravísitölunnar
blekking. Engum dytti í hug að
breyta samningum sem þegar væru
í gildi og því gæti tal um afnám vísi-
tölunnar ekki þýtt annað en að ekki
yrðu veitt ný lán með lánskjaravísi-
tölu eða að ríkið gefí ekki út ný verð-
tryggð spariskírteini. Eldri lána-
samningar myndu ekki breytast og
því myndu líða áratugir áður en lán-
skjaravísitalan hyrfi að fullu. „Jafn-
framt er ástæða til að vekja athygli
á að tal um boð og bönn í þessu
sambandi eru úr takti við ákvarðanir
sem þegar hafa verið teknar um að
opna íslenska fjármagnsmarkaðinn
fyrir erlendri samkeppni og aflétta
höftum sem þar hafa gilt. Fyrri ríkis-
stjóm lýsti því yfir að frá og með
1. janúar 1993 yrðu felld úr gildi öll
lagaákvæði um verðtryggingu og
eftir það verður það samningsatriði
aðila á markaðnum hvort verðtrygg-
ing verður notuð í einhveijum mæli
eða ekki og jafnframt verður mönn-
um þá í sjálfsvald sett hvers konar
verðtryggingu menn nota, hvort
heldur hún byggir á gengisviðmiðun
eða einhverri vfsitölu,“ sagði Valur.
Hann sagði að verði hætt að nota
lánskjaravísitölu vakni spurning um
hvernig gera megi langtímasamn-
inga um lán eða aðrar fjárskuldbind-
ingar. Hætta sé á að fastir nafnvext-
ir yrðu óheyrilega háir vegna áhætt-
unnar. Breytilegir vextir af langtíma-
lánum séu líka óheppilegir af ýmsum
ástæðum. Líklegt sé að langtíma-
samningar miðist þá að verulegu
leyti við gengi ákveðins gjaldmiðils
eða myntkörfu. Verði íslenska krón-
an tengd ECU-mynteiningunni geti
sú verðtrygging verið heppileg en
verði gengisskráning íslensku krón-
unnar hagað líkt og áður þá væru
lántakendur að taka mikla áhættu
eins og dæmi úr fortíðinni sýndu.
Kostnaður af lánum yrði mestur þeg-
ar gengisfelling ætti sér stað og
greiðslugetan væri minnst.
„Allt það sem ég hef nú verið að
nefna sýnir að það er langt í frá að
vera einfalt mál að fella niður notkun
lánskjaravísitölunnar og ég hvet því
aðila vinnumarkaðarins til þess að
fara varlega í þessum efnum svo
ekki verði en gripið til aðgerða mark-
aðra af skammsýni."
Samkvæmt núgildandi reglum er
aðeins heimilt að verðtryggja lána-
samninga til lengri tíma en þriggja
ára. Valur sagði að á þessu ári hefði
ekki orðið nein aukning á verð-
tryggðum útlánum bankana. Öll útl-
ánaaukning til atvinnulífs og ein-
staklinga hefði orðið með óverð-
tryggðum lánum.
Valur Valsson
Hrafn Magnússon
ingu þjóðartekna," sagði Hrafn.
Varðandi þá skoðun formanns
Vinnuveitendasambands íslands að
afnema eigi lánskjaravísitölu í kjölfar
kjarasamninga í haust sem tryggi
áframhaldandi stöðugleika í efna-
hagslífinu, sagði Hrafn það augljóst
að lífeyrissjóðimir þyrftu á mjög ör-
uggum tryggingum að halda á lánsfé
sitt því þeir lánuðu til svo langs tíma.
Vissulega væri mögulegt að tengja
lánasamninga við ECU-mynteining-
una eða aðrar gengisviðmiðanir, eins
og lífeyrissjóðimir gerðu reyndar nú
varðandi kaup þeirra á skuldabréfum
Byggingasjóðs ríkisins.
„Hvað varðar innlenda lánamark-
aðinn að öðm leyti þá er ljóst að
sjóðimir munu fara, út í lán til
skamms tíma fái þeir ekki einhveijar
tryggingar. Reynslan er slík af því
að lána óverðtryggt. Væntanlega
munu þeir ekki lána nema til 2-3 ára
sem felur í sér verulega þunga
greiðslubyrði þeirra sem vilja taka
þau lán,“ sagði Hrafn.
Aðspurður sagði hann að ákvæði
um breytilega vexti væri ekki nóg
trygging. Það væri að hans mati
samdóma álit lífeyrissjóðanna að það
þyrfti að líða lengri tíma áður en
vísitöluviðmiðunin félli úr gildi.
