Morgunblaðið - 08.12.1991, Blaðsíða 4

MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 8. DESEMBER 1991
Það er aldrei
friðurfyrir
kjaftæði um þig
Heiðar
Út er komin bók um Heiðar Jónsson, skráð af Nönnu Rögnvaldar-
dóttur. Þar ræðir hann opinskátt um sjálfan sig, líf sitt og störf. Hér
á eftir fara nokkrir kaflar úr bókinni, og er fyrst gripið þar niður
sem Heiðar ræðir sögur og rógburð sem hann hefur orðið fyrir:
Á sviði Hótel Sögu 1977 með
Cindy Brakespeare, þáverandi
Ungfrú heimur sem hingað kom
til að krýna Ungfrú Island. Hún
er kannski þekktust fyrir sam-
band sitt við tónlistarmanninn
Bob Marley.
Er maðurinn hinsegin?
Þótt ég sæi sjálfur ekkert óeðlilegt
við áhugamál mín og störf fór ég
samt fljótlega að verða þess var að
sumum þótti mjög skrítið að karl-
maður væri að fást við snyrtingu og
tískusýningar. Ég gerði mér í raun-
inni enga grein fyrir því sjálfur, en
líklega hefur snemma komið í ljós
að ég var öðruvísi én annað fólk í
framgöngu og framkomu, og um það
spunnust sögur.
Ég þyki oft nokkuð svartsýnn, en
sjálfur held ég því fram að þótt ég
sé vissulega svartsýnn fram á við sé
ég bjartsýnn aftur á bak. Með þeim
orðum á ég við að ég mikla oft fyrir
mér vandamál framtíðarinnar, en
fortíðin verður björt og ég breiði
yfír erfiðleikana í endurminningunni.
Einhvem veginn finnst mér núna að
ég hafi frá byrjun látið alla gagnrýni
og allan söguburð sem vind um eyru
þjóta. Þó veit ég að það er ekki alls
kostar rétt. Þegar ég var yngri fór
ekki hjá því að ég tæki eftir slíkum
skeytum, og stundum særðu þau
mig.
Eg vann hjá Loftleiðum sumarið
sem ég varð nítján ára, og þar kom
upp leiðindamál þessu tengt. Ein-
hveijir náungar sem þar unnu vildu
losna við mig af vakt, og þeir klög-
uðu mig fyrir að fara með karlkyns
viðskiptavinum Loftleiða upp í her-
bergi á hótelinu einhverra erinda,
sem ekki voru skilgreind nánar.
Ég skildi þetta ekki almennilega.
Mér var ekki fyililega Ijóst hvað ég
átti eiginlega að vera að gera með
mönnunum uppi á herbergi. Slíkum
hiutum var maður ekkert að spekúl-
era í á Snæfellsnesinu, þar sem ég
ólst upp. Og þegar á daginn kom
að ég var ekki svo fróður í veraldleg-
um efnum að ég skildi um hvað
málið snerist held ég að það hafi
fallið um sjálft sig.
Þar er maður berskjaldaður
Mér finnst líka trúlegt að það
hafi orðið mér til góðs og hjálpað
mér til að þola og hrista af mér þenn-
an söguburð og umtal í byrjun, að
ég varð snemma fremur víðsýnn og
umburðarlyndur í kynferðismálum.
Orsök þess kann að vera sú að ég
var alinn upp á mjög stóru heimili
þar sem alltaf var eitthvað af fólki
sem hafði villst inn á ýmsar brautir
í lífinu og burðaðist með alls konar
vandamál. Ég held að ég hafi
snemma orðið fyrir ýmiss konar
áhrifum sem gerðu mig mjög um-
burðarlyndan gagnvart öðrum.
Ég er ekki alinn upp við fordóma
eða afskiptasemi af' einkahögum
annarra, og ég man að ég furðaði
mig stundum á því af hveiju fólk
væri að velta því svona mikið fyrir
sér hvort ég væri hinsegin eða ekki.
