Morgunblaðið - 08.12.1991, Blaðsíða 24

24 C
MORGUNBLAÐIÐ MENNINGARSTRAUMAR SUNNUDAGUR 8. DESEMBER 1991
WEXÍXm/Rithöfundur eba Ijóbskáldf
Svokvað
Stwrrí Sturluson
VIÐ MINNTUMST 750. ártíðar
Snorra Sturlusonar á nýliðnu
hausti. Þó að lúðrablásturinn og
ræðurnar sem hljóma að venju á
slíkum tímamótum hafi nú þagn-
að heldur þó áfram hið hljóðláta
starf við að reyna skilja þau verk
sem hann skildi eftir sig. Skýra
þau á nýjan hátt og gera þau
þannig skiljanleg nýrri kynslóð
lesenda. Þetta rannsóknar- og
miðlunarstarf er ekki einungis
unnið á íslandi, heldur ekki síður
af erlendum fræðimönnum.
Skáldskapur Snorra Sturlusonar
hefur ætíð fallið í skuggann
af þeim sagnaritum sem honum
hafa verið eignuð. Ástæða þess er
einfaldlega sú að hann var meiri
snillingur í að
setja saman sög-
ur, heldur en að
kasta fram vísu.
En þó má ekki
gleyma að Snorri
leit á sig sem
skáld, sat við
hirðir norskra
hefðarmanna og
færði þeim kvæði. Þessi hirðkvæði
Snorra, sem öll nema eitt eru glöt-
uð, eru þau einu skáldverk hans
(auk nokkurra lausavísna) sem
eignuð eru Snorra af samtíðar-
mönnum hans. Þetta eina kvæði
Háttatal er því mikill fengur fyrir
þá sem fjalla vilja um lærdóm og
skáldskap Snorra Sturlusonar.
Háttatal hefur þó af ýmsum
ástæðum ekki verið ofarlega á
eftir Guðrúnu
Nordal
blaði þeirra fræðimanna sem valið
hafa sér verk Snorra að viðfangs-
efni. Það er vart hægt að hugsa
sér ólíkari verk en Heimskringlu
og Háttatal. Háttatal er ekki ort
til Hákonar konungs og Skúla jarls
í sama skilningi og hirðkvæði eru
alla jafnan, heldur notar Snorri
umgerð lofkvæðisins, til að setja
saman bragfræði hins fornnorr-
æna bragar. Háttatal er 102 vís-
ur, þar sem Snorri leggur á sig
að yrkja undir öllum þeim bragar-
háttum sem tiltækir voru norrænu
skáldi. Kvæðið er af þeim sökum
enginn skemmtilestur, heldur á
köflum tyrfið og vandskilið, en að
sama skapi er það merkileg heim-
ild um þekkingu Snorra á fornum
norrænum kveðskap.
Háttatal er varðveitt sem þriðji
hluti Snorra-Eddu. Mikið hefur
verið ritað um tvo fyrri hluta Edd-
unnar, Gylfaginningu og Skáld-
skaparmál, en lengi hefur vantað
handhæga útgáfu á Háttatali fyrir
erlenda lesendur, svo hægara væri
fyrir þá fjölmörgu fræðimenn er
stunda rannsóknir á íslenskum
miðaldabókmenntum að setja
bragfræði Snorra í samhengi við
germanskan kveðskap og miðalda-
lærdóm. Anthony Faulkes prófess-
or við Birmingham-háskóla hefur
nú unnið þetta þarfa útgáfustarf
af miklum myndarskap og þekk-
ingu.
