Morgunblaðið - 17.12.1991, Blaðsíða 1

88 SIÐUR B
*vguaiMiiMfe
STOFNAÐ 1913
288. tbl. 79. árg.
ÞRIÐJUDAGUR 17. DESEMBER 1991
Prentsmiðja Morgunblaðsins
Búist við að íslend-
ingar viðurkenni
sjálfstæði Króatíu
ISLAND og sjö önnur Evrópuríki létu í gær í ljós vilja til að viður-
kenna sjálfstæði Slóveníu og Króatíu, að uppfylltum ákveðnum skilyrð-
um af hálfu þessara nýju ríkja. Jón Baldvin Hannibalsson utanríkisráð-
herra segir að skilyrði þessi séu í raun formsatriði og þýst við að
Islendingar viðurkenni sjálfstæði ríkjanna á morgun eða fimmtudag.
Innan Evrópubandalagsins náðist í gærkvöldi málamiðlun að sögn
Jíeuíers-fréttastofunnar um „skilyrta sjálfstæðisviðurkenningu", sem
taki jafnvel gildi næstkomandi mánudag.
Auk íslendinga ákváðu Þýzka-
land, Danmörk, Belgía, Svíþjóð,
Tékkóslóvakía, Ungveijaland og
Pólland að viðurkenna sjálfstæði
Slóveníu og Króatíu að uppfylltum
þremur skilyrðum, að sögn Jóns
Baldvins. Þessi skilyrði eru að færð-
ar verði sönnur á að réttarríki verði
í heiðri haft, að lýðræðislegar stofn-
anir séu starfhæfar, og að mannrétt-
indi þjóðemisminnihluta séu undir
öllum kringumstæðum virt. Króatar
og Slóvenar munu svara síðdegis í
dag, þriðjudag, eða í fyrramálið.
Þjóðverjar höfðu í gær tekið þá
ákvörðun að viðurkenna Króatíu og
, Slóveníu fyrir jól, hvað sem á dyndi.
EB-ríkin hafa lagt áherzlu á að tala
einum rómi í Júgóslavíumálinu og
lögðu Hollendingar til að sjálfstæðis-
viðurkenningu yrði frestað fram yfir
áramót. í gærkvöld náðist svo mála-
miðlun, eftir sex klukkustunda þóf
á fundi utanríkisráðherra EB.
„Stóra spurningin verður hvort
þessum ríkjahópi tekst að koma vit-
inu fyrir Sameinuðu þjóðimar, fá
þær til að axla sínar skuldbindingar
og koma friðarsveitum á staðinn,"
sagði Jón Baldvin. Hann spáði því
að fleiri ríki myndu fylgja í kjölfarið
og viðurkenna sjálfstæði Króata og
Slóvena. „Þar með hefur þessi deila
breytt um eðli og er ekki lengur
undir neinum kringumstæðum inn-
anlandsdeila. Þá eiga SÞ erfiðara
með að leiða málið hjá sér,“ sagði
Jón Baldvin. Hann sagði að þau ríki,
sem vildu samþykkja sjálfstæðisvið-
Alyktun SÞ
um síonisma
felld úr gildi
Sameinudu þjódunum. Reuter.
Allsherjarþing Sameinuðu
þjóðanna (SÞ) samþykkti í gær-
kvöldi tillögu um að fella úr gildi
umdeilda ályktun frá árinu 1975
þar sem síonismi, eða sú stefnu
að sameina alla gyðinga, er sagð-
ur jafngilda kynþáttamismunun.
111 ríki greiddu atkvæði með til-
lögunni, 25 á móti, en 13 sátu hjá
við atkvæðagreiðsluna. Bandaríkja-
menn beittu sér fyrir tiilögunni og
lögðu hana fram ásamt 85 ríkjum.
Þeirra á meðal voru nokkur ríki, sem
greiddu atkvæði með ályktuninni um
síonismann árið 1975, svo sem Sov-
étríkin og flest nýju lýðræðisland-
anna í Austur-Evrópu.
