Morgunblaðið - 28.12.1991, Page 30

30
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 28. DESEMBER 1991
SOVETRIKIN LIÐIN UNDIR LOK
Davíð Oddsson
forsætisráðherra:
*
Ovissan ein
getur skap-
að hættur
DAVIÐ Oddsson forsætisráðherra
segir að íslensk stjórnvöld líti svo
á að Kússland axli ábyrgð á flestu
sem áður snerti samskipti Islands
við stjórnvöld Sovétríkjanna í
Moskvu. „Moskva verður áfram
höfuðborg Rússlands og okkar
viðskiptatengsl hafa verið við
Rússland. Við vorum þriðja ríkið
sem gerðum viðskiptasamning við
það og ég á því frekar von á að
það sem áður tengdist Sovétríkj-
unum muni núna tengjast okkur
í gegnum Rússland. Þetta er þó
allt breytingum undirorpið því
hlutirnir gerast mjög ört,“ sagði
Davíð.
„Við teljum að ekki hafi verið
þörf á sérstakri sjálfstæðisviður-
kenningu gagnvart Rússlandi því við
höfum í raun og verki viðurkennt
Rússland, til dæmis með viðskipta-
samningnum. Það þarf því ekki sér-
stakrar viðurkenningar við, en ef það
væri mat Rússlands yrði það auðvit-
að gert. Varðandi önnur ríki munum
við skoða hvert einstakt mál fyrir
sig og ég á von á að það muni ganga
eðilega fyrir sig á næstu vikum,“
sagði forsætisráðherra.
Davíð sagði að ástandið í lýðveld-
unum sem tilheyrðu Sovétríkjunum
væri hættulegt vegna þeirrar óvissu
sem ríkti. „Þegar Rússland tekur
yfír skuldbindingar Sovétríkjanna
með þessum hætti að verulegu leyti,
ekki bara skyldur þess heldur líka
réttindi, er hætta á að það komi fljót-
lega til árekstra á milli Rússlands
og annarra þeirra ríkja sem voru
hluti af Sovétríkjunum. Það er mesta
hættan sem við horfumst í augu við.
Við eigum líka eftir að sjá hvernig
Rússland fetar sig áfram og hvernig
sovéski herinn fellur að stjórnskipu-
lagi Rússlands. Það eru mjög margir
óljósir þættir og óvissan ein skapar
í sjálfu sér hættur," sagði Davíð.
Aðspurður um áhrif Gorbatsjovs á
þróunina sem leiddi til hruns Sovét-
ríkjanna sagði Davíð að hann hefði
verið réttur maður á réttum stað.
„Ég er þó sannfærður um að þó þar
hefði verið um annan mann að ræða
hefðu engu að síður orðið miklar
breytingar í Sovétríkjunum, því það
hefur komið á daginn, að þau risu
ekki lengur undir sjálfum sér. Þar
er ekki við einn mann að sakast eða
einum manni að þakka hvernig fór
en hins vegar má ætla að þessar
breytingar, eða „bylting“ hefðu orðið
blóðugri og erfiðari ef annar maður
og ekki jafn djarfur og óttalaus eins
og GorlDatsjov er hefði verið við
stjórnvölinn í Kreml. Ég held að það
atriði í hans fari sem maður horfir
á af mestri aðdáun sé að hann virð-
ist vera óttalaus maður. Það er vitað
að hræddir menn eru líklegri til að
gera mistök en óttalausir menn,“
sagði hann.
Davíð sagði ástæðu til að fagna
því að þessir atburðir, sem leiddu til
hruns Sovétríkjanna, skuli gerast
með þeim hætti að hvert lýðveldi
vildi leita lýðræðislegri aðferða en
ríktu Sovétríkjunum. „Breytingin
felst ekki síst í því að þessi ríki tala
þannig að þau ætli að setja raunveru-
legt lýðræði í öndvegi. Áður var nátt-
úrlega ekkert ríki lýðræðislegra í
orði kveðnu en Sovétríkin og engin
stjórnarskrá lýðræðislegri en stjórn-
arskrá Sovétríkjanna en lýðræðið var
bara í þeim orðum en var hvergi sjá-
anlegt á borði. Því vonar maður og
þykist sjá að þegar komin eru ríki
þar sem forystumennirnir eru þó lýð-
ræðislega kjörnir eins og Jeltsín þá
séu að eiga sér stað breytingar sem
eru okkur að skapi,“ sagði Davíð.