LAXVEIÐIN gengur svona og
svona þessa daganna, yfirleitt
fremur illa, en það er þó ekki
algilt. Enn gætir þurrkanna
fyrri hluta sumars, árnar eru
flestar vatnslitlar og erfiðar til
veiða. Margir fá lítið eða ekk-
ert. Borgarfjarðarárnar koma
best út, sérstaklega Þverá og
Norðurá sem skipa fyrsta og
annað sætið. Önnur Borgar-
fjarðará, Langá, er svo á hælum
þeirra ásamt Laxá í Kjós og
Laxá í Aðaldal. Óstaðfest tala
úr Þverá og Kjarrá er rúmir 900
laxar og það styttist í að fjög-
urra stafa tala náist. Norðurá
hefur aftur á móti gefið nærri
700 laxa.
Mesta furða í Kj ósinni
Það er mesta furða hvað gengur
að veiða í Laxá í Kjós miðað við
hversu vatnslítil áin er orðin. Að
sögn Bolla Kristinssonar, eins af
leigutökum árinnar, er töluverður
lax víða um á. í vikubyrjun var áin
komin yfir 400 laxa, en síðan hefur
veiði glæðst mjög. Bolli sagði enn
fremur að þegar hefðu veiðst
nokkrir laxar sem væru að skila
sér úr gönguseiðasleppingunni
miklu síðasta sumar. Hann væri
búinn áð fara með nokkra hausa
þegar niður á Veiðimálastofnun og
þetta hefðu verið 3 til 4 punda fisk-
ar.
Jafnt og þétt í Langá
„Hér er jöfn og þokkaleg veiði,
yfirleitt svona 10 laxar á dag að
meðaltali á fimm stangir. Það er
nóg af laxi í ánni og alltaf að reyt-
ast inn, en hann hefur tekið illa
og menn missa mikið,“ sagði Run-
ólfur Ágústsson veiðivörður við
Langá í samtali við Morgunblaðið
í gærdag. Hann sagði nokkuð á
fimmta hundrað laxa komna .úr
ánni þannig að Langármenn mættu
vel við una miðað við það sem frétt-
ist frá öðrum ám vítt og breitt. Það
er mest smálax sem veiðist þessa
dagana, 3 til 5 punda. Langármað-
ur einn sem Morgunblaðið hitti á
fömum vegi sagðist undrast þau
orð sem höfð voru eftir mönnum
sem voru á „Fjallinu“ fyrir nokkru
í einu dagblaðanna, það hefðu að-
eins verið skráðir sex laxar í bók-
ina, sama hvað þeir höfðu rýnt vel
og lengi á blaðsíðuna. Ekki 27 lax-
ar eins og komið hefði fram í blöð-
um. Þv! yrði að mjnna á að eigend-
ur og leigutakar á „Fjallinu“ væru
ýmsir og veiðibækumar 4 til 5 tals-
ins. Það væri misskilningur að allir
veiðimenn á svæðinu kæmu í hús
SVFR til að bóka aflann.
Stórir boltar í Veiðivötnum
Rúnar Hauksson skála- og veiði-
vörður í Veiðivötnum sagði í sam-
tali við Morgunblaðið, að veiði hefði
verið þokkaleg. Menn hefðu oft
orðið vel varir þótt ekki hefði hann
töluna yfir dregna fiska í kollinum.
Að mati Rúnars höfðu engir mjög
stórir silungar veiðst, en við leggj-
um það fyrir dom lesenda: 11 og
10 punda urriðar í Pyttlum og 8
og 9 punda fiskar í Hraunsvötnum.
Það er meira og minna uppselt í
vötnin í sumar, en þó er alltaf von
til þess að komast að er menn detta
út á síðustu stundu. Margir nýta
sér veiðihús sem handhafar veiði-
réttarins hafa reist við Tjaldvatn.
Hér og þar
Veiðimenn sem veiddu nýlega í
Vatnsá við Vík í Mýrdal fengu 5
laxa og er það allgott í ljósi þess
að áin er ein af þessum síðsumars-
ám sem gefur best í ágúst og sept-
ember. Áin gefur einnig vænan
sjóbirting, en lítið hefur sést til
hans enn sem komið er.
Reytingsveiði er í Rangánum, 5
til 10 fiskar veiðast flesta daga,
einkurrt í Ytr- Rangá, en nokkrir
hafa einnig veiðst í Eystri-ánni og
lax er meira að segja farinn að
veiðast í Fiskaá.
Þau mistök urðu í þættinum
„Eru þeir að fá ’ann?“ í blaðinu á
laugardaginn, að myndatexti féll
niður. Þar var á ferðinni mynd af
Þórarni Ragnarssyni sem hélt á 18
punda hæng sem hann veiddi á
flugu í Klapparstreng í Laxá á
Ásum á dögunum. Það var og er
trúlega enn stærsti fluguveiddi lax-
inn úr ánni það sem af er sumri.