Morgunblaðið - 08.03.1992, Qupperneq 9

MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 8. MARZ 1992
C 9
Vestrænar myndir í
lokuðum kvikmyndahúsum
RÆTT VIÐ LITHÁÍSKA KVIKMYNDAGERÐAR-
MANNINN SARUNAS BARTAS
Sarunas Bartas á Berlínarhátíðinni 1992. Morgunbiaðið/Aida Lða Leífsdðttir
SARUNAS Bartas fæddist árið 1964 í Litháen. Hann lauk lokaprófi
frá kvikmyndaskólanum í Moskvu og fyrsta leikna myndin hans er
„Trys Dienos", ein athyglisverðasta myndin á Berlinarhátíðinni í ár.
Myndin er falleg lýsing á nöturlegu ástandi í Litháen á vorum dög-
um. Sarunas Bartas er fíngerður og gæti þess vegna hafa stigið ót
úr eigin kvikmynd. Tiðindamaður Morgunblaðsins náði stuttu spjalli
við Bartas í Hósi heimsmenningarinnar, „Haus der Kulturen der
Welt“, en þar var mynd hans til sýnis.
venjuleg kona. Hún á tvo elskhuga
sem hún getur ekki gert upp á milli,
af því að hún elskar Charles sem hún
eyddi sumarfríinu sínu með fyrir
fimm árum og dóttirin kom þá und-
ir. En þegar þau Charles kvöddust
fyrir fimm árum á brautarstöðinni
fékk hann í ógáti rangt heimilisfang
hennar og nú veit hún ekki ættar-
nafn hans, kannski býr hann ekki
einu sinni í Frakklandi? Felice er
nærri tvo tíma að velta því fyrir sér
af hveiju hún geti ekki valið sér
annan elskhugann fyrir lífsförunaut,
en þeir eru hvorugur neinir tangó-
elskhugar heldur ósköp hversdags-
legir eins og hún sjálf. Eric Rohmer
segist hér reyna að segja sögu sem
gæti gerst í lífinu, hann vill með
kvikmyndinni komast eins nálægt
raunveruleikanum og unnt er. Hann
notar upprunalega. upptökuhljóðið og
leikararnir hans fá oft slæma dóma
af því að þeir bara tala og hreyfa sig
í staðinn fyrir að leika. Rohmer seg-
ir að leikarar og jafnvel stórleikarar
séu óeðlilegir að því leyti að leikarar
gægist oftast í gegnum túlkunina.
Myndin endar á því að Felice er í
strætó með dóttur sinni. A móti henni
situr Charles með annarri konu.
Felice útskýrir að hún hafi gefíð
honum upp rangt heimilisfang, síðan
stekkur hún út úr strætó, hann á
eftir, og fjölskyldan sameinast. Ce la
Vie.
Woody Allen heiðrar Evrópu
Stórtrompið á hátíðinni var samt
nýjasta Woody Allen-afrekið:
„Shadows and Fog“ (Skuggar og
þoka). Um miðja nótt er hr. Klein-
mann (Woody Allen) dreginn nauð-
ugur fram úr rúminu til að taka þátt
í sjálfskipaðri borgarahersveit sem
ætlar sér að ráða niðurlögum
morðingjans. Þannig hefst martröð
litla mannsins. Kleinmann villist í
þokunni þannig að villst er á honum
og morðingjanum og hann á fótum
sínum fjör að launa undan blóð-
þyrstri borgarasveitinni. í miðri þok-
unni rambar Kleinmann á Irmy (Mia
Farrow) sverðgleypi, hvað gerir mað-
ur ef maður fær hiksta með sverðið
í hálsinum? Sömu nótt hafði Irmy
þessi yfirgefið elskhuga sinn og lífs-
förunaut, misheppnaða trúðinn (John
Malkowich) þar sem svo ógæfusam-
lega tókst til að hún stóð hann að
verki við að fleka slöngutemjarann
(Madonna). Kleinmann þjáist af
óstöðvandi kjaftavaðli og kjaftar sig
endalaust í vandræði og úr þeim aft-
ur á milli heilabrota um lífíð og hið
illa afl. Þetta er mynd orðsins, enda
segist Woody Allen skemmta sér
mest við að semja handritin.
„Shadow and Fog“ var frumsýnd í
Frakklandi þar sem Woody Allen
nýtur mikilla vinsælda. í viðtali við
Suddeutsche Zeitung segist Allen
standa í þakkarskuld við áhorfendur
sína í Evrópu sem hafa gert honum
kleift að gera myndir sínar. Mynd
eins og Alice (1990) fékk jafnmikla
aðsókn í París einni og í Bandaríkjun-
um öllum. Barg. það að „Shadows
and Fog“ er svart/hvít þýðir hlut-
fallslegri minni aðstókn þar vestra.