Jón Baldvin
Hannibalsson ut-
anríkisráðherra:
Draumurinn
og martröðin
„Mér er efst í huga draumurinn
og martröðin. Draumur hinna
bestu manna. Draumur fræði-
manna sem voru reknir áfram af
réttlætiskennd. Ég minnist æsku
minnar við að lesa Marx sem mér
þykir ennþá vænt um.
Ég minnist skáldanna íslensku
sem voru í sjálfstæðisbaráttu gegn
Dönum, sem fönguðu hinn alþjóðlega
draum, sem numu vulgármarxism-
ann af vörum pólitíkusa frá Weimar,
sem trúðu klisjum, sem gistu draum-
aríkið, sem sáu bækur sínar útgefnar
í hundruðum þúsunda eintaka, sem
þágu öll forréttindi verkalýðsríkisins,
sem héldu áfram að ljúga eftir að
trúin var þorrin, sem báðust aldrei
afsökunar, sem sneru einlægum
sveitamönnum, sem voru tortryggnir
á vestræn nýlenduveldi, til einlægrar
trúar á framtíðarlandið, sem gerðu
þetta að meira en stjórnmálahreyf-
>ingu, gerðu þetta að andlegri hrær-
ingu, sem var ríkjandi á vinstri væng
stjórnmála. Ég nefni Kiljan, sem
Morgunblaðið fyrirgaf og vegsam-
aði, en laug til áratugum saman, var
andlega óheiðarlegur eftir að hann
vissi betur. Ég minnist Þórbergs, sem
var fulltrúi íslenskrar sveitamenn-
ingar sem vissi ekki betur. Ég minn-
ist menntamannanna af minni kyn-
slóð sem fengu að fara og gista
draumaríkið en þorðu ekki að segja
sannleikann og lugu í nafni hag-
kvæmninnar vegna þess að allir þeir
sem hefðu verið látnir trúa og væru
góðir menn mættu ekki við því að
heyra sannleikann. Ég minnist Árna,
ég minnist Svavars og Hjörleifs. Ég
minnist bernsku minnar og sam-
skipta við bróður minn, Arnór, sem
var fyrsti vestræni maðurinn, sem
lauk prófi frá sovéskum háskóla og
pólskum, og hafði innst inni úr sveit-
amanns uppruna sínum heiðarleika
til að segja það strax að þetta væri
blekking, villuljós, kórvilla. Þetta
sagði hann umbúðalaust og var sett-
ur í ritbann af elítunni. Þetta þótti
ekki heppilegt jafnvel þótt hún viður-
kenndi í raun að þetta væri rétt. Ég
minnist svika hinna skriftlærðu, ég
minnist óheiðarleika menntamann-
anna. Ég minnist þeirra verstu svika
sem eru þeirra sem í nafni mennta
og menningar telja sig þess um-
komna að boða alþýðu manna sann-
leikann. Ég minnist stóra sannleik-
ans. Ég minnist harmleiksins sem
var í reynd þeirra tuga milljóna sem
urðu að lifa neyðina, fangelsið, pynt-
ingarnar og dauðann. Ég minnist
skinhelgi hinna sem héldu áfram að
vegsama böðlana í nafni bernsku-
drauma," sagði utanríkisráðherra.