Lawrence Eagleburger, aðstoðar-
utanríkisráðherra Bandaríkjanna,
kynnti tillöguna á þinginu og þykir
það til marks um mikilvægi hennar
í augum Bandaríkjastjórnar. Eagle-
burger sagði að tímabært væri orðið
„að setja eina af síðustu leifum kalda
stríðsins á sorphauga sögunnar".
urkenningu, væru ekki sammála því
að það gerði aðeins illt verra.
Ástandið í Júgóslavíu gæti ekki
versnað. „Sjálfstæði þessara ríkja
gefur þeim rétt til kröfu á því að
hið alþjóðlega samfélag fari að beita
réttarreglum sínum, taka afstöðu til
þess hver er ofbeldisaðilinn og koma
í veg fyrir áframhaldandi morð á
óbreyttum borgurum."
Reuter
Edúard Shevardnadze, utanríkisráðherra Sovétríkjanna, teygir höndina til James Bakers, utanríkisráð-
herra Bandaríkjanna (t.v.), á meðan Míkhaíl Gorbatsjov Sovétforseti stingur upp í sig brjóstsykurs-
mola. Myndin var tekin áður en þeir hófu viðræður sínar í Moskvu í gær um framtíð sovéskra kjarnavopna.
Jeltsín og Gorbatsjov jræða við utanríkisráðherra Bandaríkjanna í Moskvu:
Segja áhyg’gjnr af sovésku
kjamavoþnunum óþarfar
Norðmenn viðurkenna fullveldi Rússlands til stuðnings umbótastefnu hans. I dagblaði í gær, að Gorbatsjov yrði
Moskvu. Reuter.
BORIS Jeltsín Rússlandsforseti
og Míkhaíl Gorbatsjov Sovétfor-
seti reyndu í gær að fullvissa
James Baker, utanríkisráð-
herra Bandaríkjanna, um að
engin hætta væri á að sovésk
kjarnavopn myndu skiptast á
milli lýðveldi í kjölfar hruns
sovéska miðsljórnarvaldsins.
Jeltsín sagði eftir fjögurra
klukkustunda viðræður við
Baker í Moskvu að kjarnorku-
eldflaugum yrði ekki skotið á
loft án samráðs við leiðtoga
aðildarríkja nýja samveldisins,
sem á að koma í stað Sovétríkj-
anna. Ennfremur yrði haft
strangt eftirlit með því að
tækniþekking á sviði kjarna-
vopnaframleiðslu kæmist ekki
til þriðja heims ríkja. Norska
sljórnin tilkynnti í gær að hún
viðurkenndi Rússland sem full-
valda ríki.
Jeltsín áréttaði að aðildarríki
samveldisins myndu standa við
loforð sín um sameiginlega yfir-
stjórn kjarnorkuheraflans. „Við
ætlum einnig að koma á sameigin-
legu eftirliti með öllum kjarnorku-
stöðvunum með það að markmiði
að tryggja að öryggi þeirra verði
eins mikið og mögulegt er,“ sagði
hann. Hann sagði að Iýðveldin
fjögur, þar sem kjarnavppn eru
geymd - Rússland, Úkraína,
Hvíta-Rússland og Kazakhstan -
myndu undirrita alþjóðasamning
um takmörkun kjarnorkuvígbún-
aðar. „Þijú þeirra verða að lokum
kjarnavopnalaus, en þó ekki Rúss-
land fyrst um sinn,“ sagði hann.
Það þótti til marks um minnk-
andi áhrif Míkhaíls Gorbatsjovs
að Baker ræddi við Jeltsín áður
en hann fór á fund Sovétforset-
ans. Gorbatsjov tók í sama streng
og Jeltsín þegar kjarnavopnin bar
á góma. „Þau eru undir eftirliti
og enginn þarf að hafa áhyggjur
af þeim,“ sagði hann er hann tók
á móti Baker.
