Morgunblaðið - 06.10.1991, Blaðsíða 15

tyORGPNPLAQIÐ. Sy,\’N,UUAG,yit 6. rQKTQBER. 1991,
hann varð stjórnandi „San Franc-
isco Ballet“ á árinu 1985. Ástand-
ið var allt annað en gott. Flokkur-
inn var margklofinn og sundraður
af persónustríði, siðgæðisþrekið
var lamað og andinn mannskemm-
andi. Stjórnin hafði ekki verið í
höndum eins manns, heldur
tveggja. Það voru þeir Michael
Smuin og Lew Christensen, en
yfir þeim var svo fjölmenn stjórn-
arnefnd. Hatrammlegar deilur
urðu við nefndina um listræna
stefnu flokksins, og leiddu þær til
þess, að Smuin hvarf frá störfum.
Hálfum öðrum mánuði síðar an-
daðist Christensen, en hann hafði
verið veill fyrir hjarta. Þegar Helgi
kom svo að ballettinum í kjölfar
þessara óskapa, tóku sumir dans-
aranna honum afar illa. Þeir litu
á hann sem hreinan valdaræn-
ingja. Mikill hluti af föstum áhorf-
endum var sama sinnis.
Honum tókst að þrauka fyrsta
erfiðleikaskeiðið á enda, með því
að sökkva sér á kaf í starfið og
láta sem hann vissi ekki af ólg-
unni allt í kringum sig. Hægt og
sígandi skipti hann um dansara.
Með sömu hægðinni tók hann til
við ýmsar umbætur og breytti
mörgu á tæknilega og listræna
sviðinu. Á fyrstu árunum gerði
hann róttækar breytingar á verk-
efnaskrá dansflokksins. Áður en
hann kom til starfa, höfðu margir
dansar á skránni verið eftir starfs-
menn sjálfa, innanhússmenn eins
og stjórnendurna tvo, Smuin og
Christensen. Helgi kippti flestum
þessara verka út úr hinni föstu
verkefnaskrá. í staðinn samdi
hann við unga danshöfunda, sem
hlotið höfðu alþjóðlega frægð, um
gerð nýrra balletta. Meðal þeirra
má nefna William Forsythe, David
Bintley og James Kudelka. Einnig
bætti Helgi við í skrána ballettum
eftir meistara á borð við Paul Tayl-
or og Jerome Robbins. Þá samdi
hann sjálfur dansa ogflutti eigin
útgáfur af tveimur, sígildum bal-
lettum frá síðustu öld, Svanavatn-
inuog Þyrnirós.
Á þessum sex árum hefur döns-
urum fjölgað úr 48 í 69. Aðeins
tveir dansflokkar í Bandaríkjunum
eru fjölmennari. Gagnrýnendur
hafa bent á, að Evelyn Cisneros,
sem lengi hefur verið fremsta ball-
erína í San Fransisco, hafi öðlazt
nýja dýpt í listtúlkun sinni undir
stjóm Helga. Þeir benda líka á,
að Elizabeth Loscavio blómstri í
höndum Helga og hljóti að eiga
mikinn frama fyrir sér. Kanadíski
danshöfundurinn James Kudelka
samdi þriðja ballett sinn fyrir dans-
flokkinn nú í sumar er leið. Hann
segir: „Eftir að hafa unnið með
þessu fólki í sumar, finnst mér,
að það myndi bezta öansflokk, sem
ég hef nokkru sinni starfað með.
Allir dansaramir nálgast viðfangs-
efnið og taka á því með svipuðum
hætti.“
„San Francisco Ballet“ veltir nú
um sextán miiljónum dala á ári,
[tæpum milljarði íslenzkra króna].
Áðsóknin er góð, því aðalltaf er
örugglega setið í 80 af hverjum
100 sætum. Þetta gerist, þrátt
fyrir sífelldar kvartanir frá sumum
gagnrýnendum og áhorfendum.
Þeim þykir, að ballettar Helga séu
bragðdaufir og litlausir í saman-
burði við þá, sem þeir voru vanir
frá hendi Smuins, en þeir þóttu
vera hressilegir og litríkir.
Helgi Tómasson hefur sett mark
sitt á „San Francisco Ballet" án
þess að slíta tengslin við Balanc-
hine og „New York City Ballet“.
Taugin þar á milli var löngu tengd,
því að segja má, að hún hafi verið
óslitin í tvö kynslóðabil, tvo manns-
aldra. Listdansar eftir Balanchine
taka enn yfir fjórðung efnisskrár-
innar, en Helgi vill, að það sé ljóst,
að „San Francisco Ballet“ sé ekki
hreinræktað afkvæmi „New York
City Ballet“. „Við reynum að finna
okkur okkar eigin stíl“, segir hann.