GENGISSKRÁNING
Nr. 246 27. desember 1991
Kr. Kr. Toll-
Eln.KI. 09.16 Kaup Sala Qangi
Dollari 65.33000 55.49000 58.41000
Storlp 104.J5200 104.65400 103.31000
Kan. dollari 4 7.69800 47.83600 51.40600
Donsk kr. 9.41790 9.44510 9.31360
Norsk kr 9.30/00 9.33390 9,19410
Sænsk kr 10.04630 10.07540 9.88320
Fr. mark 13.42960 13.46840 13.36770
Fr. Iranki 10.73850 10,76950 10.59590
Belg. Iranki 1. /8080 1./8600 1.75720
Sv. Iranki 41,27560 41.39500 41.00960
Holl. gyllmi 32.54900 32.64310 32.11550
Þýskt mark 36.68370 36.78980 36J9520
lt. líra 0.04844 0.04858 0.04796
Austurr. sch. 5.22550 5.24060 5.14240
Port. escudo 0.41370 0.41490 0.40620
Sp. peseti 0,57550 0.57720 0.56760
Jap. ien 0.44053 0.44180 0.44919
Irskt pund 97.71300 97.99500 96.52300
SDR (Sérst.5 79.33880 79.56820 80.95630
ECU. evr.m 74.4/420 74,68950 /3.71630
Tellgcngi fyrir desember er solugengi 28. nóvember
SjáKvirkur simsvari gengisskránmgar er 62 3? 70.
Olafur Ragnar
Grímsson:
Sigiir lýð-
ræðisþróun-
arinnar
„ÞESSIR atburðir eru lokapunkt-
ur langrar þróunar. Fyrir röskum
áratug bentu ýmsir fræðimenn á
þann möguleika að þjóðernis-
hyggja og efnahagsleg umbrot
kynnu að rista Sovétríkin í sund-
ur. Þetta befur nú gerst fyrr og
sem betur fer með friðsamari
hætti enn sem komið er en marga
grunaði," segir Olafur Ragnar
Grímsson, formaður Alþýðuband-
alagsins.
„Það eru líka mikil tíðindi að stór-
veldi sem sótti réttlætingu sína í til-
tekið kenningakerfí hinnar rúss-
nesku rétttrúnaðarútgáfu kommún-
ismans skuli nú tilheyrá spjöldum
sögunnar og fáni þess er fallinn. Það
er mikill og ánægjulegur sigur fyrir
lýðræðisþróunina í veröldinni," sagði
Olafur.
„Mig minnir að ég hafi svarað
áramótaspurningu Morgunblaðsins
fyrir tveimur árum á þann veg, að
áður en öldin yrði úti, yrði líkami
Leníns fluttur úr grafhýsinu í venju-
lega gröf. Mér þykir líklegt að það
gerist á nýju ári.
Gorbatsjov á auðvitað stóran þátt
í þessari þróun, þótt hún hafi ekki
verið honum að skapi upp á síðkast-
ið. Hann hafði vit og manndóm til
að bjóða harðstjórnarklíkunni í
Kommúnistaflokknum birginn, taka
síðan af henni völdin og opna leiðir
fyrir lýðræðislega þróun. Hins vegar
verður hans sjálfsagt lengst minnst
fyrir framlag hans á sviði alþjóða-
mála. Þar gekk hann í berhögg við
allar helstu kreddur kalda stríðsins,
meðal annars þær sem vestrænir
stjórnmálamenn og svokallaðir sér-
fræðingar höfðu talið algiid sannindi
í áratugi.
George Bush hefur nú gert þessar
afvopnunarkenningar að sínum og
veröldin er þess vegna tvímælalaust
mun friðvænlegri þegar Gorbatsjov
fer frá völdum en þegar hann tók
við þeim.
Það er í senn fróðlegt og skemmti-
legt fyrir íslendinga að nafn höfuð-
borgar landsins skuli vera tengt við
mikilvægasta upphafsáfanga þessar-
ar þróunar um ókomna framtíð. Það
var á leiðtogafundinum í Reykjavík
sem Gorbatsjov og Reagan lögðu
hugmyndagrundvöllinn að þeirri af-
vopnunarþróun sem síðar varð að
veruleika," sagði Ólafur.
- Hver telurðu að verði framvinda
mála í lýðveldunum, sem áður til-
heyrðu Sovétríkjunum?
„Það er mjög erfitt að spá fyrir
um það. Það verða örugglega mikil
umbrot en sem betur fer virðast for-
ýstusveitimar, sem ráða ferðinni
ekki hafa áhuga á að vígbúast með
kjarnorkuvopnum heldur stefna að
kjarnorkuvopnaleysi og brottflutn-
ingi þeirra frá sínum landsvæðum.