Auk þess er þetta tímaskeiðsmynd —
mynd þar sem reynt er að endur-
skapa anda og umhverfí ákveðins
liðins tíma — sem er neikvætt í aug-
um Bandaríkjamanna því að vilja
aðeins sjá myndir þar sem þeir kann-
ast við sjálfa sig og eigið umhverfi.
Forum
Forum er sá þáttur hátíðarinnar
sem kynnir myndir eftir unga leik-
stjóra sem oft eiga erfítt uppdráttar
í hinum almennu bíóhúsum. Hér er
oft um að ræða myndir sem ganga
á milli hátíða, eru í hæsta lagi keypt-
ar af einstaka sjónvarpsstöð. „For-
um“ hefur því alltaf þótt spennandi
þar sem dulin tilþrif kvikmyndagerð-
arinnar koma ljós. Mynd Friðriks
Þórs Friðrikssonar, Böm náttúrunn-
ar, var sýnd á þessum vettvangi og
Finninn afkastamikli, Aki Kaur-
ismáki, kom með stórgóða mynd, „La
Vie de boheme" (Bóhemalíf), eftir
skáldsögu Henri Murger (Scénes de
la Vie de Boheme, 1851). Hér segir
frá þremur bóhemum í París; sá
fyrsti er vont skáld, annar enn verri
málari og þriðji hræðilegt tónskáld,
alltaf blankir en bera sig með reisn
þrátt fyrir hundalífíð, því listin er
af öðrum toga og gefur þeim tengsl
við hið raunverulega gildi tilverunn-
ar. „Það er hvergi hægt að vera
bóhem nema í París,“ sagði Henri
Murger, þannig að myndin er tekin
í París en Finnar fara með aðalhlut-
verkin. Matti Pellonpaa fer með hlut-
verk málarans Rodolfo, en Matti er
einskonar vörumerki fyrir auma
finnska tilveru í fyrri myndum Aki
Kaurismákis. Þessi fmnska útgáfa
af Parísarbóhemum er mjög spaugi-
leg og kennir okkur að bóhemar er
alþjóðlegt fyrirbæri. Önnur mynd
sem vakti athygli á Forum er „Lat-
est News about Doomsday" (Síðustu
fréttir af dómsdegi) eftir Rússann
Boris Kustow. Hér er á ferðinni heim-
ildarmynd þar sem stjörnuspekingar,
spámenn, dáleiðarar og svartagald-
ursmenn eru fengnir til að ráða fram
úr . núverandi ógnarástandi og
skyggnast inn í framtíðarmöguleika
Rússlands. Lenín í helvíti er særður
fram í andaglasi:
Lenín, ertu þarna?
Já.
Verður áfram kommúnismi í Rúss-
landi?
Nei.
Batna lífskjörin hjá okkur?
Nei.
„News about Doomsday" er*bæði
kaldhæðin og uggvænleg, þar kemur
fram að 20. öldin er öld heimskunn-
ar og maðurinn er örvinglað lít-
ilmenni sem hrópar á afturhaldssamt
einræði.
Þýsk kvikmyndagerðarkona, Viola
Stephens, fór frá Pétursborg til
Moskvu í mars 1991 með rússneskt
upptökulið og tók einfaldlega upp
það sem fyrir augu hennar bar. Sömu
ferð fyrir 200 árum fór rússneska
skáldið Alexander Radisctscher til
þess að skrifa um neyð og vesæld
rússnesku þjóðarinnar og endaði í
gúlaginu fyrir það. Nú er öldin önnur
og Viola er ekki að leita að neinu
sérstöku. Viðmælendur hennar hafa
orðið og láta hversdagslegar athuga-
semdir falla. Maður að dorga ætlar
að setja niður kartöflur í sumar. Sí-
gaunar frá Tsjemobyl, grænir af
geislavirkni, elska ennþá konurnar
sínar. Einn viðmælandinn vill að Vi-
ola myndi þögnina í landinu, þar sem
fólkið hefur sterka persónulega út-
geislun og lifir hvunndagslífi, líka í
Rússlandi. í mars 1991 er ennþá
snjór og þögn á „Ðie Reise von Pet-
ersburg nach Moskau“ (Ferðin frá
Pétursborg til Moskvu). ' Alekos
Zabadse kemur frá Georgíu með
myndina „A Dance in the Night“
(Næturdans), sem fjallar um tvo vini
í stálverksmiðju þar eystra. Þeir eiga
í útistöðum við heimsku og botnlausa
vitleysu kerfisins þangað til að þolin-
mæðina þrýtur og afleiðingin verður
morð. Myndin sem er heldur drunga-
leg býr þó yfir þessum ljóðræna trega
sem austantjaldsmyndirnar eiga
sammerkt.