Mér fannst að það ætti ekki að skipta
máli. Að mínu viti lá í augum uppi
að ég hlyti að vera nákvæmlega sama
manneskjan, hveijar sem kynhneigð-
ir mínar væru, og það ætti ekki að
þurfa að snerta aðra eða koma þeim
við.
Mér hefur alltaf fundist mesta vit-
leysa að vera að draga fólk í dilka
eftir kynferði eða kynhneigð. Öll
kynaðgreining, hveiju nafni sem
nefnist, er mér mjög á móti skapi.
Ég hef alla tíð haft þessa sannfær-
ingu, og hún hefur hjálpað mér að
s'tanda af mér allt umtal, gróusögur
og glósur.
A síðari árum er það helst ef ég
hef talið mig verða þess varan að
börnin mín yrðu fyrir einhveiju aðk-
asti, að slíkt hefur snert mig illa.
Þar er maður berskjaldaður.
Þegar eldri dóttir mín var sjö ára
tók hún upp á því að nota fyrsta
skírnarnafn mitt sem föðurnafn sitt
og skrifa sig Kristbjömsdóttur. Við
spurðum hana hvemig stæði á þessu
uppátæki, og þá sagði hún að sér
leiddist svo að alltaf væri verið að
spyija sig hvort „þessi Heiðar” væri
pabbi hennar.
Auðvitað heyra krakkarnir sög-
urnar sem ganga um mig. Þær hljóta
að snerta þau. Það er ógaman að
hlusta á einhvem halda því fram að
sést hafí til föður manns á karl-
mannaveiðum fyrir utan skemmti-
stað - jafnvel þótt maður viti að fyr-
ir sögunni sé ekki flugufótur.
„Góði, reyndu að svara ekki eins
Og kerling í símann,” segir yngri
dóttir mín stundum. „Það er óþarfi
að koma alltaf upp þessum sögum,
það er aldrei friður fyrir kjaftæði um
þig^ alla daga.”
Áður fyrr kom vissulega fyrir að
ég fann að karlmenn hræddust mig,
jafnvel menn sem ég taldi vini mína,
og það fór ekki hjá því að slík atvik
særðu mig. Ég lenti kannski í því á
ferðalögum að vera boðinn inn á
hótelherbergi með hóp af strákum,
og um leið og ég kom inn varð ég
var við vissar tilfærslur; þessi ætlaði
ekki að hætta á að sitja hjá honum
Heiðari, allir vissu hvemig hann var.
Nú er ég búinn að vinna úr þessu
og kæri mig kollóttan þótt ég finni
fyrir einhveiju slíku. Maður harðnar.
Hana langaði að dansa
Heiðar er Snæfellingur að ætt.
Presthjónin á Staðastað, Áslaug
Guðmundsdóttir og Þorgrímur Vídal-
ín Sigurðsson, tóku hann ungan í
fóstur:
Ég get ekki sagt að ég kannist
við vonda fólkið á Snæfellsnesi, sem
séra Ámi Þórarinsson talar um í
ævisögu sinni. Þó veit ég að ýmsir
Snæfellingar voru dálítið vondir við
móður mína. Sjálfur man ég ekkert
eftir henni. Fósturmóðir mín sagði
mér að hún hefði komið tvisvar eða
þrisvar til að sjá mig eftir að ég kom
að Staðastað. En þegar ég var smá-
barn var ég hræddur við konur sem
Heiðar við útskrift úr Franklin
High School 1966.
í upphafi módelferilsins.
hlógu hátt og hvellt. Þannig hló
mamma, og ég varð hræddur við
hana og vildi ekki þýðast hana.
Ég held að móðir mín hafi að
upplagi verið kát og lífsglöð stúlka
og mér er sagt að hún hafi bæði
verið falleg og vel gefin. Hana
langaði að læra, hana langaði að
lifa, hana langaði að dansa og
syngja.