Greint var frá því í gær að
Gorbatsjov hefði misst stuðning
Lýðræðislegu umbótahreyfingar-
innar, sem stofnuð var fyrr á árinu
I hreyfingunni eru meðal annars
Gavrííl Popov, borgarstjóri
Moskvu, Anatolíj Sobtsjak, borg-
arstjóri Pétursborgar, og Edúard
Shevardnadze, utanríkisráðherra
Sovétríkjanna.
Leiðtogar hreyfingarinnar
komu saman um helgina og lýstu
yfir stuðningi við samveldið og
virtust komast að þeirri niðurstöðu
að dagar Gorbatsjovs sem Sovét-
leiðtoga væru taldir. Jeltsín sagði
í viðtali, sem birt var í ítölsku
að segja af sér innan mánaðar þar
sem hann hefði ekki lengur neinu
hlutverki að gegna sem Sovétfor-
seti.
Þing Mið-Asíulýðveldisins Kaz-
akhstans lýsti í gær yfir sjálfstæði
þess og er Rússland nú eina lýð-
veldið sem hefur ekki gert það. í
yfirlýsingu frá norsku stjóminni
segir að hún viðúrkenni fullveldi
Rússlands og stefni að því að taka
upp stjórnmálasamband við landið.
Sjá fréttir á bls. 39.
Utanríkisráðherrar EB ræða álit Evrópudómstólsins:
EES-samningtirinn öðl-
istgildi l.ianúar 1993
Bruásel. Frá Kristófer M. Kristinssyni, fréttaritara Morgunblaðsins.
Utanríkisráðherrar ríkja Evrópubandalagsins (EB) Iögðu í gær
áherslu á að stefnt skyldi áfram að því að samningurinn um Evr-
ópska efnahagssvæðið (EES) tæki gildi 1. janúar 1993.
Ráðherrarnir komu saman í gær-
morgun til að ræða það álit Evrópu-
dómstólsins í Lúxemborg að samn-
ingurinn bryti ekki einungis í bága
við Rómarsáttmálann heldur einnig
meginmarkmið Evrópubandalags-
ins. Samkvæmt heimildum í Brussel
kom álitið ráðherrunum á óvart.
Utanríkisráðherrarnir ákváðu að
fela framkvæmdastjórn bandalags-
ins að undirbúa tillögur um hvernig
bregðast. skyldi við álitinu og leggja
þær fyrir fund fulltrúa aðildarríkj-
anna í Brussel á morgun, miðviku-
dag. Gert er ráð fyrir að fulltrúum
Fríverslunarbandalags Evrópu
(EFTA) verði gerð grein fyrir stöð-
unni á fimmtudag.
Niðurstaða ráðherranna varð sú
að gagnrýni dómstólsins varðaði
einungis einn kafla samningsins og
um hann yrði þá að semja að nýju.
Til greina kemur einnig að breyta
sáttmálum EB. Því hefur verið hald-
ið fram að til þess að hægt hefði
verið að gera nauðsynlegar breyt-
ingar á sáttmálunum hefði álit
dómsins þurft að hafa komið fram
viku fyrir leiðtogafund EB, sem
haldinn var í Maastricht í síðustu
viku. Aðrir benda á að umræðum
um breytingarnar á sáttmálanum
verði ekki formlega lokið fyrr en í
byijun febrúar þegar samkomulag-
ið verður staðfest og því sé auðvelt
að bæta við niðurstöður Maastricht-
fundarins. Til þess þurfi einungis
samhljóða samþykki allra aðildar-
ríkjanna.
Innan EFTA er bent á að óþarft
sé að hafa miklar áhyggjur af áliti
dómstólsins þar sem það sé enn
innanhúsmál hjá EB. Uffe Elle-
mann-Jensen, utanríkisráðherra
Danmerkur, lagði áherslu á að ekki
stæði til að endursemja einhveija
kafla samningsins, því hér væri um
að ræða tæknilegt vandamál sem
yrði leyst í samráði við EFTA.
Sjá fréttir á bls. 36-37 og
grein á bls. 60.