Trys dienos (Þrír dagar)
En fallegasta myndin í Forum
þetta árið var frumraun ungs leik-
stjóra frá Litháen, Samnas Bartas,
„Trys Dienos“, eða Þrír dagar. Tveir
ungir Litháenbúar af landsbyggðinni
bregða sér í bæjarferð til borgarinn-
ar Kaliningrad sem um skeið bar
nafnið Karaliaucius eftir að hafa
verið þýsk og hét þá Köningsberg. í
fylgd tveggja rússneskra stúlkna
ráfa þeir um nöturiega borgina í leit
að skjóli sem leiðir þau um kyndi-
klefa og kjallarakompur þar sem
nálægðin á milli þeirra hefst á þvi
andartaki sem henni lýkur. Lífið á
núllpunkti, þrír dagar líða eins og
heil ævi og ekkert er til frásagnar.
Einu orðaskiptin sem ég man úr
myndinni eru á milli stúlkunnar og
mannsins þar sem þau híma upp við
vegg, em eitthvað á þessa leið:
Svona er þetta þá.
Löng þögn.
Svona er það þá.
Ha, hvað þá.
Bara allt.
Myndin dáleiðir áhorfandann og
ískrandi raunvemleikinn er fallegur
í eymd sinni. Sarunas Bartas hefur
mjög persónulegan stíl. Það var ein-
mitt stefnu- og straumleysi sem ein-
kenndi hátíðina í ár og sá gmnur
læddist að manni að einangmnin frá
hinum vestræna fjölmiðlaheimi hafí
alls ekki haft slæm á hrif á kvik-
myndagerð það eystra.
En eins og Woody Allen segir:
„Lífið sjálft er miklu ógnvænlegra
en listin. Ef manni mistekst í lífinu
skiptir það sköpum, en mistök í list-
inni em í mesta lagi vandræðaleg.“
Höfundur stundar nám við Lista-
háskólann í Berlín.
að er borgin sem leikur aðai-
hlutverkið í myndinni „Trys
Dienos“. Ég hreifst af rússnesku
borginni Kaliningrad sem í upphafi
var litháísk en í millitíðinni var hún
þýsk og bar nafnið Köningsberg. í
gegnum tíðina hafa ólík þjóðarbrot
af misjöfnum menningartoga eldað
saman grátt silfur og útkoman í
dag er upplausnarástand þar sem
ekkert fær fest rætur lengur af því
að það er búið að róta það mikið í
jarðveginum, tímaskynið rofnar og
tíminn sem er innra með okkur
verður öðruvísi eða annar en sá sem
er í kringum okkur.
í myndinni nota ég bæði leikara
og fólk af götunni að ég treysti
eigin hugboði þegar ég vel persón-
urnar. Leikararnir verða að hafa
sama hjartslátt og umhverfið. Ef
við tökum Fellini-persónu og kom-
um henni fyrir í Tarkowski-mynd
þá. verður úr alveg ný mynd.
Ég hef séð nokkrar myndir af
hátíðinni, en það verður að taka til
greina að ég þekki ekki bakgrunn
þessara mynda og þar af leiðandi
treysti ég mér ekki til að gefa nein-
ar yfirlýsingar um þær að svo
stöddu. Heima voru vestrænar
myndir aðeins sýndar í lokuðum
bíóhúsum fyrir útvalda áhorfendur.
Ég þekki nokkrar Fellini-myndir
eftir að þeim var dreift þegar Fell-
ini fékk Moskvu-verðlaunin fyrir
nokkrum árum. Hins vegar hef ég
komist í sambönd hér á Berlínarhá-
tíðinni, sem gera mér kleift að halda
áfram að gera kvikmyndir í framtíð-
inni.“
Gangi þér allt í haginn Sarunas
Bartas.
JOHNSON &WALES
^UN IVE RSITY
» • '
Hyggur þú ú frumhaldsnúm?
Fulltrúar frá Johnson og Wales verða með kynningarfund
á Holiday Inn, Reykjavík, fimmtudaginn 12. mars 1992
kl. 17.00 og 20.00
Dæmi um nám sem boðið er upp á:
B.S. „Marketing"
„Information Science“
B.S. „Hotel-Restaurant/Institutional Management“
B.S. „Travel-Tourism Management“
„Finance and Investment“
Asamt lánshæfum meistaragráðum (Master of Science/MB A) í eftirtöldu:
M.S. „Managerial Technology" (1 árs nám)
MBA „Master Business Administration/International Business“
M.S. „Accounting“
M.S. „Hospitality Administration“
M.S. „Computer Education“
Æ JOHNSON &WALES
^ UNIVERSITY
8 Abbott Park Place, Intemational Admission Office
Providence, Rbode Island, 02903 USA
Sími 90 1 (401) 456 1004.Fax.90 1 (401) 456 4773.