Æviferill Helga og skapgerð
eiga áreiðanlega mikinn þátt í
þessum stíl. Gagmýnandi nokkur
skrifaði einu sinni, að tök Helga á
dansinum bæru næstum því vitni

HELGITOMASSON, ARTÍSTIC DIRECTOR
CALL TELECHÁRGE (212) 239-6200
norðurljósa („aurora borealis“) og
hinn ofsalegi „Handel — a Cele-
bration" (HyllingHándels). Einnig
verður dansaður síðasti þátturinn
í Þyrnirós í gerð eftir Tomasson-
Petipa, sem saminn var í tilefni
af hundráð ára afmæli Þyrnirósar-
ballettsins í fyrra. Þessi útgáfa af
Þyrnirós eftir Helga og Petipa var
því sýnd ári fyrir frumsýninguna
á útfærslunni eftir Peter Martin
hjá „New York City Ballet". Helgi
segist hafa heyrt, að útgáfurnar
séu mjög ólíkar, en hann hefur
ekki enn séð austurstrandarupp-
færsluna.
Daninn Jens-Jacob Worsaae og
Helgi hafa unnið saman fjórum
sinnum við gerð og uppfærslur
balletta. Nú.síðast unnu þeir sam-
an við Þyrnirós. Útgáfan er í
skrautlegasta lagi. Ballettinn ger-
ist í framandi og annarlegu um-
hverfi, sem Worsaae nýtir sér til
hins ýtrasta, þ.e. meðal rússneskra
höfðingja af bojara-aðli og í Sankti
Pétursborg á dögum Péturs mikla,
þar sem franskra áhrifa gætir.
Helgi endursamdi mikinn hluta
verksins, en frægustu dansar
Petipa eru þó óbreyttir. Ekkert er
til sparað í gerð leiktjalda og bún-
inga, og ballettinn hefur orðið mjög
vinsæll meðal almennings í San
Francisco og annars staðar, þar
sem flokkurinn hefur verið á ferð
með hann.
„Svo að segja allt á leikskránni,
sem við tökum með okkur til New
York, er nýtt þar í borg,“ segir
Helgi. „Þetta ætti að sanna borg-
arbúum, að sköpunarandinn er víð-
ar að verki en í New York,“ Það
yrði ekki ónýtt, skildist New York-
búum það. Ef til vill yrði það
áhrifamesta afleiðingin af listræn-
um sigri vesturstrandarmanna á
austurströndinni.
(Endursögð grein eftir Gay
Morris í „The New York
Times“.)
THE COMFORT ZONE
Kudello/Beethoven/Loquasto/Cemmitch
NEWSLEEP
ForsytheAVillems/Forsuhe
HANDEL - A CELEBRATION
Tomasson/Handcl/Aldrcdgc/EI|ioa
BALLO DELLA REGINA
BaJanchine/Verdi/Benson/Bates
AURORA POLARIS
Tomasson/J. S. Bach/Loquasto/Finn
THE SLEEPING BEALTY -
ACTIII
Tomasson (after Petipa)/TchailtoA'sk\ A\'orsaae/.Miller
' HAFFNER" SA'MPHONV
Tomasson/.Mozart/Loquasto/Skelton
VALSES POETICOS <Love Letter,)
Tomasson/Granados/Aldredge/Ccmovitch
MEISTENS MOZART
Tomasson/Mozart/Skclton
CONNOTATIONS
Caniparoli/Britten/S. W’oodall/Slocum
GOOD SEATS STILL AVAILABLE!
TICKET PRICES
Orchestra
Mezzanine
Balcony (A-G)
■'Balcony (J-V)
Accessible to whedchairs.
CITY CENTER THEATER
Box Office open Mon.-Sun, Noon-8PM.
Located at 131 West 55th Street.
No refunds or exchanges. Programs subjea to
change without notice.
FOR GROUPS OF 20 OR MORE:
CallSusanLevynt (212) 581-7907.
San Francisco Bailet s 1991 N’ev Vork Gty
engagementis sponsored in part
byTANDEM COMPUTERS.
,\ddidonal support has been provided by
. DELOITTE & TOUCHE and
RIGHA ROYAL HOTEL NEW YORK.
hinum sígilda og hinum nútíma-
lega. „Ég blanda þessu tvennu
saman,“ segir hann.
Margt nýtt hefur Helgi orðið að
læra á þessum stutta tíma, sem
hann hefur verið að endurskapa
list sína og endurmóta heilan dans-
flokk í San Francisco. Margt af
því má kalla pólitík. Pólitíkin í lista-
heiminum er eldfim og hvikul; þátt-
takendur hverflyndir. Inn í þetta
blandast ijármálapólitík og fyrir-
tækjastjórnun. Hann hefur tekizt
á við þetta allt með óhagganlegri
ró, með því að halda eðlislægri
rósemi og hugarstyrk, sem verkar
stundum ískalt á menn, og með
því að einbeita sér að því, sem
máli skiptir: Lífi dansflokksins.