Nú nýverið kom út hjá Oxford
University Press útgáfa hans á
Háttatali Snorra Sturlusonar. Bók-
in er í sama broti og aðrar útgáfur
forlagsins á íslenskum miðalda-
textum, eins og á Hrafnssögu
Sveinbjarnarsonar, sem Guðrún
P. Helgadóttir gaf út fyrir nokkr-
um árum. Anthony Faulkes fylgir
texta Háttatals úr garði með inn-
gangi þar sem hann fjallar fyrst
um höfund kvæðisins. Síðan gerir
hann nokkra grein fyrir ýmsum
hugsanlegum heimildum Snorra,
bæði innlendum og erlendum, og
veltir svo fyrir sér áhrifum Hátta-
tals á þau skáld sem komu í kjölf-
ar Snorra. Faulkes leitast við að
meta bókmenntalegt gildi Hátta-
tals og þeirra skýringa sem fylgja
kvæðinu og kemst að þeirrri niður-
stöðu að mikilvægi verksins í heild
sinni „sé ómælanlegt bæði hvað
varðar skilning okkar á germönsk-
um bragarháttum og hveijum aug-
um miðaldaskáld í Norður-Evrópu
litu verk sín”.
Aftan við texta Háttatals, at-
hugasemdir Faulkes um handrita-
texta og orðaskýringar, er viðbæt-
ir þar sem hann leitast við að
tengja þá bragarhætti sem Snorri
bregður fyrir sig í Háttatali við
eldri kvæði undir sama hætti. Þess-
ar athuganir Faulkes eru athyglis-
verðar og dregur hann þar saman
mikið samanburðarefni. Hann
kemst að þeirri almennu niður-
stöðu að bragfræði Snorra hafi
ekki einungis verið hugsuð sem
sýnisbók, heldur ennfremur verið
ætlað að sýna hugsanleg og mögu-
leg tilbrigði bragarháttanna.
Hin nýja útgáfa Anthony Faul-
kes á Háttatali er mjög kærkomin
viðbót við fyrri útgáfur á þessu
verki Snorra. Vonandi verður hún
til þess að Háttatal nái til fleiri
lesenda og að fieiri fræðimenn taki
það til rækilegri athugunar. Ef
einhveijir lesendur þessa pistils
hefðu áhuga á bókinni er þess að
geta útgáfan kostar það sama og
íslensk meðalbók, rétt um þijú
þúsund krónur.
Háttatal — Mikill fengur fyrir þá
sem fjalla vilja um lærdóm og
skáldskap Snorra Sturlusonar.
________/______________________________
KLASSÍSKAR PLÖTUR/Geta Bítlar samib klassíska
tónlistf
Liverpoolsöngdrúpan
INNRA með margri popphetjunni býr
þrá eftir viðurkenningu sem „alvöru”
tónlistarmaður; að verða metinn sem
klassíkur tónsmiður og ágerist eftir því
sem þeir ná lengra í tónlist. Fjölmargir
slíkir hafa reynt að sjóða saman kiassíska
tónlist og popp/rokk með hörmulegri
útkomu, og margar sorgarsögur má
segja af popphetjum sem reynt hafa fyr-
ir sér sem klassískir tónsmiðir. Sagan
af Liverpoolóratoríu Pauls McCartneys
telst þó seint sorgarsaga.
Paul McCartnéy er líklega dáð-
asti poppsmiður sögunnar og
hann hefur samið fleiri fræg lög
en tölu verður á komið. Hann kann
þó ekki að lesa nótur; segist alltaf
hafa heyrt annað
fyrir sér en nót-
unar sögðu. í
gegnum árin hef-
ur hann þó
brugðið fyrir sig
ýmsum klassísk-.
Söngdrápusmiður Paul McCartney.
eftir Árna um frösum til að
Matthíasson pakka inn popp-
hugsun, en þó
aldrei glímt við klassíkina sjálfa.