Hins vegar eiga þessar þjóðir eftir
að fara á fáeinum árum í gegnum
þróunarskeið sem önnur ríki Evrópu
hafa sum hver tekið rúma öld í að
fara. Það er óhjákvæmilegt að eitt-
hvað fari úrskeiðis við slíka gerjun
en við skulum vona það leiði ekki til
blóðsúthellinga eða vopnaðra átaka,“
sagði Ólafur.
Steingrímur
Hermannsson:
Efnahags-
sambandið
mikilvægi
„Ég vona að þessar breytingar
verði öllum til góðs. Ég held hins
vegar að það sé afar mikilvægt
að lýðveldin haldi öflugu efna-
hagssambandi sín á milli. Þau eru
svo háð hvert öðru og það yrði
þá frekar til að koma í veg fyrir
átök á milli þeirra," sagði Stein-
grímur Hermannsson, formaður
Framsóknarflokksins, aðspurður
um þá þróun sem orðið hefur í
þeim lýðveldum sem áður mynd-
uðu Sovétríkin.
„Ég er að vísu þeirrar skoðunar
að það hefði verið heppilegra ef þessi
þróun hefði gengið heldur hægar
fyrir sig og grundvöllurinn fyrir
breytingum styrkst, eins og til dæm-
is hvað varðar einkaframtak í land-
búnaði pg flutninga- og samgöngu-
kerfið. Ég get ekki neitað því að ég
óttast að þeir alvarlegu brestir sem
eru í þessum þáttum leiði til skorts
sem geti vel valdið ekki síst í iðnaðar-
bæjunum óróa og jafnvel átökum.
Ég bara vona að þessi þróun, þó hún
hafi gengið svona hratt fyrir sig,
leiði til þess að þessi lýðveldi verði
friðsamlegur og öflugur þátttakandi
í heiminum," sagði Steingrímur enn-
fremur.
„Mér finnst Gorbatsjov ekki alls
staðar njóta sannmælis. Hann gerði
sér grein fyrir að harðlínukommún-
ismi var liðin tíð og þó að honum
hafi eflaust orðið á mistök, þá er það
hann sem opnar á frjáls skoðana-
skipti og lýðræði og fyrir þá þróun
sem þama hefur orðið al-
mennt,“sagði Steingn’mur Her-
mannsson að lokum.
Ingibjörg Sólrún
Gísladóttir:
Kom ekki
á óvart
„Lengi hefur legið í loftinu að
þessi þróun myndi enda með af-
sögn Gorbatsjovs og fyrrum Sov-
étríki myndu leysast upp í frum-
eindir sínar,“ sagði Ingibjörg Sól-
rún Gísladóttir, þingmaður
Kvennalista, um þróunina í Sovét-
ríkjunum. „Atburðirnir komu því
ekki á óvart í sjálfu sér. Engu að
síður er ástæða til að hafa áhyggj-
ur af þróuninni. Alveg eins má
búast við því að efnahagsástand
muni versna enn frekar á næsta
ári og þarna verði talsverð átök
og ofbeldi því að það er spurning
hvort pólítíkusarnir í fyrrum Sov-
étrílyunum sætta sig við þessar
breytingar og lýðveldin til dæmis
sætti sig við að Rússar taki sér
einhveija yfirburðastöðu."
„Ég get ekki spáð fyrir samveldinu
til lengri tíma en sjálfsagt verða rík-
in að halda eitthvað saman í fyrstu
vegna þess að þau eru efnahagslega
háð hvert öðru. Hvort það verður til
einhverrar framtíðar veit maður ekki.
Annað sem maður hefur auðvitað
áhyggjur af eru kjarnavopnin. Það
eru 27.000 kjarnavopn hér og þar
um fyrrverandi Sovétríkin og þó að
Rússar hafi tekið við þessum skuld-
bindingum þá er ekki þar með sagt
að þessu lýðveldi séu tilbúin til þess
að gefa þeim eitthvert sjálfdæmi í
þessu máli eða láta af hendi þau
kjarnavopn sem eru í lýðveldunum í
dag.