Hann og eiginkonan, Marlene, sem
áður dansaði hjá „Joffrey“ í New
York, eiga sér kyrrlátt og friðsælt
heimili í San Francisco og annað
í vínviðarhlíðum Napadals. Éldri
sonur þeirra, Kris, er 24 ára gam-
all. Hann hefur nýlokið námi í
teikningu og hönnun farartækja-
véla í Sviss. Hinn yngri, Erik, er
19 ára og hefur hafið nám við
„University of San Francisco“.
Segja má, að Helgi Tómasson
hafi lokið prófi með sóma í list-
rænni stjórnun ogfyrirtækja-
.stjórnun í San Francisco, en hann
hefur einnig þroskazt sem listdans-
höfundur. Alls hefur hann samið
18 verk; þar af 12 í San Francis-
co. „Enginn vafi leikur á því í
huga mínum, að ég hef orðið fyrir
áhrifum frá Balanchine og Robb-
ins, eftir að hafa unnið svo náið
með þeim. Hins vegar finn égþað
vel, að eftir því sem ég sem og
sviðset dansa, kynnist ég sjálfum
mér betur, finn sjálfan mig, veit,
hvað ég vil og hvernig ég á að
koma því frá mér til annarra.“
Núna í október gefst New York-
búum kostur á að sjá fimm nýlega
balletta eftir hann. Allireru þeir
án söguþráðar. Meðal þeirra er
hinn leyndardómsfulli „Aurora Pol-
aris“, sem saminn er undir áhrifum
Þessi auglýsing birtist sl. sunnudag í „The New York Times“, en
sýningar Helga hófust á þriðjudaginn var.
Ballet.. ”
Anna Kisselgoff, The New York Times
um „siðrænt þrek“, og sama mætti
segja um listrænar hugmyndir
hans um dansinn eða hina einka-
legu „dans-fílósófíu“ hans. Senni-
lega hefur listrænn heiðarleiki
hans og ströng staðfesta átt mest-
an þátt í því að ávinna Helga virð-
ingu dansara og hylli áhorfenda.
Hann gerir miklar kröfurtil sjálfs
sín og annarra. Hann hikar ekki
við að reka dansara, finnist honum
þeir latir eða óhæfir á annan hátt.
Sjálfum sér auðsýnir hann sömu
hörku. Hann var spurður, hvort
hann ætlaði ekki að endurlífga
nokkurra ára gamlan ballett sinn,.
sem fengið hafði sæmilega þokka-
legar viðtökur á sínum tíma. „Nei,“
svaraði hann og hristi höfuðið, „ég
hef lært mikið síðan.“
Þessi fjörmikli, lipri og kraft-
mikli listamaður þykir einkenni-
lega feiminn og hæggerður í við-
móti. Mönnum finnst að þetta ekki
eigi að fara saman. Vinnubrögðum
hans við dansinn má líkja við það,
að hann beini ofsasterkum kraft-
geisla tilfinninga og hugsunar að
öllu, sem honum tengist. Hann
kennir reglulega við ballettinn.
Þögn ríkir í kennslusalnum, þegar
hann sýnir hreyfingarnar. Dans-
fólkið horfir á hann, djúpt hugs-
andi, og síðan endurtekur það
hreyfingamar að viðbættum eigin
útfærsluhugmyndum.
Það er rökrétt niðurstaða af
æviferli hans, að hann skuli leggja
jafnmikla áherzlu á sígildan hrein-
leika og persónulega hlýju. Hann
fæddist á íslandi árið 1942. Dans-
kennarar hans voru danskir. Þeir
tóku hann með sér til Danmerkur.
Þaðan fór hann til New Ybrk, þar
sem hann nam við „School of
American Ballet“. Síðar dansaði
hann í tíu ár með „Joffrey" og
„Harkness“, áðuren hann fékk
stöðu við „New York City Ballet“.
Hann dansaði hjá „Harkness“
árið 1969, þegarhann fékk heið-
ursmerki úr silfri fyrir dans sinn
í Alþjóðlegu danskeppninni í
Moskvu. Gullmerkið hlaut Mikhaíl
Baryshnikov. Fram að þessu hafði
hann aðallega dansað í nútíma-bal-
letti, svo að honum varð það um-
hugsunarefni, að verðlaunin í
Moskvu fékk hann fyrir frammi-
stöðu sína í sígildum balletti. Hann
OPENS
TUESDAY
7PM!
is high timefor
New York
tosee
San Francisco
segist nú álíta, að sem stjórnandi
og dansahöfundur drekki hann
jafndijúglega úr hinum tveimur
höfuðbrunnum danslistarinnar,
TUDOR og S0NNAK
rafgeymar í öll farartæki
JW9
tudor
Heavy Duty«

TUDO

Allar stærðir - Langbestu verðin
Umboðsmenn um iand allt
Bíldshöfða 12 - sími 680010
WED. OCT.2 - 8PM
SAT. OCT.5-2&8PM
THUR.OCT. 3 - 8PM
FRI. OCT.4 - 8PA1
TUES. OCT. I - 7PM
SUN. OCT.6-3PM