En hún gat ekki látið það eftir
sér.
Hún var vinnudýr frá barn-
æsku og átti aldrei neina stund
fyrir sjálfa sig. Hún var alltaf
látin vinna fyrir sér hörðum
höndum. Og þegar hún var
um fermingu lenti hún í vist
í Reykjavík, hjá hjónum
sem sögð voru mektar-
fólk. Þar var hún mis-
notuð kynferðislega M
af húsbóndanum.
Slík reynsla hlýt-
ur að setja óafmáan-
legt mark á viðkvæman ungl-
ing. Eftir þetta leið henni
mjög illa og hún hætti að
geta sofið. Og hún gat
hvergi leitað hjálpar, þótt
hún væri sannarlega hjálp-
arþurfi.
Hefði móðir mín notið
betra atlætis í uppvexti
— eða hefði hún eftir
að hún varð fyrir þess-
um hremmingum notið
þeirrar hjálpar og að-
hlynningar sem nú^
er kostur á — þá 1
kann að vera að
saga hennar hefði
orðið önnur. Þess í,
stað ágerðist (
vanlíðan hennar j
sífellt. Svo fór
henni var komið
fyrir á Arn-
arholti sem,
sjúklingi. En.
hún náðij
sér ekki.j
Hins vegar varð hún ófrísk að fyrsta
bami sínu, bróður mínum, sem fædd-
ist þegar hún var aðeins átján ára.
Hún var alltaf að leita að ástinni
og umhyggjunni sem hún hafði farið
á mis við, og leit hennar teymdi hana
út í lausungarlifnað. Hún átti sér
enga staðfestu, ekkert lífsakkeri,
heldur hraktist áfram eins og vindar
blésu. Og hún var ekki heil.
Þekktur erlendis
Heíðar hefur unnið talsvert fyrir
þekkt erlend snyrtivörufyrirtæki
jafnhliða störfum hér heima:
Þegar ég fór að vinna
meira erlendis kom í
ljós að ég vakti meiri
athygli þar en ég
bjóst við. Það var
þó af allt öðrum
ástæðum^ en
heima á íslandi.
Ég komst að því
að þótt ég
væri
braut-
ryðjandi
hér á landi
sem karl-
maður í
kvennastarfi”
var mjög sjaldgæft
erlendis þá að konur
væru make-up-artist-
ar. Flestir hinna þekkt-
ustu voru karlar, og ég
skar mig ekki úr þar af
þeim sökum.
Aftur á móti þótti það mjög
sérstakt ytrá, að mögulegt var
að láta mig mála hin módelin í
tískusýningum og sýna svo á eftir.
Ekki var algengt að make-up-artist-
inn sýndi líka, og því var hægt að
bóka mig fyrr en hin módelin og ég
gat fen gið tvöföld laun. Það vakti
athygli á mér og ég varð dálítið
þekktur fyrir bragðið.
Á þessum árum fékk ég ýmis kon-
ar tilboð um vinnu erlendis. Og oft
velti ég því fyrir mér að taka ein-
hveiju þeirra og setjast að úti. Ég
vissi að þar fengi ég fremur að njóta
viðurkenningar en hér heima.
En ég átti fjölskyldu, sem alltaf
hefur verið mér óumræðilega mikils
virði. Ég vildi að börnin mín fengju
að njóta öryggis í uppvextinum. Og
landið okkar hefur lengi vei verið
talið býsna öruggt. Það er ekki fyrr
en nú seinustu árin sem maður getur
varla gengið í gegnum miðbæinn að
kvöldi til. Nú eru að koma hér upp
ýmis alþjóðleg vandamál sem við
hjónin vorum að reyna að forðast
þegar við ákváðum á sínúm tíma að
búa hér áfram. Sú forsenda er því
að hverfa, en á móti kemur aukinn
skilningur á því sem ég er að fást við.
