Morgunblaðið - 08.12.1991, Blaðsíða 13

MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 8. DESEMBER 1991
c ía
Kaldársel, eins og það var á þeim tíma sem Ómar var þar í sumardvöl.
Það er endalaust hægt að leika
sér við ána, sem fellur í flúðum við
selið.
Hún er alveg einstök og ólík öllum
ám á íslandi því að hún endar allt í
einu nokkru fyrir vestan selið.
Þar fellur hún niður í jörðina og
sést ekkert meira.
í grösugri hraunkvos, alllangt fyr-
ir vestan selið, rís drangur, sem heit-
ir Álfakirkja.
Fyrir norðan selið liggur opinn
tréstokkur, sem flytur vatn úr Kald-
árbotnum alla leið niður í Hafnar-
fjörð, sjö kílómetra leið.
Ég hef skoðað það á kortinu af
Kaldárseli og nágrenni, sem hangir
uppi í foringjaherberginu og sýnir
öll ijöllin í kring.
Á einum stað liggur vatnsstokkur-
inn yfir djúpa kvos eða gjá ofan á
háum, hlöðnum garði.
Oklyjr finnst skemmtilegt að fara
að stokknum og teygja forvitin and-
litin upp á hann til að skoða vatnið,
sem rennur í stríðum straumi til
Ilafnarfjarðar.
Einn prakkarinn í hópnum tók sig
einu sinni til og klifraði upp á stokk-
inn og pissaði í hann.
Og aumingja fólkið í Hafnarfirði
grunaði ekki neitt og hélt að það
væri svo hreint og gott vatn, sem
kæmi alltaf úr krönunum!
Annar strákur skrifaði á bréfmiða
kveðju til pabba og mömmu og lét
það í stokkinn.
Miðinn flaut á fleygiferð í burtu.
„Af hveiju ertu að gera þetta?”
spurðum við.
„Kannski fá pabbi og mamma min
bréfið frá mér þegar þau skrúfa
næst frá krananum,” sagði hann.
„En vitlaus!” sagði ég.
„Kannski kemur bréfið út um
kranann hjá löggunni og þá vita
þeir hver sendi það og hveijir eru
að pissa í stokkinn.”
Strákurinn fölnaði og leit ofan í
stokkinn.
En það var of seint.
Bréfið var horfið og komið á fulla
ferð niður í Hafnarfjörð.
En mest var spennandi að fara
að skoða trölikerlingarnar þijár.
Strax fyrsta daginn hér í selinu í
fyrra sá ég hvar þær stóðu uppi á
Valahnúkum eins og þær væru að
bíða eftir strætó.
Valahnúkar eru svolítið dularfullir,
séðir úr selinu.
Þeir sjást í fjarska á milli Sand-
fellsins og Kaldárhnúka og kerling-
arnar þijár sjást greinilega uppi á
þeim.
Jóhannes, sem var foringinn okkar
í fyrra, sagði okkur þjóðsöguna um
tröllkerlingarnar.
Þær höfðu stolið fiski í Selvogi og
voru á leið með hann heim til sín í
Búrfell, sem sést vel héðan úr selinu.
Þær gerðu þetta að næturþeli svo
að enginn yrði var við þær.
En í þetta skipti urðu þær seinar
fyrir og sólin kom upp þegar þær
voru staddar uppi á Valahnúkum.
Þá urðu þær að steini og hafa staðið
þarna síðan.
Ég hef hugsað mikið um tröllkerl-
ingarnar alveg síðan í fyrra.
Hvað þær hljóta að vera hrikalega
stórar úr því að þær sjást svona vel
uppi á hnúkunum.
I vetur las ég þjóðsöguna um Giss-
ur í Lækjarbotnum og tröllkerling-
arnar í Búrfelli og Bjólfelli í Þjóðsög-
um Jóns Árnasonar hjá honum afa
Ebba.
Ég veit, að síðan heitir fossinn í
Þjórsá, þar sem tröllkerlingin hljóp
í ána, Tröllkonuhlaup.
Úr því að tröllkerlingar eru svo
rosalega stórar að geta hlaupið yfir
stórar ár, hljóta kerlingarnar uppi á
Valahnúkum að vera mjög stórar.
Skyldi vera hægt að labba upprétt-
ur undir pilsið á þeim?
Ég hef ekki þorað að spytja Benna
að því vegna þess að honum gæti
kannski fundist það dónalegt og þess
vegna er ég svo óskaplega forvitinn
þegar við stefnum inn með Sandfell-
inu í átt að Valahnúkum.
Eftir því sem við nálgumst þær
sýnast þær stærri og hrikalegri.
Mér finnst þær hrollvekjandi því
að þær eru steinrunnin lík af ókristi-
legum verum.
Mér verður hugsað til þess hvað
líkamar fólks hljóta mismunandi ör-
lög eftir dauðann.
Flestir láta setja líkamann í kistu
og grafa hann, en afi Ebbi segist
ætla að láta brenna sig í nýju kapell-
unni í Fossvogi, sem búið er að gera
sérstaklega fyrir bálfarir.