Þá var það fyrir tveimur árum að
Fílharmóníusveit Liverpool leitaði
til þessa frægasta sonar borgar-
innar og fór þess á leit við hann
að hann setti saman verk fyrir 150
ára afmæli sveitarinnar. Paul seg-
ist hafa látið til leiðast þar sem
fresturinn var svo rúmur, en þegar
nær drö segir hann hann að það
hafí runnið á sig tvær grímur. Með
Paul vann Carl Davis, sem samið
hefur margt alvarlegt, en er þó
þekktastur sem stjórnandi. Paul
segir að ekki hefði hann komist
langt áleiðis án Davis, en Davis
vill ekki gera of mikið úr sínum
þætti; segir að hann hafí aðeins
verið litaspjaldið og Paul hafí stýrt
pentlinum, en viðfangsefnið er líf
McCartneys í grófum dráttum og
sögusviðið Liverpool.
Viðtökurnar hafa verið á svip-
aða lund og búast mátti við;-
rokk/poppvinir geta vait orða
bundist af óhug, en þeir sem
hneigjast til klassíkrar tónlistar
segja margir söngdrápuna argasta
klám. Þeir eru þó fleiri sem lofa
verkið á ýmsa lund og segja að
þó það sé allgallað, hafí það ýmis-
legt við sig sem geri það áheyri-
legt, skemmtilegt og átakanlegt á
köflum og þá einkum vegna þess
hve það sé heiðarlegt. Flytjendur
eru og ekki af verri endanum, því
sú frábæra Kiri Te Kavana, syngur
í verkinu og Sally Burgess, Jerry
Hadley og Willard White.
Paul McCartney má vel við una,
því söngdrápan hefur selst vel í
útgáfu EMI og verður sett upp
víða um heim á næsta ári. Ekki
verður hér spáð um það hvað gerst
hefði ef verkið hefði samið Jón
Jónsson en ekki Paul McCartney,
en Paul segist þegat' vera byijaður
á fiðiukonsert.
Blaðahaus Variety
MYNDBÖND /Hver er,/Biblía
skemmtanaibnabarins ”?
Variety er varanlegt
ALLT ER breytingnm undirorpið, ekki síst í skemmtanageiran-
um. Fyrirtæki rísa og falla hraðar en í flestum öðrum iðnaði
og menn koma og fara, hvergi er erfiðara að festa sig í sessi.
Astæðuna er ekki síst að
finna í hverfulum smekk
bíó gesta, það hefur reynst erf-
itt að finna töfraformúluna fyrir
velgengni framleiðslunnar. Enda
er kvikmynda-
gerð ekkert
annað en
happadrætti og
það stærsta
happadræti ver-
aldar. Ein er þó
sú grundvallar-
stofnun sem
gerir út á þessi
mið og nýtur ætíð jafn mikillar
virðingar og vinsælda, er þó að
nálgast nírætt. Það er vikuritið
Variety, sem löngum hefur verið
kallað „Biblía skemmtanaiðnað-
arins”, og það stendur undir
nafni.
á þá brauðfætur sem það hefúr
staulast á síðan. Þó svo að Bo
karlinn fengi posann atarna.
Einn fastra punkta í Variety
er vitaskuld myndbandaþáttur.
Þar gefur jafnan að líta lista
yfir 50 leiguhæstu myndirnar
(Lömbin þagna trónar nú í efsta
sætinu), en fyrst og fremst er
ijallað um þetta efni sem annað
í blaðinu frá viðskiptalegu sjón-
armiði. í þessum þætti kom t.d.
fram fyrir skömmu að búið er
að selja hátt á fimmtu milljón
myndbandaspóla af Hróa hetti -
prins þjófanna, fyrir litlar 65
milljónir - dala að sjálfsögðu.
Af þessum tölum má glögglega
sjá hve myndbandamarkaðurinn
er orðinn geysilega mikilvægur
kvikmyndaiðnaðinum, en leigu-
hagnaðurinn er ekki inní þessum
tölum.
eftir Sæbjörn
Valdimarsson
Variety hefur sáralítið breyst
í tímanna rás, enda hefur Silver-
manfjölskyldan farið með stjórn-
ina frá stofnun þess árið 1905,
allt til loka síðasta áratugar. Þá
var það selt Reed Properties
Inc., en stjórnarformaðurinn er
þó enn af Silvermanættinni.