Að mörgu leyti hefði verið miklu
auðveldara fyrir mig að vera í útlönd-
um en hér. En ef ég hefði tekið tilboð-
um frá snyrtivörufyrirtækjum er-
lendis hefði það þýtt ferðalög út um
allan heim. Ég hefði þurft að koma
konu og börnum fyrir á einhveijum
vissum stað og ekki séð þau nema
með höppum og glöppum.
Ævintýralegt tilboð
Atvinnutilboðin sem ég fékk voru
ekki eingöngu tengd tískuheiminum.
Þrisvar sinnum fékk ég tilboð frá
mönnum sem vildu koma mér á fram-
færi í skemmtanaiðnaðinum. En ég
tók þeim ekki.
Einu sinni fékk ég kvikmyndatii-
boð, sem ég vildi ekki taka. Tennurn-
ar í mér eru þannig að mér fannst
að ég gæti varla leikið annað en
Drakúla, og ég sá enga framtíð í því
að leika Drakúla I, Drakúla II, Drak-
úla III og svo framvegis!
Annað tilboð var heldur ævintýra-
legra, og þá ætlaði ég að láta til leið-
ast. Þetta leit sérlega vel út í upp-
hafi og mér fannst afar freistandi
að láta reyna á það. Því fór það
nokkuð langt og í rauninni var ekki
annað eftir en að skrifa undir samn-
inga. En þá komu í ljós ákveðnir
hlutir sem mér leist vægast sagt illa
á, og þetta varð mér dálítið erfið lífs-
reynsla og opnaði að mörgu leyti
augu mín.
Ég var staddur í London haustið
1974 og hitti þar fyrir tilviljun bre-
skan umboðsmann, Ian Kerr. Hann
var þá með ýmislegt frægt fólk á
sínum snærum, meðal annars Micha-
el Crawford. Hann hafði einnig góð
sambönd í Ameríku og var umboðs-
maður í Englandi fyrir þekkta
bandaríska leikara og skemmti-
krafta, t.d. Lizu Minelli og Mar-
lene Dietrich.
Umboðsmaðurinn sagði að
sér litist mjög vel á mig; ég
hefði eitthvað við mig. Hann
kvaðst vera sannfærður um
að hann gæti gert mig að
stjörnu. Hann talaði mikið um að
hann hefði aldrei búið til neinn. Fólk-
ið sem hann var með á sínum vegum
var allt orðið frægt þegar hann tók
við því. Hann sagði að sig langaði
til að gera eitthvað úr mér, og hann
vildi gera samning við mig og reyna
að koma mér á framfæri.
Hugmyndin var að byija á að
reyna að koma mér að í einhveijum
söngleik. Ég var í ballett þegar þetta
var, og ég bjóst við að ég gæti sung-
ið, ég held lagi og hef þokkalega
rödd, og líklega gæti ég leikið ef út
í það færi. Hann vildi að ég byijaði
á að fara í söngtíma hjá kennara í
London. Mér leist afskaplega vel á
þetta, og ekki minnkaði hrifning mín
þegar umboðsmaðurinn bauð mér að
hitta Marlene Dietrich.
Hún vildi hitta Islending
Hún vildi aldrei hitta neinn, en var
þó til í að heilsa mér, af því að ég
var íslendingur. Hún sagði mér sjálf
að hún hefði komið hingað þrisvar
á stríðsárunum, annars hef ég
alltaf heyrt að hún hafi aðeins
komið tvisvar. Hún eignaðist
hér vini, og þegar hún var hér
bjó hún ekki á hóteli, heldur
bjó hún heima hjá fólki, sem
hún vildi þó ekki segja mér
hvert var.
Hún sagði að sér þætti
alltaf vænt um ísland, af
því að fólkið sem hún
kynntist þar hefði alltaf
verið vinir hennar og aldr-
ei notfært sér það.
i