Morgunblaðið - 08.12.1991, Blaðsíða 9

sumir
kaupa þá
í bunkum
þeir gerast ekki
ódýrari
geisladiskarnir
en einmitt hjá
okkur...
ÓLFUR KRÍST
BUBBI
YJ
mr egill
TIFA TIFA
mm
TIL
RUNAR ÞÓR • YFIR HÆÐIN

sannkölluð
jolagjof
ROKKLINGARNIR - Það er sv,
______ - - 'MBS
' Höröur Torfa KVEÐJA
1./ *"°*"TAK hkj- C O 1
OFARCD 00£
N\m\\THiiini~i:i\Ni)ii i>\
LÁRUS HALLDÓR GRÍMSSON • PORTRAIT

MORGUNBLAÐIÐ MANNLl F SSTRAUM AR^I >l-;si;M BivK 1991. -
LÆKNISFRÆÐI//% er ein báran stök . . .
Varíö ylikur á berídumim
III. Eru lög nauðsynleg?
í bók Garðars Gíslasonar er að
finna safn greina sem allar eiga
það sameiginlegt að fjalla um rétt-
arheimspeki. Heiti bókarinnar er
dregið af einni þeirra. Allar grein-
arnar hafa birst áður á prenti utan
einnar þeirra sem ber heitið „Um
rétt, réttlæti og réttarríki”.
í ritinu er tekist á við ýmsar
grundvallarspurningar um lög og
rétt. Þar er fjallað um spurningar
um eðli og uppruna laga og rétt-
ar, tengsl laga og siðferðis og
réttarheimildirnar meginreglur
laga og eðli máls skoðaðar frá
heimspekilegu sjónarhorni.
Bók Garðars er merkilegt fram-
lag til íslenskra lögfræðibók-
mennta því hér er um að ræða
fyrsta íslenska ritið sem fjallar
eingöngu um réttarheimspekileg
efni. Ber því sérstaklega að fagna
útgáfu þess. Ritið á ekki bara
erindi til lagast údenta, heldur
einnig til allra lögfræðinga sem
áhuga hafa á grundvallaratriðum
fræðigreinarinnar. Síðast en ekki
síst á hún erindi til allra þeirra
sem áhuga hafa á heimspekilegri
umræðu yfirleitt.
Bókaútgáfa Orators er ung að
árum og sérhæfir sig í útgáfu lög-
fræðirita. Að henni stendur Orat-
or, félag .stúdenta við lagadeild
Háskóla íslands, og hefur hún
þegar gefið út all mörg lögfræði-
rit. Útgáfa lögfræðirita hér á landi
hefur len gi verið brotakennd og
tilviljunum háð. Stafar þetta ekki
síst af því að útgáfa á lögfræði-
legu efni er margvíslegum erfið-
leikum bundin. „ því sambandi
má benda á að markaðurinn hér
á landi er lítill og að lögfræðirit
úreldast tiltölulega hratt vegna
tíðra breytinga á lögum. Eftir að
bókaútgáfa Orators hóf starfsemi
sína má með nokkrum rétti segja
að orðið hafi bylting í útgáfu lög-
fræðirita hér á landi.
í —ii
Minnst var á það hér fyrir hart-
nær tveimur árum að berkla-
veiki væri sumstaðar farin að stinga
upp kollinum í samkrulli við eyðni.
Nokkru eftir að sýklalyfin komu
til skjalanna og
öldin var um það
bil hálfnuð tóku
sumar sóttkveikjur
upp á því að brynja
sig með ónæmi
gagnvart þessum
eftir Þórarin nýju lyfjum og pen-
Guðnason isillín var eitt
þeirra. Það lyf
reyndist til margra hluta nytsamlegt
en ha fði engin áhrif á berkla. Banda-
ríski sýklafræðingurinn Selman
Waksman, fæddur í Úkraínu, fetaði
í slóð Flemings hins breska og félaga
hans og fékk annan myglusvepp til
að gefa af sér fúkalyfið streptómýc-
ín. Það var fyrsta berklameðalið, til