Þessi umskipti stöfuðu að
nokkru leiti af fastheldni fyrri
eigenda. Þeir vöruðust litprent-
un einsog heitan eldinn og voru
íhaldssamir á útlitið. Mönnum
brá því við er andlitslyfting hins
nýja útgefanda kom í ljós, efnið
var stokkað upp og auglýsingar
tróna nú í öllum regnbogans lit-
um. Þetta er tímanna tákn. Vígi
gamalla hefða falla hvert af
öðra fyrir kröfum kaupenda og
auglýsenda. Þessar breytingar
hafa þó orðið til þess að Variety
hefur styrkt stöðu sína enn frek-
ar á fagblaðamarkaði skemmt-
anaiðnaðarins, eini keppinautur
þess sem eitthvað kveður að er
sem fyrr The Hoilywood Report-
er
En það hefur fleira breyst í
tímanna rás. Þegar sá sem þetta
skrifar gerðist áskrifandi að
Variety, árið 1967, ríkti enn sú
hefð sem hafði varað frá upp-
hafi að ”sjóða niður” fyrirsagn-
irnar í snaggaralegar styttingar.
Þær voru að vissu Ieiti vöru-
merki blaðsins og oft illskiljan-
legar nýgræðingum. Maður gat
alveg átt von á því að sjá rúsínu
sem þessa yfir þvera forsíðuna:
”Will Bo Go If K.K. Say So?” -
sem útleggst eitthvað á þessa
leið: ”Fær Bo pokann sinn ef
K.K. skipar svo fyrir?” - en Bo
er Bo Polk sem á þessum tíma
var framkvæmdastjóri MGM en
K.K. enginn annar en Kirk Ker-
korian, sá kunni peningamaður
og þáverandi eigandi hins forn-
fræga kvikmyndavers sem var
um þær mundir að lyppast niður
En Variety var frá upphafi
fyrst og fremst fagrit kvik-
myndaiðnaðarins og leikhús-
anna. Til að byija með fjallaði
það eingöngu um Bandaríkja-
markaðinn en er fyrir löngu orð-
ið alþjóðlegt, er m.a. með frétta-
ritara hérlendis. Sjónvarpsmál
fá þó hvað ríflegast pláss í blað-
inu í dag en meðal annars reglu-
legs efnis má nefna kvik-
mynda-, sjónvarps- skemmti-
krafta- og bókagagnrýni; við-
skiptamál, umíjöllun um það
sem er efst á baugi um veröld
víða í heimi skemmtana og af-
þreyingar og vitaskuld gleymast
hvorki minningagreinarnar né
auglýsingarnar.
Snemma á áttunda áratugn-
um hóf svo blaðið að birta efnið
sem það er í dag sjálfsagt kunn-
ast og virtast fyrir, það er listinn
yfir 50 vinsælustu myndirnar á
Bandaríkjamarkaði í viku hverrij
sem er einkar faglega unninn. I
hann er vitnað að jafnaði í
heimsfjölmiðlunum þó svo að
The Hollywood Reporter hafi
apað hann eftir. Þarna birtist
svart á hvítu sá dómur sem
mestu máli skiptir fyrir kvik-
myndaiðnaðinn og hefur oftar
en ekki verið hádramatískur og
alltaf jafn spennandi. Það má
segja að Variety sé ómissandi
öllum þeim sem starfa í kvik-
mynda- og myndbandageiranum
og yfir höfuð öllum sem vilja
fylgjast með og fá upplýsingar
sem þeir geta reitt sig fyllilega
á því áreiðanleiki hefur löngum
verið eitt af aðalsmerkjum blaðs-
ins. Og í takt við tímann þarf
nú ekki lengur að leita hófanna
í Bandaríska sendiráðinu til að
ná áskriftarsamböndum því
þetta sómablað fæst orðið í alln-
okkrum bókaverslunum á höfuð-
borgarsvæðinu.