Þegar fólkið heima var að tala við
hann um kapelluna sagði afi, að sér
fyndist jarðneskar leifar eiga að vera
sem minnstar eftir hvern mann og
talaði um muninn á því hvemig ann-
ars vegar Indveijar létu brenna sig
og dreifa öskunni af sér í einhveija
heilaga á og svo hins vegar hvernig
íslenskir fornmenn létu setja sig inn
í stóra hauga með skipum sínum og
alls kyns glingri.
„Þetta á að vera sem einfaldast
og fyrirferðarminnst,”. sagði afi.
„Maður fer hvort eð er ekki með
neitt héðan af jörðinni.”
Það fór hrollur um mig, þegar afi
talaði um þetta.
Ég stóð framan við dyrnar og fólk-
ið yissi ekki að ég var að hlusta.
í bakaríinu hans afa hafði ég horft
hugfanginn inn í sjóðheitan baka-
rofninn þegar hann setti plöturnar
með brauðdeiginu inn í eldrautt og
brennheitt holið.
Nú sá ég fyrir mér hann elsku afa
minn vera settan inn í eldrautt og
sjóðandi holið í Fossvogskapellu til
að brenna til ösku, hann sem var svo
snyrtilegur og huggulegur og ilmaði
alltaf af rakspíra.
Allt þetta kemur upp í hugann
þegar við röltum í áttina að Vala-
hnúkum og þessar kolsvörtu og
skuggalegu tröllkerlingar rísa alltaf
stærri og stærri fyrir fráman okkur
upfii á fjallsbrúninni framundan.
Á sínum tíma höfðu þær stiknað
í stein í morgunsólinni.
Þær höfðu verið svo stórar að þær
gátu ekki brunnið til ösku heldur
urðu eins og tröllvaxin, viðbrennd
franskbrauð, sem stóðu þtjú, hlið við
hlið, upp á endann og bar við himin.
Þegar við göngum upp hallann í
áttina að þeim líður mér eins og land-
könnuði, sem er að nálgast hinn ótta-
lega leyndardóm, sem hann hefur
bæði hlákkað til og kviðið fyrir að
komast í návígi við og laðast að með
ómótstæðilegu afli þótt hann langi
mest að flýja eins og fætur toga.
Hvað ef tröllkerlingarnar reynast
nú vera lifandi?
Hvað ef þær lifnuðu nú allt í einu
við?
Æ, æ, héðan af myndi það litlu
breyta, því að litlir strákar eins og
við ættum enga möguleika til þess
að hlaupa undan þessum flykkjum,
sem gnæfa hér hátt yfir okkur.
Ég er ákaflega hrifnæmur á þessu
augnabliki þegar ég nálgast pilsfald
tröllkerlingarinnar í miðið og sé að
það er ekki hægt að ganga undir
hann.
Þá veit ég það.
Ég geng með lotningu inn og upp
með innstu tröllkerlingunni, sem er
svo ógnarstór, að ég er eins og lítill
hænuungi í samanburði.
Svona risastór tröllkerling gæti
tekið peð eins og mig í aðra krumlu
sína og falið mig inni í henni! Sett
mig ofan í tunnu, fulla af vatni og
iátið mig reyna að synda!
Það er einkennilegt, hvað hún
hallar aftur á bak.
Nei, nei! Hvað er nú þetta?
Þegar ég fikra mig á hlið við hana
sé ég, að í stað þess að vera sívöl
og sver tröllkerling er hún þunn eins
og fjöl og hallar aftur á bak út yfir
brattann á bak við.
Hvílík vonbrigði!
Þær eru þá alls ekki eins og tröll-
kerlingar í laginu, heldur líkast því
sem skuggamynd af þremur tröll-
kerlingum hafi verið skröpuð af risa-
stóru tjaldi og sett hér upp og látin
halla aftur.
Það liggur við að ég óski mér
þess að hafa aldrei komið hingað upp
heldur fengið að dvelja áfram við
alls konar hrollvekjandi og mögnuð
ævintýri, sem ég hef verið að búa til
í huganum um steinrunnin tröll og
forynjur.
Á leiðinni til baka er eins og létti
af mér dapurlegum og dimmum
hugsunum og á kvöldvökunni finn
ég svölun í að syngja hærra og
hressilegar en nokkru sinni fyrr
KFUM-söngvana um fagnaðarerind-
ið:
„Kristnir drengir, áfram allir!
Aldrei vílg'a megið þér!
Sálu styrkja sðngvar snjallir.
Sigur þar til fenginn er.
Guði hjá, himnum á.
Hittumst glaðir allir þá!"
Ó, hann Hilmar við hliðina á mér
er svo yndislega kvefaður og nef-
mæltur, þegar hann syngur laglín-
urnar með öllum n-un-um og m-
unum:
„Ótal englatungur
undir taka í söng:
Dýr§ og lof sé drottni,
dýro í sæld og þröng!”
Áfram kristmenn, krossmenn!
Á morgun verður gaman.