búið 1948 og reyndist gersemi. Þeg-
ar svo ónæmi tæringarbakteríunnar
gagnvart því tók að spilla meðferð-
inni fundu menn upp á að gefa eitt
eða jafnvel tvö lyf ásamt með strep-
tómýcíni. Þau hétu PAS og ísóníazíð
og þegar fram Jiðu stundir varð úr-
valið enn meira. Við þessa fjöl-
breytni sljákkaði í bakteríunni, en
skilyrði til þess að vel gengi var að
sjúklingurinn tæki meðulin reglulega
og jafnt og þétt.
Það var svo upp úr 1980 sem að
ráði fór að bera á berklaveiki hjá
þeim sem voru með varnarkerfi í
molum vegna eyðni og sömuleiðis
hjá umrenningum og útigangsfólki
sem hvorki á þak yfir höfuðið né
mat til næsta máls. „Hugsun þess
laga um réttarfar í víxilmálum.
Er sé elsti þeirra landyfirréttar-
dóm ur frá 1901, en sá nýjasti
dómur bæjarþings Reykjavíkur frá
5. júlí 1990.
snýst gjarnan um eitthvað annað en
það að taka lyfin sín á réttum tím-
um,” segir bandarískur lungnalæknir
sem fylgist vel með þessum málum,
og talið er að fimmti hver berkla-
sjúklingur þar í landi ljúki ekki þeirri
meðferð sem ráð er fyrir gert.
Berklar eru sennilega eldri en
mannkynið og sýkillinn sem þeim
veldur gæti verið elsta núlifandi vera
á jörðinni. Sum frumstæð dýr með
köldu blóði eru sýkt af örverum sem
líkjast berklabakteríunni og valda í
vefjum þeirra bólgubreytingum sem
minna á berklahnúta. Ef ögn úr slík-
um hnút er sprautað í dýr með heitu
blóði myndast berklalegar breytingar
í líffærum þess. ^
Sjúkdómurinn finnst í nokkrum
dýrategundum og fimm afbrigði sýk-
ilsins eru þekkt. Aðeins tvö þeirra
eru hættuleg mönnum: nautaberklar
og mannaberklar. Við getum sýkst
af þeim fyrrnefndu ef við drekkum
mjólk úr berklaveikum kúm, en af
mannaberklum sýkist fólk við að
anda að sér bakteríum sem tæringar-
veikir hósta frá sér. Þó er sjúkdómur-
inn ekki svo bráðsmitandi að eins
eða fárra daga samvistir verði til
þess að hann berist milli manna; vik-
ur eða mánuði mun oftast nær þurfa
til. En jaf nvel þótt þannig sé ástatt
þarf naumast að gera ráð fyrir meira
en 5-10% líkum á smitun sem leiði
til tæringar.
Leguskáli berklahælis á þriðja áratugnum.
í sumum löndum þar sem veikin
fer í vöxt hefur komið til tals að
reisa berklahæli og reka þau með
svipuðu sniði og gert var í gamla
daga. Með því vinnst eins og áður
nokkur aðskilnaður smitandi sjúkl-
inga frá ósýktu umhverfi, betri við-
urgerningur hvað fæði og húsnæði
snertir en margt af þessu fólki nýtur
utan stofnunar og síðast en ekki síst
nægilega strangt eftirlit til þess að
lyfjameðferð geti komið að fullum
notum. Margir sem fylgst hafa með
hin síðari ár telja að berklaveikin
hafi að mestu gleymst og okkur
hætti til að líta á hana frá sögulegu
sjónarmiði en ekki sem þann óvin,
liggjandi í leyni, sem hún greinilega
er. Andvaraleysið gæti komið okkur
harkalega í koll.
BRAUTARHOLTI 2 • KRINGLUNNI SÍMI 62 52 00
JAPISS