Þá tel ég ástæðu til að leggja
áherslu á að hvernig þetta breytir
kannski öllu pólítísku landslagi í
heiminum og muni hugsanlega verða
til þess að auka andstæðurnar milli
norðurs og suðurs," sagði Ingibjörg
Sólrún og bætti við að nú gætu þró-
unarríkin ekki lengur spilað á and-
stæður vesturs og austurs og verið
ýmist undir verndarvæng Bandaríkj-
amanna eða Sovétmanna. Líklega
myndi horft til íjárfestinga í Austur-
Evrópu og dregið úr aðstoð við suðr-
ið. í því sambandi sagðist hún óttast
að andúð íbúa í þróunarríkjunum á
Vesturlöndum og lifnaðarháttum
Vesturlandabúa myndi aukast.
Ingibjörg sagði að Gorbatsjov
hefði gegnt þýðingarmiklu hluverki.
„Hins vegar hefur hann þá sérkenni-
legu stöðu núna að hann er dáður
víða á Vesturlöndum en virðist hafa
mjög litla pólitíska stöðu heimafyrir.
Hann segist ætla halda áfram í pólí-
tík en hvort það verður veit maður
ekki.“
FISKVERÐ á UPPBOÐSMORKUÐUM - HEIMA
27. desember 1991.
FAXAMARKAÐURINN HF. í Reykjavik
Þorskur (sl.) 65,00 Langa 57,00
65,00 65,00 57,00 57,00
0,008 520 0,328 18.696
Þorsk. smár 90,00 Lúða 320,00
90,00 90,00 130,00 269,72
0,025 2.250 0,321 86.680
Ýsa (sl.) 134,00 Steinbítur 50,00
134,00 134,00 45,00 48,48
0,817 109.478 0,537 26.035
Ýsa (ósl.) 138,00 Ufsi hausl. fros 30,00
110,00 118,72 30,00 30,00
0,901 106.970 0,011 330,00
Karfi 52,00 Undirmálsfisk. 84,00
20,00 26,18 55,00 78,11
0,616 16.128 0,440 34.367
Keila 52,00 Samtals
23,00 51,61 84,87
1,850 95.475 5,854 496.829
FISKMARKAÐUR SUÐURNESJA hf.
Þorskur 95,00 0,045 675
95,00 95,00 Blandað 47,00
1,015 96.425 10,00 40,44
Ýsa 123,00 0,158 6.390
25,00 92,70 Blálanga 24,00
0,821 76.108 24,00 24,00
Keila 10,00 0,016 384
10,00 10,00 Samtals
0,052 520 85,67
Ufsi 15,00 2,107 180.502
15,00 15,00
ALMAIMNATRYGGINGAR, helstu bótaflokkar
1. desember 1991 Mánaðargreiðslur
Elli / örorkulífeyrir(grunnlífeyrir) ................... 12.123
’/z hjónalífeyrir .................................... 10.911
Fulltekjutrygging ...................................... 26.766
Heimilisuppbót .......................................... 9.098
Sérstök heimilisuppbót ................................. 6.258
Barnalífeyrirv/1 barns .................................. 7.425
Meðlagv/1 barns ......................................... 7.425
Mæðralaun/feðralaun v/1 barns ............................4.653
Mæðralaun/feðralaun v/2ja barna ........................ 12.191
Mæðralaun/feðralaunv/3jabarnaeðafleiri ................. 21.623
Ekkjubætur/ekkilsbætur6 mánaða ......................... 15.190
Ekkjubætur/ekkilsbætur 12 mánaða ....................... 11.389
Fullur ekkjulífeyrir .................................. 12.123
Dánarbæturí8 ár(v/slysa) ............................... 15.190
Fæðingarstyrkur ........................................ 24.671
Vasapeningar vistmanna ..................................10.000
Vasapeningar v/ sjúkratrygginga .........................10.000
Daggreiðslur
Fullirfæðingardagpeningar ............................ 1.034,00
Sjúkradagpeningareinstaklings .......................... 517,40
Sjúkradagpeningar fyrir hvert barn á framfæri .......... 140,40
Slysadagpeningareinstaklings ........................... 654,60
Slysadagpeningarfyrirhvertbarn áframfæri ............... 140,40
Ath„ að 20% tekjutryggingarauki sem greiðist aðeins í desember,
er inni í upphæðum tekjutryggingar, heimilisuppbótar og sérstakrar
heimilisuppbótar.