Annað kvöld verður kvöldvaka og
ég er að hamast við að gera vísur
um strákana, sem ég ætla að fara
með á kvöldvökunni.
Ég hef aldrei gert neitt svona lag-
að síðan ég söng fyrir gestina í
tveggja ára afmælinu mínu.
Á morgun fáum við tertur og kök-
ur í fyrsta og eina skiptið í sumar,
því að það verður síðasti dagurinn
okkar í Kaldárseli á þessu sumri.
Þegar það rigndi mest um daginn,
strukum við einu sinni.
Við fórum allir af stað labbandi
og vorum harðákveðnir að stijúka
niður í Hafnarfjörð. Margir okkar
voru svo óánægðir með hvað það var
einhæfur matur alla daga að þeir
sögðu að við ættum að gera uppreisn
út af því.
Einhvern veginn urðum við atlir
dálítið spenntir og æstir.
Það var dálítið spennandi að gera
uppreisn gegn sjálfum foringjanum.
Mér leið samt dálítið illa inni í
mér af því að mér fannst Benni ágæt-
ur foringi og Marta elskuleg elda-
buska.
Ekki gat hún gert að því, þótt hún
fengi ekki að elda neitt nema saltfisk
flesta daga.
Þar að auki var ég ekki óánægður
með matinn eins og hinir strákarnir.
Mér fannst svo gaman að borða
skyrhræring, hafragraut, rúgbrauð
og skonrok.
Ég hafði líka lært það mikið um
kristindóm og Guð hér í selinu að
ég þóttist vita að það væri kristilegt
og Guði þóknanlegt að borða einfald-
an og ódýran mat hér á jörðinni af
því að það voru svo margir hungrað-
ir í fátæku löndunum úti í heimi og
jafnvel í Kamp Knox og Höfðaborg-
inni.
Ef maður lifði sparlega og borðaði
sem mést skonrok yrði manni
ábyggilega launað fyrir það í himna-
ríki með stórum ijómatertum og
súkkulaði með ijóma eins og maður
gæti í sig látið.
En ég lagði ekki í það að segja
þetta úr því að strákarnir áttu svona
erfítt með að vera kristilegir í matar-
æði og þótti skonrok leiðinlegt og
þeir höfðu ekki verið veikir eins og
ég og hlustað með tárin í augunum
á Elsu Sigfúss syngja ljóð eftir Dav-
íð Stefánsson um vesalings fátæka
fólkið í verkamannsins kofa, þar sem
„börnin fá mat en foreldrarnir
svelta”.
Ég labbaði því þegjandi með þeim
áfram eftir veginum yfír djúpu
hraungjána fýrir norðan selið, fram
hjá Álfakirkju og alla leið upp á
hæðina og melana fyrir norðan hrau-
nið.
Brátt myndum við sjá niður í
Sléttuhlíð.
En þarna uppi á brúninni var miklu
hvassara heldur en í hrauninu og
rigningin fór vaxandi.
Við vorum að byija að blotna og
verða kaldir og svangir.
Þeir, sem höfðu kvartað mest yfír
matnum, voru nú orðnir þögulir og
áður en við vissum af höfðu allir
stansað.
Rigningin lamdist upp í nefíð á
okkur.
Það var komið rok. Algert skon-
rok.
Við litum hver á annan. Mér sýnd-
ist á hinum strákunum að þeir væru
farnir að efast en það þyrði bara
enginn að segja það sem hann væri
að hugsa.
Enginn vildi vera huglaus og eyði-
leggja svona stórkostlega og glæsi-
lega uppreisn, sem við höfðum verið
svo samtaka um núna rétt áðan.
Þarna stóðum við þögulir drykk-
langa stund og urðum blautari og
blautari og kalt á hnjánum og eyrun-
um þar sem við hölluðum okkur upp
í vindinn og ískalda rigninguna.
Mér fannst ég þurfa að segja eitt-
hvað en þó án þess að gefast upp
og hætta uppreisninni.
„Ætli það sé ekki betra að stijúka
strax eftir hádegismat í góðu veðri?”
sagði ég lágt. „Þá erum við saddir
og þurrir og miklu skemmtilegra að
labba niður í Hafnarfjöi-ð. Ég bara
segi svona. Ég vil alveg eins halda
áfram.”
Ég beið milli vonar og ótta eftir
svari strákanna og hálf sá eftir að
hafa sagt þetta.
Þeir höfðu sumir verið svo æstir
og sárir þegar við lögðum af stað
að kannski myndu þeir taka mig í
bakaríið.
En enginn sagði neitt og áður en
við vissum af vorum við á hraðri leið,
án þess að mæla orð frá vörum, til
baka undan rigningunni og flýttum
okkur eins og við gátum, svo að við
næðum heim í sel fyrir kvöldmat og
það kæmist ekki upp, að við hefðum
byijað að stijúka.
Það komst ekki upp, Guði sé lof.
Nema Guð vissi það allan tímann
og veit það enn.
En Guð er góður og hann kjaftar
ekki frá.